معنای قلم
قلم بر اساس آن چه در فرهنگ لغت عربی به عربی المنجد آمده، در اصل گویا معرب (عربی شده ی) واژه ی یونانی.«قلموس.» به معنای «قصب» است که در لغت نامه ی معین  به «نی و نای» ترجمه شده. واژه ی قلم که در دو زبان عربی و فارسی کاربرد فراوانی دارد مانند بسیاری الفاظ دیگر دارای معانی متعدد است. به این سنخ الفاظ که به رغم یکی بودن لفظ، بر پدیده های متفاوت و بر بیش از یک معنی دلالت می کند، در اصطلاح دانش یا فن منطق، مشترک لفظی می گویند. واژه قلم نیز از همین نوع واژه هاست.
در فرهنگ لغت دهحدا و در فرهنگ لغت معین و فرهنگ لغت عمید، قلم بدون لحاظ ترکیبات اسمی و فعلی، نقش دستوری اسم دارد و از جمله به معنای رسم الخط، شیوه نگارش خط، نوشتار، بخشی از دست و پای حیوانات، نوع و گونه و واحد شمارش برخی اشیاء می باشد. در ادبیات دینی و در نزد فیلسوفان مسلمان نیز  به برخی موجودات غیرمادی قلم گفته می شود. گاه به معنی نماد قدرت و یا فتوا نبز کاربرد یافته است. برای مثال مولانا در اشاره ای انتقادی به فتوای مرگی که یکی ار فقیهان شافعی مذهب در دهه نخست قرن چهارم ه. ق. علیه حسین منصور حلاج صادر کرد می گوید: چون قلم در دست غداری بود / لاجرم منصور بر داری بود 
در ادبیات نویسندگی، قلم اما به  ابزاری با درون مایه ی جوهر یا مرکب اطلاق می گردد که با آن چیزی نوشته می شود و  به همین دلیل به نویسندگان، اهل قلم و یا ارباب قلم و یا قلم به دست گویند.
جایگاه قلم در جامعه
جایگاه قلم در زندگی آدمی به تاریخ اختراع خط توسط انسان باز می گردد. در آن گاه تاریخ، قلم و نمود آن؛ یعنی، خط و کتابت تاریخ سازی کرده و بخش کلانی از میراث فرهنگی بشریت پیشین صورت نوشتاری یافت و در اختیار انسان های پسین قرار گرفت. قلم و خط از این منظر، در بالاترین ردیف فهرست ابزارهای انتقال فرآورده های اندیشگی بشر از گذشته به حال و از حال به آینده قرار دارد.
قلم برای نویسنده وسیله و ابزاری است که با استفاده ار آن اندیشه ها و آفرینش های توصیفی و تحلیلی و دیگر کنش های ذهن خود را (در اصطلاح منطق، وجود ذهنی و معنایی) واقعیتی نوشتاری (در اصطلاح منطق، وجود کتبی) می بخشد. اره برای نجار و قیچی برای خیاط نیز ابزار کارند؛ اما جنس و نیز گستره کارکرد این دو ابزار با قلمرو و ژرفای نفوذ قلم، پاک از جنس و رنگ دیگری بوده و هیچ کدام برون داد بالنده و یا میرنده ی قلم را ندارند. شوکت و حیثیت قلم چوبی و  یا فلزی و... اما درونی و بالذات نیست بلکه برونی و بالعرض است. آن چه اصالت دارد نویسنده و نوشته های اوست. و بنابراین، روز قلم در حقیقت، روز نویسنده به عنوان خالق  نوشتار است و ایفای نقش در جامعه  نیز چه سازنده باشد و چه ویرانگر، نسبت به نویسنده معنا می یابد. با قلم هم می توان به بگیر و ببند و بازداشت و حبس و شکنجه و در به در کردن و گرسنگی دادن و دریدن و بریدن و کشتن آدمیان فرمان داد و هم می توان به پاسداشت منزلت انسانی و رعایت تام و تمام حقوق بشر و  دادورزی درباره ی آنان.
در متون دینی و از جمله قرآن البته، واژه ی قلم از واژگان گران ارج به شمار می رود. این کلمه در آیه ی 4 سوره ی علق (الذی علم بالقلم، خدایی که با قلم آموزش داد) و در آیه ی 1 سوره ی به همین نام (قلم) آمده و به شرافت قلم سوگند یاد شده است (نون و القلم و ما یسطرون، سوگند به نون و قلم و آن چه می نگارد.)
میزان آزادی اهل قلم
میزان آزادی اهل قلم را با توجه به ناروشنی در مقصود از طرح این پرسش، دست کم از دو سو می توان بررسی کرد: یکی این که با معیارهای خرد محور و اخلاق بنیان و دادگرانه، مرزهای آزادی ارباب قلم در تولید و انتشار نوشتار تا کجاست؟ دیگر این که در گاه کنونی و در ساختار عقیدتی و سیاسی مستقر و  موجود، حدود آزادی بیان و پس از بیان برای پدیدآورندگان پدیدارهای نوشتاری، نویسندگان، روزنامه نگاران، مترجمان، وبلاگ نویسان و دیگر مولدان آثار نوشتاری کدام است و میدان برای عرض اندام نویسندگان تا چه حد فراخ است و کرانه ی مانور آن ها کجاست؟
در پاسخ به پرسش فرض نخست، به باور من و به اجمال می گویم: اصل بنیادین در ساحت نویسندگی و روزنامه نگاری، آزادی حداکثری بیان در همه ی پاره های عقیدتی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، و ناروایی سانسور است. آن چه اما گاه سانسور را موجه و  خردمندانه می سازد، حوزه ی اخلاق، زیست شخصی و منافع واقعی عمومی و ملی است.
در این کادر، نویسنده ضمن داشتن حق نقد حتی گاه نقد بی رحمانه، حق دروغ پردازی، افترا زنی، بهتان پراکنی و پرونده سازی بر اساس موهومات علیه دیگران را ندارد. ساخت آگاهانه و ارادی آمارهای دروغین و انتشار آن نیز شایسته ی نویسنده نیست. هم چنین سرک کشیدن به زندگی خصوصی مردم بدون رضایت آنان ممنوع است. این ورودهای خلاف اخلاق، شرع و قانون به عرصه ی فردی خلق، گاه ممکن است جمع خانواده و یا جماعتی را فروپاشد. تئوریزه کردن خشونت و سرکوب و تبعیض و نابرابری های نابخردانه و طرد و حذف و برافراشتن داغ و درفش ضد دگراندیشان و دگرباشان و تکه تکه کردن ملت به خودی و غیر خودی، شهروند درجه ی یک و درجه ی دو و تهییج و تشویق حکومت و یا گروه های زور مدار و خردگزیر به نقض حقوق بشر نیز با اخلاق نویسندگی مسئولانه، به روشنی منافات دارد. افزون بر این، تولید رقابت های تخریبی قومی و بارور کردن عصبیت های خانمان برانداز نژادی، طائفه ای، شوونیستی و هژمونی طلبانه ی درون مرزی و برون مرزی  که سراسر خسارت بار است و انسان و انسانیت را ار متن به حاشیه می راند نیز در ذهن و زبان و قلم نویسنده ی دمکرات، آزاده، عدالت طلب و نوع دوست جایگاهی ندارد. این رویکردها به منافع حقیقی عمومی و ملی آسیب می رساند.
اما اگر در کار شرح وضعیت نرخ آزادی اهل قلم در وطن خودمان و  زمانه ی کنونی باشیم شوربختانه و به اختصار می توان گفت در حالی که نویسندگان و روزنامه نگاران و  رسانه های وابسته به جناح راست و اصولگرا در انتشار اخبار دلخواه خود و بیان  افکار خود در باب موضوعات، مسائل مختلف و دستگاه ها و افراد حقیقی و حقوقی تقریبا مصونیت آهنین داشته و از هفت دولت آزادند و معمولا هیچ بیم و هراسی از مراقبت های نهادهای امنیت حاکمیت و تعقیب قضایی ندارند، دیگر رسانه ها و تولید کنندگان خبر، گزارش، گفت و شنود و تحلیل و مقاله و کتاب بیش و کم در نگرانی از برخوردهای پنهان و  آشکار و شکایت نهادهای رسمی و وابستگان به قدرت مسلط و تعقیب قضایی و توقیف مدت دار و یا ابدی و دیگر مجازات ها، روزگار خود را سپری می کنند. نویسندگی و روزنامه نگاری و رسانه داری مستقل از هسته ی مرکزی قدرت، گام نهادن در میدان مین است. درباره ی این میدان اما دردمندانه و غمگنانه باید یادآور شد که تاکنون فراوان قربانی گرفته است.
مسئولیت نویسندگان در جامعه
مسئولیت سلبی اهل قلم و رسانه، در بخشی از پاسخ به پرسش سوم تا اندازه ای بازگو شد، مسئولیت ایجابی این جماعت اما بر آگاه کردن جامعه استوار است و به عبارت دیگر رسالت بنیادین اصحاب قلم کنار زدن پرده های جهل و دیوار ستبر نادانی، به مثابه ی حریف نیرومند بهروزی بشریت می باشد. غایت نخستین قلم داران راستین این است که به گفته ی زنده باد «کرامت دانشیان» با قلم تمام درد را به چشم جهانیان پدیدار کرده و در پی گسستن بند و بندگی و نگون سازی بار فقر و جهل و تبعیض و ستم به سرتاسر گیتی باشند. افزون بر انتشار اخبار واقعیت و توزیع دیدگاه های متفاوت و جهل زدایی و آفتابی کردن حقایق و برملا کردن فسادهای مالی و اداری و ویژه خواری های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی، نویسنده، نقد سر تا پای نظریات و عملکرد قدرت سیاسی و نابسامانی های اجتماعی را نیز در دستور کار دارد. نقد اما باید تحلیلی، مستدل، مستند، واقع بینانه، ژرف و بیش تر علت نگر و  عاری از ابهام باشد. باور درونی و پایبندی رفتاری به پلورالیسم و تکثر و گونه گونی عقیدتی، سیاسی و فرهنگی و  سبک های متفاوت زندگی و عریان نکردن زندگی شخصی مردم و آموزش مداراگری و خشونت گریزی  و به رسمیت شناختن غیر از دیگر وظایف نویسندگان فرهیخته می باشد.
دیگر مسئولیت نویسندگانی که شرافت شان وامدار پول و زور و  قدرت نیست و در مرداب گندیده ی چاپلوسی و تملق و مداحی حاکمان غیردمکرات غوطه ور نیستند، در برابر جامعه ی خود، پاسداشت حرمت و  کرامت ذاتی انسان و حمایت تمام عیار از توزیع عادلانه ی قدرت، ثروت، دانش، رسانه و گردش آزاد اطلاعات و  برابری همه ی ملت در پیشگاه قانون عادلانه و تساوی همگان در بهره گیری از دادرسی دادگرانه و منصفانه می باشد.
رابطه مردم و نویسندگان
رابطه ی میان مردم و نویسندگان رابطه ی کم و بیش دوسویه است و هر دو لازم است که یک دیگر را پاس دارند. نویسنده باید با مردم صادقانه رفتار کرده و ضمن آگاهی بخشی به مردم و بیان دردها و رنج های آنان و  کمک به بهبود سامانه ی زندگی شان در قلمروهای گوناگون، از استفاده ی ابزاری از مردم برای دستیابی به آماج شاید ناپاک خود در عرصه ی عمومی به کلی دوری جوید. نگاه نویسنده به مردم گرچه ضرورتا نگاهی از موضع بالا و منت محور نمی باشد؛ اما به این معنا هم نیست که نویسنده از خود هویت زدایی کرده و فقط تابعی از متغیر خواسته های هر چند غیر خردمندانه توده ها باشد. نویسنده باید همواره به آسیب شناسی علمی جامعه پرداخته و کردارهای خردگریزانه احتمالی مردمان را به نقد بکشد. نویسنده گرچه برنامه های خود را در چارچوب اهداف خویش و مستقل ار زنده باد و مرده باد گویی خلق عملیاتی می کند؛ ولی این سو گیری به هیچ روی از مسئولیت مردم نسبت به نویسندگان آزادی طلب و دادخواه که در پی درانداختن طرحی نو برای نفی استبداد، استثمار، استبعاد، استحمار و  استعمار هستند نمی کاهد. آن ها طبق قانون جبران، نباید این دسته از اهل قلم را در طوفان رخدادها، تنها و بی کس رها کنند. مردم هم چنین به شرط رعایت اصل اخلاقی راستگویی، می توانند به عنوان منبع خبری نیر ظاهر شده و روزنامه نگاران را از رویدادهای پیرامون خود با خبر سازند.
نقش انجمن ها در حل مسائل و مشکلات اصحاب قلم
انجمن ها و نهادهای مدنی سیاسی و صنفی مستقل از ساخت قدرت، در تاریخ میهن ما و از جمله در سی چهل ساله جاری، جز در دوران هایی که بیش تر کوتاه نیز بودند، در مراتبی متفاوت از شدت و ضعف زیر ضربه ی حاکمیت بوده و نه فقط شاهراه های کنشگری سیاسی و صنفی بر آنان بسته بوده و یا در فضایی آکنده از ترس و لرز نفس کشیده اند، بلکه گاه رخصت بهره مندی از باریک راه ها نیز نیافته و با در معرض تنه ی برخی از صاحب منصبانی بوده اند که با تشکیلات سیاسی و صنفی بیرون از سرای قدرت رسمی در ستیزند. حتی سازمان های مردم نهاد (سمن ها) غیر سیاسی و غیر صنفی مستقل نیز در میهن ما چندان فربه نیستند. با وجود این، اگر انجمن های صنفی مستقل مربوط به اصحاب قلم، مجال ورود به صحنه ی هستی یافته و ادامه ی زیست شان تهدید و تحدید نشده و افسار زندگی سازمانی آنان به شیوه ی دمکراتیک در دست خودشان باشد و از کشمکش های خودمحورانه و فراکسیونی پارازیت زای درون تشکیلاتی برکنار، البته در جغرافیای داشته های ذهنی و عینی خود می توانند در باز کردن گره های موجود در کار نویسندگان و حمایت ار حقوق آنان کارساز باشند.