اتحاد خبر-زهره عرب:  این روزها شهروندان منتظرند شورای پنجم شهر برازجان سرنوشت مدیریت شهر را به فردی بسپارد که مبری از آزمون و خطاهای قبلی باشد. مردم منتظرند این بار با انتخابی درست گره از مشکلات عدیده شهر گشوده شود ؛ اما زمزمه هایی در آشکار و پنهان به گوش می رسد که شورای شهر می خواهد بر همان پاشنه بچرخد. ولی این بار مردم انتظار دارند شورا کاری درخور شان برازجان انجام بدهد و در انتخاب بهترین گزینه ممکن اصرار بورزد. به همین خاطر از شهرداران گذشته برازجان خواستیم دیدگاه ها و نظریات خود را در قالب یک نگرخواهی تحت عنوان ”ویژگی های مورد انتظار شهردار آینده” عنوان نمایند تا همشهریان عزیز و شوراییان بیش از پیش با ویژگی های یک شهردار کارآمد و موفق آشنا بشوند.

نگرخواهی اتحاد جنوب در خصوص ویژگی های مورد انتظار شهردار آینده از نگاه شهرداران گذشته  در قالب سوالات زیر با سه تن از شهرداران گذشته شهر برازجان مطرح شده است:

1. شهردار کیست و یک شهردار خوب باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

2. خصوصیات یک شهردار کارآمد چیست؟ 

3. به نظر شما عوامل موفقیت و یا عدم موفقیت یک شهردار در شهری مانند برازجان چیست؟  

4. چارچوب های رابطه شهردار و شورا چیست و تعامل این دو باید چگونه باشد؟

رعایت قانون و قانون گرایی سرلوحه اساسی یک شهردار کارآمد است

یک شهردار خوب و کارآمد نشانه یک شورای اثربخش است

هوشنگ رستم پور*

1. شهردار به لحاظ تعریف لغوی کسی است که شهر را در اختیار دارد. در کشورهای غربی معمولا شهرداران از همه حیث بر سایر مدیران دستگاه های اجرایی و حتی سیاسی ارجحیت دارند. دانشنامه جامع، شهردار را گرداننده ی شهر یا شارمند می داند. اما در مجموع شهرداری بر اساس معانی و مفاهیم رایج در ایران نهادی عمومی، غیردولتی، محلی و خودکفا است. قانونی در سال 1375 به تصویب رسید که تشکیلات وظایف شوراهای اسلامی کشور و نحوه انتخاب شوراها و شهرداران را بیان می کند. این قانون و آیین نامه اجرایی آن شرایطی را برای تصدی سمت شهردار لازم داشته است. اما شهردار خوب کیست؟ قطعاً هر شهرداری که شرایط احراز را داشته باشد خوب است اما این حداقل های لازم برای تصدی سمت شهردار است و یک شهردار خوب باید علاوه بر استانداردهای لازم دارای برتری هایی نیز باشد.

شهردار خوب کسی ست که مدیریت استفاده از تخصص های لازم برای اداره و گرداندن امور شهر را داشته باشد. شهردار کسی نیست که صرفاً مدیریت یک سازمان را بر عهده داشته باشد، بلکه کسی است که خود منتخب افراد منتخب مردم یک شهر است و مشروعیت اداره ی امور شهر را به واسطه رایی که مردم به اعضای منتخب خود می دهند به دست می آورد. پس شهردار خوب باید شهر را با مدیریت شورایی اداره نماید و برای این امر باید به این نوع مدیریت باور و اعتماد داشته باشد و با همراهی و همفکری شورا امکان حضور موثر مردم در اداره امور شهر را فراهم سازد. 

به طور خلاصه می توان گفت شهردار خوب کسی است که هدف مدیریت شهری را توسعه می داند نه عمران و ارائه خدمات بیشتر.

چنانکه جناب آقای دکتر روحانی ریاست محترم جمهور و وزیر محترم کشور هدف وزارت کشور را توسعه محور معرفی فرمودند و با این نگرش هم افزایی، مشارکت بیشتر مردم، آگاهی و دانایی مردم نسبت به حقوق شهروندی و تکالیفشان در قبال اداره امور شهر محقق می شود.

شهردار خوب باید بتواند به سهولت با مردم ارتباط برقرار کرده و در دسترس آنها باشد، به گونه ای که مردم نیز بتوانند در راحت ترین و کوتاه ترین زمان ممکن به شهردار خود دسترسی داشته باشند و با این تعامل است که امکان آگاهی از نظریات و دیدگاه های واقعی مردم فراهم شده و شهر در چارچوب خواسته ها و نیازهای مردم مدیریت می شود.

 2- برشمردن این خصوصیات به این بستگی دارد که کارآمدی یا شایستگی را چه بدانیم. از آنجا که شایستگی یا کارآمدی به معنای داشتن توانایی، مهارت و دانش و صلاحیت است؛ با توجه به حوزه شغلی شهردار می طلبد که برای این موضوع باز هم به توانایی ها، قابلیت ها و ... او نگاه کنیم؛ چرا که از یک شهردار کارآمد و شایسته میتوان انتظار بهره وری داشت. پس اگر بخواهیم خصوصیات یک شهردار کارآمد را بیان کنم می توانم بگویم علاوه بر حوزه رفتاری و شخصیتی فرد، مجهز بودن به دانش و آگاهی برای مواجهه با کار سخت و دشوار رمز موفقیت یک شهردار است و به فرموده امام راحل (ره) خستگی را خسته کند. شهردار کارآمد باید عوامل مختلف و متعدد تاثیرگذار را برای مشارکت در توسعه شهر جذب کند و بر همین مبنا به اعتقاد من مردم بزرگ ترین و ارزشمندترین گروه هدف در جامعه برای شهرداران کارآمد و شایسته محسوب می شوند.

گفتمان شهردار کارآمد باید به نوعی هم اطلاع رسانی و هم اساسا آموزش برای مردم باشد و با این روند آموزش و آگاهی بخشیدن به مردم مشارکت آنان در عرصه های مختلف حاصل خواهد شد و مردم شهر را متعلق به خود می دانند. تعلق خاطر شهروند به شهر رکن اساسی اداره ی امور شهر برای شهردار کارآمد است. شهردار کارآمد حسی از شهر را برای مردم خلق می کند که مردم همانطور که در منازل خود حس مشارکت دارند در سطح و فضای شهر نیز مشارکت خود را اجرا کرده و به منصه ظهور می رسانند که نمایش عمومی همان شعار شهر ما، خانه ما است که به باور عمومی تبدیل خواهد شد.

اقتصاد شهری و جذب سرمایه گذاری نیز شاخصی برای شهردار کارآمد است. ارتباط صمیمی و همدلی میان شهردار و پرسنل شهرداری با رعایت و حفظ کرامت و حرمت خود می تواند شهرداری را به یک سیستم پویا و فعال مبدل سازد و یک ساختار موفق و محیطی شاداب، آرام و بدون تنش که زمینه ساز ارائه خدمات بیشتر به مردم است ایجاد نمایند. رعایت قانون و قانون گرایی سرلوحه اساسی یک شهردار کارآمد است.

همه شهرداران کارآمد به دنبال موفقیت هستند اما به راستی چگونه می توان به موفقیت دست یافت؟ آیا راهی جز اجرای قانون وجود دارد و از همین جاست که محیط شهری با رعایت قانون، سیما و منظر و چهره ای زیبا یافته و تاثیر به سزایی در روح و روان شهروندان دارد.

و در آخر اینکه شهرداری نهادی فرهنگی است و همه فعالیت هایش باید زیر چتر فرهنگ انجام شود، پس شهردار باید برای کارآمدی و موفق عمل کردن دارای روحیه فرهنگی و مردمی باشد، چرا که وظیفه شهرداری تنها یک وظیفه خدماتی و عمرانی نیست بلکه شهرداری یک نهاد اثرگذار است که تمام فرآیندها و تعاملات اجتماعی و اقتصادی یک شهردار را در بر می گیرد. یک شهردار کارآمد باید دانایی، آگاهی، هوشمندی، قابلیت، تخصص، تعهد و صلاحیت را به همراه نگاه درست و دقیق به مشکلات داشته باشد. مدیریت شهرداری یک مدیریت خاص، متفاوت، پیچیده و چندبعدی می باشد و شهردار باید تعاملات اجتماعی بخش های جامعه، نهادها و دستگاه های اجرایی را بداند.

3- برای این امر باید همه شرایط محلی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهر، کارآمدی شهردار و اثربخشی شورا را در نظر گرفت. موفقیت شهردار یعنی ایجاد یک شهر خوب و یک شهر خوب باید شهروند خوب داشته باشد. پرهیز از رویه سلیقه ای و بناگذاری امور بر مبنای قانون، ایجاد شهر الکترونیک، منطقه بندی شهر و ساختارمندی بر مبنای محله محوری و همچنین تخصص گرایی یا تاسیس سازمانهای تخصصی که همه این امور را در شهر بوشهر و برازجان عملی کردیم. ما برای شهر بوشهر مناطق دوگانه را مصوب کردیم و سازمانهای تخصصی را برای فعالیت محوری تاسیس کردیم. شهرهای کوچک ویژگی های خود را دارند و برازجان نیز از این وضع مستثنی نمی باشد. بحث امور مالی و اقتصادی در اینگونه شهرها بسیار اهمیت دارد، چرا که اگر امور مالی در این شهرها موردتوجه قرار نگیرد آسیب های جدی به وجود می آید؛ همانگونه که وزیر محترم کشور در جلسه رای اعتماد به وزرا گفتند لایحه مدیریت شهری به عنوان یکی از اقدامات مهم در راستای کاهش تصدی گری است. برای هر شهروند در شهرهای کوچک حدود 300 هزار تومان هزینه می شود که بخش های بهبود عبور و مرور، پسماند، فضای سبز، ترافیک و ... است. کلیه مدیران شهری می خواهند اقتصاد محلی آنها رشد کند و در برازجان باید به این امر توجه جدی شود تا بتوان برازجان را در جایگاه واقعی خود در سطح محلی و ملی قرار داد و این موضوع در گرو توسعه هوشمند است و به رویکرد استراتژیک بستگی دارد که بهترین فرصتها را شناسایی نماید و شهروندان از رفاه شهری بهره مند گردند.

4-  بدون تردید سیاستگذاری و مدیریت شهرها از طرق مردم انجام می شود و شورای شهر نهادی است که با حضور نمایندگان مردم مشارکت مردم را در سیاستگذاری و مدیریت شهری فراهم می کند. تجربیات حاصل از توسعه مبتنی بر برنامه ریزی های صورت گرفته نشان می دهد که عدم مشارکت مردم در این فرآیندها سبب به وجود آمدن زیان های فراوان شده و از این رو تقریبا در تمامی کشورهای جهان تقویت و تجدیدنظر در چگونگی فعالیت سازمانهای محلی یا شوراها در سرلوحه برنامه های آنان قرار دارد. در کشور ما نیز از سال 1377 برای نخستین بار این امر اجرایی گردید و شوراها در پی تحقق اهدافی هستند که توسط قانون اساسی و قانون تشکیلاتی و وظایف و انتخابات شوراها بر عهده این نهاد گذاشته است. البته شوراها با کمک دیگر نهادهای محلی این وظیفه حساس و سنگین را بر عهده دارند. اما چارچوب رابطه شهردار و شورا را باید اینگونه تعریف کرد که اضلاع متعدد دیگری نیز دارد و آن شورا، شهردار، شهروند و همکاران و پرسنل شهرداری است.

عملکرد شهردار و شورا از برآیند همه اجزای سیستم حاصل می شود. بنابراین تعامل میان اینها باید تعریف شده بر مبنای قانون، رعایت شئونات حقوقی و اداری باشد که نتیجه آن شهر خوب، شهروند خوب، شهردار کارآمد و موفق و شورای اثربخش است. یعنی عملکرد شورا باید تاثیر خود را بر اثربخشی فعالیت های شهردار و کارکرد شهرداری نمایش دهد. یک شهردار خوب و کارآمد نشانه یک شورای اثربخش است زیرا شورا از سه طریق بر اثربخشی شهرداری تاثیر می گذارد. اول انتخاب شهردار، دوم تصویب امور و برنامه ها و فعالیت های شهرداری، و سوم نظارت بر فعالیتها که هر سه مورد تعریف کننده چارچوب و چگونگی تعامل این دو نهاد را در بر دارند. به عنوان نتیجه با  تعامل مثبت میتوان در صورت وجود ابهام در ارتباط بین حوزه وظایف ، اختیارات ، مسئولیت های شورای شهر و شهردار به حل و فصل پرداخت. و از بروز تنش و آزردگی خاطر شهروندان دوری جست. چرا که هرگونه تنش میان شهردار و شورا تاثیر آنی بر ذهن مردم دارد.

*شهردار - سال 1383