سید حسام مزارعی

 

نزديک به دو دهه و اندی است که نگين به عنوان تنها راه توسعه بندر بوشهر معرفي شده است. روزي که شرکت پنتااوشن ژاپني شروع به دپوي لايروبي کانال دسترسي بندر بوشهر در سمت غرب کانال را آغاز نمود، هيچوقت کسي به اين نمي انديشيد که روزي اين جزيره، تنها راه برون رفت از توسعه نيافتگي بندر بوشهر به دليل محدوديت فضاي موجود شود. نیمه های دهه هفتاد خورشیدی و در بازه زمانی مدیر وقت اداره کل، غلامرضا ساسانی و به پیشنهاد رئیس وقت عملیات بندر، مهندس طاهری، عنوان "نگین" بر جزیره علفدون نقش بست. وقتي اخبار را واکاوي مي کنيم از قديمي ترين اخبار مرتبط با نگين به سال 84 برگردد که مدير وقت بندر، محمد راستاد يکي از فرصت هاي سرمايه گذاري را جزيره نگين مي داند:

 

 

"امکان استفاده از اراضی 35 هکتاری جزیره نگین به منظور سرمایه‌گذاری با بهره‌مندی از مزایای مناطق ویژه‌ و ارتباط جاده انحصاری به بزرگراه خلیج‌فارس و امکان دسترسی سریع به آب‌های بین‌المللی و بازارهای داخلی و خارجی از دیگر مزیت‌های سرمایه‌گذاری در بندر بوشهر است."      

از آن سال تا به اکنون، نگين 35 هکتاري به 510 هکتاري مبدل گرديده و با تکميل زيرساخت ها و مجوزهاي لازم زيست محيطي، هم اکنون آماده تحقق اين وعده چندين ساله است. مردادماه1403 بود که بالاخره پس از 14 سال مجوزهای زیست محیطی مجتمع بندری نگین در هیات دولت و با امضای سرپرست وقت ریاست جمهوری، آقای مخبر تصویب شد. تا پیش از این، مجوز زیست محیطی تنها برای 70 هکتار از مجتمع بندری نگین صادر شده بود که مجوز جدید دریافتی معادل 166 هکتار بوده و اکنون 236 هکتار از اراضی مجتمع یاد شده دارای مجوز محیط زیست است.  

هم اکنون اراضی سند دار این مجتمع بندری با تکمیل زیرساخت ها و راه دسترسی، آماده پذیرای سرمایه گذاران داخلی و خارجی است. طرح توسعه بندر بوشهر در مجتمع بندری نگین دیده شده است که این مهم با ابلاغ سیاست های کلی توسعه دریامحور در اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر بطور ویژه دنبال می شود. اما توسعه این جزیره مصنوعی چگونه قرار است انجام شود.  

 

جزیره مصنوعی در مسیر توسعه

 

يکي از قديمي ترين نقشه هاي بندر بوشهر که به وضوح کانال دسترسي، خورها و محوطه بندر بوشهر کنوني را نشان مي دهد مربوط به 120 سال پيش می باشد که توسط کاپیتان انگلیسی تهيه شده است. نکته جالب اين نقشه، جزيره نگيني است که همان گونه که در افواه عاميانه به علفدون مشهور بوده با عنوان علفدان (ALAFDAN) آمده است و اين فرضيه که اين منطقه سنگلاخي بعد از لايروبي دهه پنجاه ايجاد شده را رد مي کند.

سال 43 خورشيدي، نخستين طرح توسعه اي بندر بوشهر صورت گرفت. یک لایروب صخره شکن از یک شرکت هلندی، لایروبی حدفاصل بویه بحرینی تا بویه شش گزی را آغاز نمود. تا پيش از لایروبی، امکان ورود شناورهاي سنتي به ندرت در کانال دسترسي انجام مي گرفت. لنج ها مجبور به لنگراندازي سر پيچ کانال بودند. بعد از لایروبی مشکل شناورهای گتائی و یدک کش ها حل شد ولی کشتی کماکان نمی توانست وارد خور شود.

ابتداي سال 50 تا 53 ه.ش، دومين طرح توسعه اي بندر بوشهر شکل گرفت. پدرآقاي عبدالحسین مهربان نماینده شرکت مهر بندر، آن زمان رئيس اتاق بازرگاني بود و خود ايشان نيز جزو شوراي شهر. نقل است که شاه مملکت که جهت بازديد به بوشهر مي آيد رو به مهربان مي کند که شما چه مشکلي داريد؟ مهربان نيز مي گويد که کشتي هايي که به لنگرگاه مي آيند با آبخور 29 فيت مي آيند حال آنکه آبخور کانال 14 الي 15 هست. کانال نياز به لايروبي دارد. شاه رو به عطايي، فرمانده وقت نيروي دريايي مي کند و دستور لايروبي را مي دهد. مدتي نمي گذرد که با ورود لايروب از شرکت پنتااوشن دومين طرح توسعه اي بندر شکل مي گيرد.

 

5/9 میلیون متر مکعب از گل و لای بستر کانال دسترسی و خور توسط یک لایروب تیغه دار، در قسمت شرقی کانال در امتداد جزیره نگین کنونی که یک منطقه صخره ای و در واقع کم عمق بود، ریخته شد تا بعدها از دل دومين طرح توسعه اي بندر بوشهر در ابتداي دهه پنجاه خورشيدي، جزيره اي مصنوعي در آن سوی کانال بندر و به فاصله 250 متری از تاسیسات فعلی بندر بوشهر شکل گرفت که بعدها نام نگين را به خود گرفت.

در اواخر سال 76 حدود 41 هكتار از اراضي واقع در محدوده بندر بوشهر به موجب تصويب نامه شماره 76715/ت/19225 ك مورخ 9/12/1376 بعنوان منطقه ويژه اقتصادي بندر بوشهر تعيين گرديد. در ادامه در همان سال محدوده 27 هكتاري اراضي جزيره نگين نيز كه در تملك اداره كل بنادر و دريانوردي استان بوشهر بود بعنوان محدوده منطقه ويژه درخواست و پيگيري هاي لازم بعمل آمد تا اينكه اين جزيره طبق مصوبه شماره 147221/ت 28501 ک مورخ 1386/9/12 موضوع اصل 138 قانون اساسی به محدوده منطقه ويژه اقتصادی بندر بوشهر ملحق گرديد که در حال حاضر داراي وسعتي معادل 78 هکتار ميباشد.

سی ام اردیبهشت ماه 1386 ه.ش، عملیات اجرایی لایروبی کانال دسترسی بندر بوشهر آغاز گردید.کانال دسترسی بندر بوشهر با 9300 متر طول، که امکان عبور کشتی ها از لنگرگاه بیرونی به لنگرگاه داخلی و سپس از طریق 3200 متر کانال درونی به خورهای سلطانی، لشکری و پودر را فراهم می کند، در بازه زماني دو ساله توسط لایروب کاتر، تاروس 2 و لایروب هاپر Seaway متعلق به شرکت هلندی بوسکالیس وست مینستر لایروبی شد. در قالب آن پروژه با صرف بیش از 40 میلیون دلار، علاوه بر تعمیق کانال دسترسی بندر بوشهر از 5/6 به 5/10 متر، 5/13 میلیون متر مکعب گل و لای از کف کانال بیرونی، کانال داخلی و پای اسکله ها برداشته شد و بيشتر اين گل و لاي جهت تعريض و توسعه جزيره نگين استفاده شد.

 

آغاز شکل گیری مجتمع بندری نگین

 

از ابتدای دهه 90، نگاه ویژه مدیران وقت بندر در گذر زمان جهت توسعه نگین شدت گرفت. مطالعات مربوط به جاده دسترسي نگين و اثرات بالقوه احداث طرح اتصال جزیره‌های نگین و صدرا بر روی هیدرودینامیک جزر و مدی بندر بوشهر و خور سلطانی در فروردین ماه 91، ساخت پايانه کانتینری 15 هکتاری با 110 ميليون دلار سرمايه گذاري، ورود بخش خصوصی و ساخت یک پست اسکله 300 متری پایانه کانتینری، ورود بخش خصوصی دیگر و ساخت اسکله 120 متری پایانه صادرات، انتخاب عنوان مجتمع بندری برای نگین، آغاز زیر ساخت ها به ویژه جاده دسترسی و...بخشی از فعالیت ها و رد تلاش های مدیران در یک دهه اخیر بوده است. فراموش نمی کنیم که در ابتدای سال 93 ه.ش، استاندار وقت که در معیت سرپرست وقت اداره کل، آقای خوشبختی طی بازدید از جزیره نگین به صراحت اعلام کرد که در این جزیره از فعالیت هایی که باعث آلودگی می شود، جلوگیری و تنها به بخش های انبارداری، صنایع بسته بندی، مونتاژکاری، فعالیت های علمی و پژوهشی و از این نوع فعالیت ها اختصاص می یابد.

در سال 94 ه.ش، مدیرکل وقت بندر، محمد مهدی بنچاری، طرح توسعه بندر بوشهر را شامل سه بخش پایانه کانتینری، پایانه مواد فله مایع و پایانه چند منظوره دانسته که برای اجرای این طرح‌ها 6 هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری خواهد شد. در سال 96 خورشیدی، معاون وقت فنی مهندسی اداره کل آقای قاسمیان دلیل زمان بر شدن توسعه مجتمع بندری نگین را مطالعات مهندسی انجام شده با حضور متخصصان و مشاوران زبده‌ای از سازمان بنادر و دریانوردی دانست که به دلیل مصنوعی بودن جزیره و روان گرایی خاک آن باعث شد تا با دقت بیشتری کار پیش برود که در سال‌های آتی بهره‌برداری از پایانه‌ها با مشکلی روبرو نشود. مجموعه این مطالعات در نهایت منجر به طرحی شده که هم‌اکنون روند اجرای آن در دست اجراست و استانداردهای لازم مطابق با معیارهای بنادر توسعه‌یافته دنیا در آن رعایت می‌شود.

در تاریخ دهم تیرماه1397، در بازه زمانی مدیرکلی مهندس ارجمندزاده، اداره بندر بوشهر با شرکت دی و با مشارکت مهندسین مشاور گاماسیاب و مشاور پایداری سازه و راه قراردادی بست. طبق این قرارداد به مدت اولیه قرارداد 24 ماه و مبلغ پیمان 530 میلیون ریال زمین نگین تحویل این شرکت شد و در تاریخ 30 آذرماه 1400 مجددا این قرارداد تمدید گردید.

با این حال عدم صدور مجوزها و عدم همکاری دستگاه های متولی، زمینه پیشرفت و گسترش این بندر را کماکان به مدت یک دهه به تعویق انداخته بود.

 

باز شدن گره کور نگین

 

اسفندماه 1400، محمد شکیبی نسب معاون وقت بندری اداره کل به عنوان سرپرست بنادر و دریانوردی استان بوشهر معرفی گردید. ایشان از همان ابتدای نشستن بر مسند مدیرکلی بندر، باز کردن گره کور روند توسعه نگین - مجوز محیط زیست – را سرلوحه کار خود قرار داد تا به نقل از خود ایشان بیش از 20 بار حضور در نهاد ریاست جمهوری و سازمان محیط زیست، بالاخره مجوزهای لازم گرفته شود و حرکت رو به سمت آبادانی این زمین برهوت با سرعت دو چندانی آغاز شود.

 

اکنون از آن بازه زمانی سه سال می گذرد. بدون شک سال 1402 را می توان نقطه عطفی در تاریخ اداره کل بنادر و دریانوردی بوشهر دانست چرا که در سایه همت و تلاش تیم مدیریتی و مجموعه همدل اداره کل، آن زمین برهوت نگین به کارگاه عملیاتی مبدل و هم اکنون تمامی زیرساخت ها و کارهای زیربنایی از جمله برق کشی، آب، روشنایی معابر، جاده کشی معابر، جاده و پل دسترسی، دیوار پیرامونی اتمام، در دست اقدام یا مناقصه است. پیشرفت فیزیکی 89 درصدی نه و نیم کیلومتر جاده دسترسی، اتمام شمع کوبی و استقرار قطعات پل در کارگاه با 300 میلیارد تومان سرمایه گذاری، 250 میلیارد تومان میزان سرمایه گذاری آسفالت، 1100 میلیارد تومان سرمایه گذاری برق رسانی و 35 میلیارد تومان میزان سرمایه گذاری آبرسانی و احداث دیوار پیرامونی با 110 میلیارد تومان در مجتمع بندری نگین را می توان عمده سرمایه گذاری این مجموعه یاد کرد. 

همچنین آسفالت 3 و نیم هکتار از اراضی نگین و بهسازی جاده صدرا جهت تسهیل در ورود و خروج به/از نگین با سرمایه گذاری بخش خصوصی به میزان 30 میلیارد تومان انجام گرفت.

 

امروزه مجتمع بندری نگین از قِبل ترانزیت مشتقات نفتی که با شکل گیری یک تیم بازاریابی در مرزهای مختلف کشور بویژه مرز باشماق-عمده رونق ترانزیت در بوشهر حاصل این تیم قوی است- بیش از 2 هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شده است. از 22 بهمن سال گذشته تاکنون با رشد 17 برابری میزان ترانزیت مشتقات نفتی نسبت به مدت ده سال اخیر را شاهد هستیم.

 

سید حسام مزارعی،

کارشناس روابط عمومی اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر