- مادر حسن غلامی هنرمند شاخص هم استانی در آغوش خاک آرام گرفت / تصاویر
- اولین دورهمی اتحاد جنوب در سال ۴۰۳ برگزار شد / تصاویر
- رقابت پتروشیمی جم در نمايشگاه Chinaplas 2024 در کنار شرکتهای بزرگ و قدرتمند دنیا
- خبرنگاران سراسر شرکت ملی گاز ایران از پالایشگاه های مجتمع گاز پارس جنوبی بازدید کردند
- حضور تیرانداز دشتستانی در مسابقه کشوری بنچ رست ۲۵ متر
- ثبت بیشترین جلسات و اقدامات راهبردی در هیئت مدیره مجتمع گاز پارس جنوبی در سال 1402
- عملیات تعمیرات حساس کوره نم زدایی ردیف سوم گازی پالایشگاه دهم مجتمع گاز پارس جنوبی پایان یافت
- خواص درمانی گیاه عطسه
- بهترین زمان نوشیدن قهوه برای مبتلایان به کبدچرب
- کنترل استرس و روشهای خاص طب سنتی برای آن
اتحاد خبر _ حسین جعفری:پیش از پرداختن به شرح و توضیحِ عنوان ِنوشته که منظور اصلی این مقال است؛ توضیحِ مختصری در مورد بیت انتخاب شده ، دوازدهیمن بیت از غزلِ پنجمِ دیوان حافظ، تقدیم خوانندگان محترم می شود .رندِ شیرین سخن در این بیت می فرماید : ای ساقی به قلندرانِ پرهیزگار مژده بده ، زیبارویان فارسی زبان، جان تازه ای می بخشند،دل به عشق سپارند...
حسین جعفری
مقدمه :
خوبان پارسی گو بخشندگانِ عمرند / ساقی بده بشارت رندانِ پارسا را
(حافظ)
پیش از پرداختن به شرح و توضیحِ عنوان ِنوشته که منظور اصلی این مقال است؛ توضیحِ مختصری در مورد بیت انتخاب شده ، دوازدهیمن بیت از غزلِ پنجمِ دیوان حافظ، تقدیم خوانندگان محترم می شود.
رندِ شیرین سخن در این بیت می فرماید: ای ساقی به قلندرانِ پرهیزگار مژده بده ، زیبارویان فارسی زبان، جان تازه ای می بخشند،دل به عشق سپارند که از زُهد خشک و ریایی کاری ساخته نیست. منظور از خوبان پارسی گو چه کسانی است ؟ "رندان پارسا" کی ها هستند؟ جان تازه بخشیدن یعنی چه؟
اگر بخواهیم منظور حافظ را از این سه پرسش دریابیم و بفهمیم که" خوبان پارسی گو "و "رندانِ پارسا" به ترتیب، چه کسانی هستند؟ و جانِ تازه بخشیدن، یعنی؛ چه چیزی را عنایت کردن؟ نیازمند آن است که دیدگاهِ حافظ را در مورد" رندِ پارسا" که در اقع یک پارادکس است ؛ بدانیم . و مقصود از خوبان پارسی گو را از دیوان حافظ دریابیم . و آنگاه عبارت کنایه آمیزِ جان تازه بخشیدن را و چرا باید چنین مژده ای را ساقی و آن هم به رندان پارسا بدهد.
نخست باید بدانیم که آیا :
حافظ پارسا یا زاهد بود؟ فیلسوف یا متکلم بود؟ صوفی یا عارف بود؟ چه مشرب و مرامی داشته است؟ باور و اعتقاد حافظ به کدام مذهب بود؟ حافظ در مورد جهان دیدگاه "قدم" داشت یا "حادث" ؟ اهل کلام بود؟ یا فلسفه؟ یا تعبّد؟ و یا عارف ؟ پیرو مشاء بود؟ یا اشراق و تجلی ِحق و کشف وشهود؟
اگر کلامی بود پیرو اشاعره بود یا معتزله ؟ معشوق حافظ ازلی بود یا زمینی؟ و یا هیچکدام و خیالی؟ حافظ، حافظِ قرآن بود یا از حافظ قرآن سخن می گفت؟ به دنیای خاکی و عالم فرودین دلخوش بود یا بی توجه و بی نیاز؟
حافظ پژوهان در مورد پرسش های ذکر شده، دیدگاه های گونا گونی بیان ومطرح کرده اند و برخی گفته اند حافظ همه ی این ها بوده است و یا برعکس همه ی این ها از دیوان حافظ بر می آید و حافظ هیچکدام نبوده است.
بعضی حافظ را شکّاکی از شکّاکان و خلفِ صدقِ ابوالعلای مَعرّی و خیام و... اهل خوش باشی و شادخواری ، با روحیه ی خراباتی گری و جبر پذیری. بی خیالِ عاقبتِ کار و معاد و بهشت و دوزخ معرفی کرده اند.
حافظی که می گوید:
مِطَلَب طاعت و پیمان و صلاح از منِ مست
که به پیمانه کشی شُهره شدم روز الست
من همان دم که وضو ساختم از چشمه ی عشق
چارتکبیر زدم یک سره بر هرچه که هست
مَی بده تا دهمت آگهی از سرّ قضا
که به روی که شدم عاشق و از بوی که مست ؟
در این غزل می فرماید : ازمن طاعت و عبادت زاهدانه مجوی . چون من روز نخستین به مستی و پیمانه کشی پیمان بسته ام و شهره و نامبردار به عاشقی و سرخوشی شده ام و از آن روز همه چیز را شُستم و بوسیده و کنار گذاشتم . پس باده بیاور تا بخورم و سرمست شوم؛ سپس اسرار و حکمت بی چون و چرای جهان هستی را برای تو آشکار کنم و بگویم که عاشق چه کسی شده ام و از بوی خوش او سرمستم .
و در غزلی دیگر می گوید :
کشتی باده بیاور که مرا بی رخ دوست
گشت هر گوشه ی چشم از غم دل دریایی
سخن غیر مگو با من معشوقه پرست
کز وَی و جام میم نیست به کس پروایی
خواستار جام کشتی شکل و سرشار از مَی است تا با آن غم و اندوهِ دل را دور سازد و در بیت دوم می فرماید: بجز از دوست و جام مَی از چیزی دیگر بامن سخن مگویید که من التفات و توجهی به هیچ چیز و هیچ کس غیر از دوست و مَی ندارم.
حافظ رند است و در رندی و سرمستی کار زهد و پارسایی را کنار می گذارد و چنین می گوید :
خرقه ی زهد مرا آبِ خرابات ببرد
خانه ی عقل مرا آتش میخانه بسوخت
یعنی من اگر زاهد و پارسا بودم ، آب خرابات یا آبی که در خرابات می دهند؛ خرقه ی زهد مرا با خود برد .
حافظ بارها خواستار آن است که خرقه و سجاده اش را با آب خرابات ( مَی) بشوید تا پاک و طاهر شود .
در مصراع دوم می گوید : اگر من فیلسوف و اهل اندیشه بودم یا اهل کلام و تفکّر، خانه ی عقل و اندیشه ی مرا آتش بلند شده از میخانه که همانا حرارت و گرمیِ مَی است ؛ بسوخت و ویران کرد.
دربیت ذکرشده در آغاز مطلب " رندانِ پارسا" و تعبیر حافظ از رند و پارسا چنین است . رندان یا قلندران و صوفیانِ مورد نظر حافظ، برخودار از معرفت حقیقی هستند و همین طور پارسایان رند با زاهدران و پارسایان ریایی تفاوت دارند .
عالم رندی در نظر حافظ چنین است :
فکر خود و رای خود در عالم رندی نیست
کفر است در این مذهب خودبینی و خودرایی
زاهد ، واعظ، شیخ ، فقیه ، ملک الحاج ، مفتی و قاضی، شخصیت های ناموافق اندیشه ی حافظ است و حتا صوفیان شکم پرست و تند خو نیز مورد تنفر حافظ هستند .
انسان کامل در نظر حافظ صوفی اهل خرابات ، عاشق و همان" رندِ پارسا" است . حافظ با انسانی هایی که نه اهل عشق ، نه اهل علم و معرفت و نه اهل ایمانِ واقعی باشند و به ریاکاری ، زُهد فروشی ، خودبینی ، بپردازند و جلوه دهنده ی دین و دنیا ی ِخود ، حق ناشناس و اهل تزویر و ریا باشند؛ در هر لباسی که باشند؛ میانه ای ندارد و مورد تنفر و نکوهش حافظ است ؛ حتا اگرخودِ حافظ باشد .
می صوفی افکن کجا می فروشند
که در تابم از دست زهد ریایی
حافظ رضای دوست را می طلبد و دیگر هیچ . نه بهشت می خواهد و نه نعمت ها و بهره مندی های بهشتی:
فراق و وصل چه باشد؟ رضای دوست طلب
که حیف باشد از او ، غیرِ او تمنّایی
معتقد است از یار و محبوب ، غیر از خودش ، چیزی دیگر خواستن ، بسی جای تاسف است .
همواره زاهدانِ ریایی را نکوهش می کند و آنان را خودبین و بی خبر از حقیقت می داند :
یارب آن زاهد خود بین که بجز عیب ندید
دود آهیش در آیینه ی ادراک انداز
و سر انجام به زاهدان می گوید: ما هم اسرار ازل را نمی دانیم ، ولی ادعایی هم نداریم :
برو ای زاهد خود بین که ز چشم من و تو
راز این پرده نهان است و نهان خواهد بود
پیشوای او در همین سبک و سیاق ، خیام نیشابوری نیز سروده است :
اسرار ازل را نه تو دانی و نه من
وین حرف معما نه تو خوانی و نه من
هست از پس پرده گفت و گویِ من و تو
چون پرده بر افتد ، نه تو مانی و نه من
اما همین حافظ ، امید وار است به عفو و بخشایش ایزدی :
خدا را رحمی ای منعم که درویش سر کویت
دری دیگر نمی داند ، رهی دیگر نمی گیرد
یا سروده است:
زرقیب دیو سیرت به خدای خود پناهم
مگر این شهابِ ثاقب مددی دهد خدا را
یا سروده است:
صالح و طالع متاع خویش نمودند
تا که قبول افتد و که در نظر آید
نتیجه :
رندِ پارسا ، انسان کامل است که هم مانند یک فیلسوف از عقل و اندیشه بهره مند است و هم مانند یک متکلم واقعی "خیر الامور اوسطها " را در نظر دارد . نه تابع جبر مطالق است و نه اختیار بی حد. ولی مسوول کارها و اعمال خود و باورمند به جزا و روز حساب ، نه زاهد خودبین و مغرور به چند خَم و راست شدن ِخود در شبانه روز است و نه کسی است که وظایف شرعی خود را بی خیال شده باشد .
اگر چه حافظ را در اصولِ عقاید پیروی از پیروانِ مکتبِ کلامیِ اشعری و در فروع دارایِ مذهب فقهی شافعی معرفی کرده اند اما این بیشتر بر اساس پیشینه ی خانوادگی و شرایط اجتماعی زمان شاعر است . ولی شک نیست که حافظ یک مومن و مقیّد به آداب شرعی بوده ؛ اما دیدگاه و کردارش و خواسته ها و آمالش فراتر از هر مذهب و مشرب است و "رندِ فرزانه" بودنش به همین دلیل است .
فرزانه به معنای دوستدار دانش است و حافظ اندیشمندی است پر از اضداد
یک جایی در مجبور بودن می سراید :
نقشِ مستوری و مستی نه به دست من و توست
آنچه سلطان ازل گفت : بکن ، آن کردم
دارم از لطفِ ازل جنّتِ فردوس طمع
گرچه دربانی میخانه فراوان کردم
صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ
هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم
جایی دیگر می گوید :
دلق و سجاده ی حافظ ببرد باده فروش
گر شرابش ز کف ساقی مهوش باشد
یا جایی دیگر می سراید:
زین دایره ی مینا خونین جگرم ،مَی ده
تا حل کنم این مشکل در ساغر مینایی
و اما خوبان پارسی گو ، زیبارویان شیرین زبان هستند . همان ها که همچون شمع چِگِل و شاه نیکان ، خسرو شیرین دهنان ،... و در نهایت آن " شاهدِ هرجایی" که همانا معشوق ازلی است ؛ در دیوان آمده اند .
رندی حافظ نیز از این بابت است.
حافظ خطاب به خود می گوید و نوید به خود می دهد که خوبان پارسی گو یعنی ، شکرشکنان قندِپارسی، عمر جاویدان می بخشند و به نوعی ایهامی به شاعران شیرن سخن زبان فارسی نیز دارد .
اما حافظ فرزانه است .
فرزانه یعنی جویای دانش معرفت و حقیقت
فَر یا پَر، نشان و نیازِ پرواز است و" زان" به معنای دانش و شناخت است
حافظ با شکوه و شوکت به سوی معرفت و حقیقت بال گشوده است
حافظ اهل کلام است ، بافلسفه ی آفرینش خو گر است . سیر و سلوک عارفانه دارد و به سوی نور حقیقت در پرواز است ؛ اما پیر و مرشد اعظم را نه در یک مشرب و مسلک ، بلکه در هرجا می بیند . دیر مغان را جایی می داند که کلید حل مشکلات آنجاست . مَیِ نابِ حقیقت و افکننده ی صوفیِ ریایی و پارسای زهد فروش را در خُم خانه یِ مُغان و خراباتِ رندانه می جوید
و می گوید :
من این دلقِ مرقع را بخواهم سوختن روزی
که پیرِ می فروشانش به جامی بر نمی گیرند
رند فرزانه بودن حافظ چنین است
اما از قول زاهد و متشّرع جزمی و قشری نگر می سراید
گر مسلمانی از این است که حافظ دارد
وای اگر از پی امروز بود فردایی
اما حافظ با چنین مسلمانی باز هم امید وار است و دل آگاه که :
این جان عاریت که به حافظ سپرد دوست
روزی رُخَش ببینم و تسلیم وی کنم
در این بیت حافظ بر این باور است که روزی سیمای محبوب را می بیند و محبوب پیشِ دیدگانش به جلوه در می آید
و یا جایی دیگر می سراید :
دوشم نوید داد عنایت که حافظا
بازآ که من به عفو گناهت ضمان شدم
تازه ترین خبرها
- مادر حسن غلامی هنرمند شاخص هم استانی در آغوش خاک آرام گرفت / تصاویر
- اولین دورهمی اتحاد جنوب در سال ۴۰۳ برگزار شد / تصاویر
- رقابت پتروشیمی جم در نمايشگاه Chinaplas 2024 در کنار شرکتهای بزرگ و قدرتمند دنیا
- خبرنگاران سراسر شرکت ملی گاز ایران از پالایشگاه های مجتمع گاز پارس جنوبی بازدید کردند
- حضور تیرانداز دشتستانی در مسابقه کشوری بنچ رست ۲۵ متر
- ثبت بیشترین جلسات و اقدامات راهبردی در هیئت مدیره مجتمع گاز پارس جنوبی در سال 1402
- عملیات تعمیرات حساس کوره نم زدایی ردیف سوم گازی پالایشگاه دهم مجتمع گاز پارس جنوبی پایان یافت
- خواص درمانی گیاه عطسه
- بهترین زمان نوشیدن قهوه برای مبتلایان به کبدچرب
- کنترل استرس و روشهای خاص طب سنتی برای آن
- پرسپولیس به راحتی آلومینیوم و سپاهان را شکست می دهد
- دومین طلا برای ملی پوش ووشو ایران/ زهرا کیانی بازهم قهرمان شد
- تداوم بارشهای رگباری در این استانها/ کوهنوردی ممنوع!
- آغاز رقابت بیش از ۱۶ هزار داوطلب کنکوری در استان بوشهر
- میزان تولید پتروشیمی بوشهر ۳۷ درصد افزایش یافت
- اردوغان : روابط تجاری ترکیه با اسرائیل متوقف شد
- مالک جدید استقلال: به کمتر از قهرمانی آسیا رضایت نمی دهیم
- حماس : تصمیمی برای انتقال به سوریه نداریم
- خطیر: واگذاری استقلال بزرگ ترین اتفاق بعد از قهرمانی آسیا بود
- مدیرعامل باشگاه پرسپولیس: دایی؟ اوسمار گزینه اول ماست
- رد پای پرسپولیس در شکست پروژه بزرگ فوتبالی عربستان!
- پرسپولیس و استقلال رسماً واگذار شدند/ سهم پیشکسوتان؛ ۵ درصد
- ترکیب سهامداران پرسپولیس در هیئت مدیره مشخص شد
- تأکید فدراسیون فوتبال؛ تماشای بازیها نباید رایگان باشد
- وزیر علوم : کنکوریها اضطراب نداشته باشند/ فرصت جبران وجود دارد
- قیمت طلا امروز پنجشنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۳
- تشخیص سرطان از یک قطره خون طی چند دقیقه
- تغییراتی در چشم که باید نگران تان کند!
- مسئولیتهای اجتماعی نفت در استان بوشهر افزایش یابد
- عملیات اجرای پانسیون پزشکان دالکی شهرستان دشتستان آغاز شد
- کاروان خودروهای شوتی در دشتستان توقیف شد
- مستقل شدن روابط عمومیها در دستگاههای اجرایی پیگیری میشود
- هفته کارگر در بوشهر با گلباران مزار شهدا آغاز شد
- مشکلات کانالهای آبیاری و زهکشی نخیلات آبپخش پیگیری می شود
- مشکلات ۷ بنگاه اقتصادی استان بوشهر رسیدگی شد
- کاروان خدمت استان بوشهر به عسلویه رسید
- مدیریت ارشد استان بوشهر برای رفع مشکلات مردم پای کار است
- مشکلات مردم استان بوشهر در دیدارهای چهره به چهره احصا میشود
- بانوان در نظام و انقلاب اسلامی جایگاه ویژه ای دارند
- آغاز عملیات اجرایی پایگاه سلامت مرکز خدمات جامع سلامت دشتستان
- امدادرسانی به خدمه شناور تانزانیایی در آبهای بوشهر انجام شد
- همایش پاکسازی ساحل در گناوه برگزار شد
- امدادرسانی آب و فاضلاب استان بوشهر به سیل زدگان سیستان و بلوچستان
- عناوین روزنامههای ورزشی امروز1403/02/06
- عناوین روزنامههای امروز1403/02/06
- فال روزانه ۱۴۰۳.۰۲.۰۶
- رهبر انقلاب: کارگر رکن جهش تولید است
- راهکارهای بهبود شرایط صنایع دارویی کشور/ برچیدن بساط ارز چند نرخی
- نشست هماهنگی و برنامه ریزی دومین رویداد ملی خواهر برادری در بوشهر برگزار شد
- عباس عبدی: چند بار دست در حفره حجاب کردند و گزیده شدند، اما باز هم تکرار میکنند