در گفت‌وگو با عیسی صفوی رئیس دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر به بررسی اهداف، عملکرد، برنامه‌ها و کارکردهای این دبیرخانه می‌پردازیم.

نظام‌نامه مدیریت سلامت استان چیست؟

قبل از پاسخ به این سوال، تفاوت «سلامت» و « درمان» را بیان می‌کنم. درمان یک چهارم سلامت است. اگر تمام ۱۰ شهرستان استان به هزاران تخت و تجهیزات پزشکی مسلح شود این بر سلامت استان نمی‌افزاید و یا به تعبیری به همان سقف ۲۵ درصد می رسد.

سلامت دارای اجزای چهارگانه است که درمان یکی از آنها است؛ اجزای دیگر شامل «ژن»، « تصادفات و اتفاقات» و « عوامل اجتماعی و اقتصادی» است.

پس باید دقت کنیم که درمان جای سلامت را نگیرد. این باعث نوعی «تقلیل گرایی» می‌شود که پیامدهای ناگواری دارد. اما در ارتباط با سوال شما باید گفت که تدوین نظام‌نامه استانی مدیریت سلامت همه جانبه در تاریخ ۲۲ مرداد ۹۲ تصویب شد.

این نظام نامه به تایید وزیر بهداشت و وزیر کشور رسیده است. دانشگاه علوم پزشکی بوشهر بنا به وظایف تشکیلاتی موظف به نوشتن برنامه پنج ساله سلامت استان است.

دقت کنید؛ نه برنامه پنج ساله درمان، هرکدام از معاونت‌ها باید برنامه‌های پنج ساله و یا هفت ساله داشته باشند. البته این درون دانشگاهی است. سایر سازمان‌های شهر هم باید برنامه پنج یا هفت ساله سلامت ارائه دهند.

فرمول یا چارتی در این زمینه وجود دارد؟

بله، استانداری دو شورا دارد (شورای ادرای و شورای برنامه ریزی وتوسعه استان). ذیل شورای برنامه‌ریزی هفت کارگروه قرار می‌گیرد که کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان یکی از آنها است.

این کارگروه به ریاست رئیس دانشگاه علوم پزشکی و دبیرخانه تخصصی در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر مستقر است.

نقطه وصل این کارگروه با سایرکارگروه‌ها «شورای پیام‌گذار و مشاور سلامت» است. این شورا از نفرات دوم تمام سازمان‌های شهر تشکیل شده است. یعنی هر سازمان موظف است نفر دوم سازمان مربوطه را به کارگروه سلامت و امنیت غذایی به منظور تشکیل این شورا معرفی کند.

اصولا چرا این کارگروه تشکیل شده است؟

برنامه بهداشت عمومی شامل مراقبت‌های اولیه سلامت(PHC)، تکنولوژی، هماهنگی بین بخشی و مشارکت مردمی است. در دو مورد اول شرایط مطلوب و مناسب است اما در موارد سوم و چهارم آسیب‌های جدی دیده می‌شود. برای ترمیم این دو مورد، کارگروه سلامت و امنیت غذایی مد نظر قرار گرفته است.

وظیفه این شورا تدوین، تصویب، استقرار و ارزشیابی برنامه‌های متنوع سلامت استانی است.

این وظیفه در چهار قلمرو شامل حوزه استانداری به همراه همه سازمان‌های ستادی و فرمانداری از طریق کارگروه تخصصی سلامت و امنیت غذایی، ستاد دانشگاه علوم پزشکی شامل همه معاونت‌ها و حوزه ستادی دانشگاه و دانشکده‌ها از طریق هیئت امناء، هیئت رئیسه و شورای دانشگاه، مراکز بهداشتی درمانی از طریق هیئت رئیسه و معاونت بهداشتی شهرستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی از طریق هیئت رئئیسه و معاونت بهداشتی را شامل می شود.

کارکرد رئیس این دبیرخانه چیست؟

دبیرخانه بازوی تصمیم ساز کارگروه تخصصی سلامت و امنیت غذایی استان، هیئت امناء و هیئت رئیسه دانشگاه علوم پزشکی است که وظیفه مدیریت و هماهنگ سازی فرآیند سیاست گذاری را بر عهده دارد.

از جمله وظایف راهبردی دبیرخانه شورا، مدیریت و هماهنگی در فرآیند تحلیل وضعیت نظام سلامت استان، شناسایی و اولویت بندی مسائل کلیدی استان و تدوین برنامه جامع سلامت استان و پایش و ارزشیابی برنامه‌ها و تحلیل تاثیر سایر بخشها بر سلامت، آموزش و مشاوره به مخاطبان دبیرخانه در محدوده شرح وظایف و تنظیم برنامه های توانمند سازی برای تدوین اسناد سیاست، پژوهش بر مبنای برنامه‌ریزی و اولویت‌ها در حیطه شرح وظایف، ارتباط از طریق حمایت طلبی و جلب مشارکت ذینفعان برای تصویب سیاست‌ها و ارتباط منظم با زیر مجموعه‌ها و مستندسازی است. مواردی که خارج از فعالیت‌های پیش‌بینی شده در برنامه عملیاتی سالانه و ماهانه ارجاع می‌شود.

مرکز اسناد راهبردی سلامت استان کجای این نظام‌نامه قرار می‌گیرد؟

جریان برنامه‌ریزی جامع سلامت استان زنجیره‌ای از فعالیت‌ها و فرآیندها را می‌طلبد که سمت و سوی آنها نیاز مبرم به شواهد معتبر برای برنامه ریزی موثق و مبتنی بر شواهد است.

در این راستا ضرورت ایجاد حافظه سازمانی در دانشگاه در دبیرخانه شورای سیاست‌گذاری استان جای تردید باقی نمی‌گذارد. راه‌اندازی مرکز اسناد راهبردی سلامت استان ابزار این ضرورت است.

همچنین شورای پیام‌گزاران سلامت به منظور ایجاد حساسیت در سازمان‌ها نسبت به حفظ سلامت کارکنان خود، سلامت محیط زیست پیرامون و سلامت مصرف کنندگان خدمات و محصولاتشان، پاسخگویی اجتماعی آنها و حفظ حساسیت در نظر گرفته شده است.

راه‌اندازی شورای پیام گزاران سلامت به منزله شبکه سازمانی رابطان یا مروجان سلامت در سازمان‌ها است.

اطمینان یافتن جمعی از مشارکت بین بخشی و مردمی در اقدامات راهبردی برای مداخله در مولفه‌های اجتماعی سلامت استان هدف شورای پیام گزاران سلامت است.

خانه و شورای مشارکت مردمی هم در نظر گرفته شده است؟

خانه و شورای مشارکت مردمی به استناد برنامه جامع سلامت و نقش انکارناپذیر مشارکت مردم در مراحل گوناگون آن، آیین نامه خانه مشارکت مردم در سلامت تدوین شده است.

تسهیل دستیابی به اهداف برنامه جامع سلامت استان، توانمندسازی مردم در ارتقای سلامت خود و محیط، استقرار نظام مناسب برای دسترسی آسان به گروه های مردمی ازجمله اهداف شورای شورای پیام گزاران سلامت است.

پژوهشکده یا اندیشکده‌ای هم وجود دارد؟

 اندیشگاه یا اتاق فکر محلی برای گفتگوی صاحب نظران درباره موضوعات چالش‌زای اولویت‌دار بر سر راه توسعه پایدار سلامت محور استان خواهد بود که نهادی وابسته به دانشگاه در پیوند با دبیرخانه سیاست‌گزاری سلامت استان است.

به منظور عملیاتی‌سازی راهبرد ارتقای سلامت مردم استان در نظام‌نامه چه راهکاری مدنظر قرارگرفته است؟

شورای پیام رسان سلامت به منظور عملیاتی‌سازی راهبرد ارتقای سلامت مردم و اطلاع‌رسانی در زمینه اولویت‌ مندرج در برنامه جامع سلامت استان تشکیل می‌شود.

از مهمترین اهداف این شورا هدفمندی و افزایش سرعت اطلاع‌رسانی رفتارهای سالم و تسهیلات محیطی مناسب، ارتقای کیفیت اطلاعات و پیام‌های ارائه شده، مراقبت از تداوم و ارتباط پیام‌های سلامت، در ابعاد مختلف و دوره‌های زمانی، حفظ و ارتقای حمایت ذینفعان از برنامه و تشویق و نهادینه‌سازی طرح جامعه سلامت استان است.

ساختار کارگروه تخصصی سلامت و امنیت غذایی چگونه است؟

شش کمیته را شامل می‌شود. کمیته پیوست سلامت، کمیته دیده‌بان سلامت، خانه مشارکت مردمی، اندیشکده سلامت استان، کمیته پیام رسان سلامت، کمیته امنیت غذایی.

کمیته پیوست سلامت به منظور نهادینه‌کردن ابزاری به نام ارزیابی اثرات سلامتی برای ایجاد حساسیت در سازمان‌ها و پاسخگویی آنها تهیه شده است.

هدف از این پیوست ارزیابی تاثیر سیاست‌ها و طرح‌های مختلف بر سلامت مردم قبل و بعد از اجرای سیاست و یا در زمان اجرای آن و ارائه پیشنهادات اصلاحی است.

کمیته دیده‌بانی سلامت سالانه گزارش تحلیلی از وضعیت شاخص‌های اصلی و اولویت‌دار سلامت استان ارائه خواهد داد.

شورای تحقیقات نظام سلامت استان به منظور ارتقای تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد در حوزه سلامت استان، توسعه تحقیقات بین بخشی و بین رشته‌ای سلامت و استفاده از ظرفیت های استانی است.

شورای سلامت شهر با توجه به توسعه شهرنشینی و مشکلات سلامتی حاصل از آن به ویژه در حاشیه شهرها و به منظور حفظ و ارتقای سلامت مردم، تصمیم گیری مناسب و به موقع، برقراری همکاری بین بخشی و جلب مشارکت مردمی شورا تشکیل می شود.

شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان چه وظیفه‌ای بر عهده دارد؟

مطابق قانون، شورای برنامه ریزی و توسعه استان موظف است با همکاری دانشگاه علوم پزشکی برای همه طرح‌های توسعه‌ای کلان استان و بودجه سالانه دستگاه های اجرایی و نهادهای غیردولتی پیوست سلامت تدوین کند.

دفتر برنامه و بودجه استانداری موظف است تفاهم‌نامه‌های بین بخشی سلامت مربوط به هر سازمان را که از طرف کارگروه تخصصی و شورای برنامه‌ریزی به تصویب رسیده است در پیوست تخصیص بودجه سازمان مذکور قرار داده و برعملکرد دستگاه ها مطابق مقررات نظارت کند.

سیستم گزارش‌دهی و اطلاع‌رسانی چگونه خواهد بود؟

دبیرخانه سیاست‌گذاری سلامت موظف است در اسفند هر سال مقایسه سلامت محوری ادارات و نهادهای دولتی و غیردولتی را انجام داده و ضمن گزارش به کارگروه، قدردانی و تشویق به عمل آورد.

دبیرخانه شورای سیاست گذاری سلامت استان موظف است شورای پیام گزاران سلامت را برای پایش استقرار تفاهم نامه ها و سایر وظایف مندرج در دستور عمل ایجاد و ضمن رفع موانع اجرایی، به کارگروه گزارش ارائه دهد.

ضرورت اجرایی این نظام‌نامه تا چه میزان است؟

اجرای نظام‌نامه در رتبه‌بندی سالانه دانشگاه‌های کشور و ارزشیابی عملکرد استانداری‌ها لحاظ خواهد شد لذا وزارت کشور موظف است اجرای این نظام نامه را در شاخص‌های ارزشیابی استانداری‌ها لحاظ کرده و در رتبه‌بندی استانداری‌ها کسب نتایج برتر در شاخص‌های سلامت استان را به‌عنوان معیار قرار دهد. وزارت بهداشت نیز موظف است نظام ارزشیابی جامع دانشگاه را در یک سال بعد از تصویب این آیین نامه تدوین و ابلاغ کند.

تکلیف شهرستان‌ها استان چه می‌شود؟

کمیته برنامه‌ریزی شهرستان موظف است جلسه توجیهی با همکاری دبیرخانه مرکزی استان برای فرمانداران تشکیل دهد. دبیرخانه موظف است با ۱۰ فرمانداراستان جلسه توجیهی تشکیل دهد./ص