به نام خداوند جان و خرد



یکی داستان است پر آب چشم              دل نازک از رستم آید به خشم

از همین بیت که آغازین بیت غمنامه ی رستم و سهراب است، دانسته می شود که کشته شدن سهراب به دست

پدرش،رستم، فقط افراد نازک دل و احساساتی را به خشم می آورد و مردان دانا و منطقی به دیده ی خرد به این داستان می نگرند

و بر  جبین رستم گناهی مهر نمی کنند ؛چرا که سهراب بیگانه ای است مهاجم از سرزمین توران  و رستم از نیّات هماوردش آگه نیست. پس حق دارد که به گفته ها و  توصیه های او نیندیشد.نظیر این پیشنهادش را :

ز کف بفکن این گرز و شمشیر کین      بــزن جنگ و بیداد را بــر زمین

برای او  این جوان ترک نژاد حریفی خطرناک است زیرا که نگهبانان دژ سیپید از چالاکی اش به رستم و کاووس شاه

خبر رسانیده اند.پس به هر حیله ای متوصل می شود تا این چالاک ترکتاز را از پای  درآورد.

در نخستین نبرد که :

بزد دست سهراب چون پیل مست                   برآوردش از جای و بنهاد پست

و تصمیم گرفت سر رستم را با خنجر آبگون ببرد، با زیرکی خاص این تورانی را فریب  می دهد و از چنگال زمانه(مرگ)

می گریزد و در نبرد دوم بعد از راز و نیاز با جهان آفرین و یافتن زور و قدرت پیشین  چنگ می اندازد و برو یال آن جنگی پلنگ

تورانی را می گیرد و چنان فشاری می دهد که:

خم آورد پشت دلیر جوان             زمانه بیامد نبودش توان

و سرانجام رستم به سرعت تیغ تیز را از میان بر می کشد و پهلوی آن شیر بیداردل(سهراب) را می درد

و زمانی فرزند را می شناسد که غرق در خون است و کار از کار گذشته است.

همه ی داستان همین است پدری نادانسته پسر خود را می کشد کاری که تاکنون بار ها در جامعه ی ما یا دیگر جوامع بشری تکرار شده است.حال چرا این داستان برای ما ایرانیان این همه مهم است و هیچ گاه از یاد مان نمی رود

و جزو خاطرات پایدار ما شده و فراموش ناشدنی است و هماره پیش روی ما.

اگر خوب بیندیشیم متوجه می شویم که هر دو  پهلوان اندیشه ی نیکی دارند؛ یکی می خواهد دو پادشاه ظالم (کاووس و افراسیاب) را از میان بردارد و دیگری می خواهد از میهنش دفاع نماید.از قضا  هر دو کاری شایسته را برگزیده اند

اما پرسش اصلی اینجاست که چرا حکیم پرخرد توس این داستان را به این وجه به پایان برده و خواننده را غرق در ماتم رها می نماید؟

آیا نمی تواند این اهداف حکیمانه مد نظر بزرگ خراسان ، فردوسی توسی ، باشد؟

1-هر پدر و پسری باید نیک همدیگر را بشناسند و الا فاجعه رخ خواهد داد.

2-رستم در این داستان نماینده سنّت ها و تقدیرست و نارسیده ترنج(سهراب) نماد تغییر و اندیشه ی نو.و  در رویارویی و تقابل

     سنّت و اندیشه های نو آسیب و گزند جدی است.
3-هر پدری می تواند ضعف هایی داشته باشد که موجبات آسیب فرزند را فراهم آورد.همچنان که رستم می دانست فرزند قوی هیکل و زورمندی در توران دارد لیکن در میدان نبرد به شک های خود اعتنا نکرد و فاجعه رخ نمود.

4-جوانان هر قدر هم  دانا و آگاه به امور روز باشند باید بدانند که نمی توانند دنیا را یکباره تغییر دهند .تغییر باید هوشمندانه و تدریجی باشد. نمی شود یک نوجوان یک شبه دو پادشاه قدرتمند از از تخت به زیر کشد.

5-سنّت ها هم باید به جوانان و اندیشه های نو توجه نمایند و گر نه نتایج ناگوار به بار می نشیند.بی توجهی به نسل نو عواقب سوء در پی دارد.

6-جوانان  باید ضمن احترام کامل به بزرگان ،  با شناخت راه ، پا در مسیر تغییر گذارند.

7-در برابر تقدیر باید تسلیم شد (چنین رفت و این بودنی کار بود).

8-در برابر بیگانه باید ایستاد حتی اگر فرزند باشد (چناچه جوانان ما در مدت هشت سال به پشتوانه ی همین حماسه ها مردانه از مام وطن دفاع کردند و حماسه ها آفریدند).

9-هنگام بروز حادثه، بکوشیم بهترین تصمیم اتخاذ شود.چنان که  اگر رستم بعد از دریدن پهلوی فرزند و برملا شدن راز پدرو پسری به جای جامه دریدن و زاری شدید که بی هوشی را به دنبال دارد، اقدام برای نو شدارو می کرد می توانست فرزند را نجات دهد.

10-بدانیم که کفه ی ترازوی تجربه بر کفه ی قدرت می چربد.

شاید راز ماندگاری غمنامه رستم و سهراب نتیجه های دیگری هم باشد که برای پرهیز از اطاله ی کلام سخن را به پایان می برم و از شما  خواننده ی محترم می خواهم  در ابعاد و زوایای  این داستان خواندنی بیش تر  بیندیشید.

*دبیر ادبیات و زبان فارسی دبیرستان شهید مطهری