رضا شبانکاره*

انجمن اهل قلم برازجان؛ در حال حاضر تنها انجمنی است که در حوزه ی داستان نویسی در شهرستان دشتستان به فعالیت می پردازد. این انجمن از سال 1375 در فرهنگسرای ارشاد برازجان فعال بوده و در سال 1383 با ثبت آن، از انجمن داستان به «انجمن اهل قلم برازجان» تغییر نام یافت. این انجمن علاوه بر برگزاری نشست های هفتگی خود در حوزه ی داستان- به بهانه ی روز قلم- تصمیم گرفت؛ شب داستانی با حضور داستان نویسان؛ نویسندگان و اعضای انجمن اهل قلم برازجان برگزار نماید. با توجه به اینکه در نهایت دست اندرکاران انجمن، موفق شدند مجوز را برای برگزاری نشست دریافت دارند، اما  به دو تن از چهره های ادبی استان بوشهر – جلال خسروی (رییس انجمن شعر و ادب فرهنگ و ارشاد اسلامی دشتستان در دوران اصلاحات) و محسن شریف (داستان نویس و رییس سابق انجمن اهل قلم بوشهر)  اجازه ی سخنرانی داده نشد و این نکته، یک روز قبل از برگزاری مراسم از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر به انجمن اهل قلم برازجان به طور شفاهی اعلام شد. هر چند این نشست برگزار شد و عده یی از فعالین ادبی و علاقمندان حضور یافتند و عده یی نیز در اعتراض به این اقدام؛ حضور نیافتند اما همواره پس از برگزاری آن در میان فعالین فرهنگی ادبی و مدنی استان بوشهر و شهرستان دشتستان این اقدام اداره ی کل فرهنگ و آزاد اسلامی استان بوشهر مورد انتقاد و نکوهش قرار گرفت. «هامون» برای انعکاس این اتفاق گزارشی تهیه نموده که در ادامه آن را خواهید خواند.

.«انجمن اهل قلم برازجان» به صور رسمی در سال 1383 زیرنظر اداره ی فرهنگ و ارشاد شهرستان دشتستان تاسیس شده است و هم اکنون- عصر روزهای یکشنبه ی هر هفته- در مجتمع فرهنگی – هنری شهید شاهینی؛ نشست های خود را برگزار می کند.انجمن هامون ایران با همکاری انجمن اهل قلم؛ نشست هایی تئوریکی در حوزه روایت تحت عنوان «رود راوی» در سال 93 برنامه ریزی کردند که تنها دو جلسه ی آن  برگزار شد و ادامه پیدا نکرد.مسئول انجمن اهل قلم در گفت و گو با هامون اهداف و سیاست گذاری های این انجمن را چنین بر شمرد: «1- نکوداشت چهره های  فرهنگی و ادبی شهرستان دشتستان و استان بوشهر 2- فعالیت در حوزه ادبیات داستانی مدرن به خصوص داستان کوتاه 3- آشنایی هر چه بیشتر عموم مردم با داستان و داستان نویسی 4- شناخت و پرورش استعدادهای بالقوه جوانان در زمینه ی داستان نویسی .»

اسفندیارفتحی درباب همایش کولی کنار آتش گفت: «ما از قبل برگزاری این نشست، پیشنهاد برگزاری هفته ی فرهنگ و هنر دشتستان در هفته ی اول مهرماه ( به صورت سالیانه) به مسئولین فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ارایه دادیم؛ که منتظر جواب بودیم؛ اما با این برخورد فعلن قصد پی گیری نداریم.ما با تغییر دولت و با روی کارآمدن دکترحسن روحانی و تغییر سیاست گذاری های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی دولت تصمیم گرفتیم؛ برنامه های فرهنگی عمومی تری در سطح شهرستان برگزار کنیم. از این رو به مناسبت روز قلم برنامه ریزیشب داستانی با نام «کولی کنار آتش» را نیز انجام دادیم؛ در وهله ی نخست قرار بود از داستان نویسان برجسته ی کشوری هم استفاده کنیم که آن را به وقت دیگر سپردیم و برای برنامه ی نهایی این شب داستان قرار شد از نویسندگان شهرستان و استان دعوت به عمل آوریم و داستان خوانی هم صرفن اختصاص به اعضای ثابت انجمن اهل قلم برازجان داشته باشد. ما درخواست کتبی خود را مبنی بر برگزاری این برنامه به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر ارایه دادیم؛ و بعد صورت اسامی سخنرانان و داستان نویسان حاضر در برنامه را از ما خواستند؛ ما نیز فهرست اسامی را به صورت کتبی ارایه کردیم؛ اما یک  روز قبل از اجرای برنامه؛ به صورت شفاهی از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر تماس گرفتند و گفتند سخنرانان برنامه ی شما؛ آقایان جلال خسروی و محسن شریف اجازه ی صحبت در برنامه را ندارند. ما تا آن جایی که امکان داشت رایزنی کردیم؛ اما امکان حضور این دو عزیز در برنامه مهیا نشد و علی رغم میل باطنی مان برنامه بدون حضور این دو نویسنده اجرا شد.» مسئول انجمن اهل قلم برازجان در ادامه خاطر نشان کرد: «ما از اداره کل فرهنگ و ارشاد استان بوشهر خواستیم کتبن عدم اجازه ی صحبت این دو نویسنده را به ما اعلام کنند؛ همان طور که ما لیست اسامی نویسندگان را به آن ها ارایه دادیم؛ اما آن ها از ارایه ی نامه ی مکتوب امتناع ورزیدند.»
فتحی گفت: «ما نسبت به این اقدام اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اعتراض داریم؛ ما تنها به دلیل اطلاع رسانی زیادی که در سطح شهر و اینترنت انجام داده بودیم و علاقه و اشتیاق علاقمندان به داستان نویسی؛ حاضر شدیم این برنامه را در غیاب این دو عزیز نویسنده برگزار کنیم و هدفمان هم تنها تقدیر و تشکری از اعضای انجمن و تقدیر از نویسندگان شهرستان و استان بوشهر بود.» وی در ادامه گفت: «حتا اداره فرهنگ و ارشاد شهرستان دشتستان به عکس رسول پرویزی؛ یکی از نویسندگان برجسته معاصر ایران در طراحی پوستر شب داستان کولی کنار آتش ایراد گرفت و خواستار تعویض طراحی پوستر بودند که با مراجعه به اداره کل و ارایه ی توضیحاتی آن ها را قانع کردیم.» مسئول انجمن اهل قلم برازجان در ادامه گفت: « ممنوع البیانی در حوزه ی فرهنگ یعنی بریدن سر فرهنگ از بدنش! این اتفاق دقیقن در سالروز تشکیل دولت روحانی انجام گرفت. ما از دولت روحانی انتظار داریم. وی همان طور که گفت من یک حقوقدان هستم نه سرهنگ! معتقدیم باید به سوالات و مطالبات ما نویسندگان و فعالین فرهنگی پاسخ داده شود. انجمنی که مجوز دارد و زیرنظر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می کند؛ چنین برخوردی با برنامه ی انجمن مایه ی خجالت و شرمساری است.» وی در ادامه گفت: «من در پایان مراسم شب داستان «کولی کنار آتش» گفتم که تا اطلاع بعدی هر گونه همکاری و مسئولیتی با این اداره را به حالت تعلیق در خواهیم آورد و ادامه ی همکاری ما با اداره ی فرهنگ و ارشاد منوط به معذرت خواهی کتبی آن نهاد دولتی اعلام داشتیم و هم چنین برطرف شدن چنین مشکلاتی و برداشتن ممنوع البیان شدن این دو نویسنده و برگزاری یک نشست ادبی با حضور و سخنرانی جلال خسروی و محسن شریف.»
«هامون» در ادامه ی گزارش در تماسی که با علی رضا رهسپار؛ سرپرست اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان دشتستان داشت؛ درباره ی مشکلات پیش آمده در نحوه ی برگزاری شب داستان «کولی کنار آتش»؛ گفت: «ما دخالتی درباره ی سخنرانان مراسم و ممنوع البیان شدن این دو نویسنده در برنامه ی شب داستان «کولی کنار آتش» نداشته ایم و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر صلاح دید و تصمیم گرفت چنین تصمیمی را اتخاذ کند.»
هامون این مساله را در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر نیز پی گیری کرد و در تماسی که با  مظفری؛ معاونت فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برقرار کردیم؛ در پاسخ به پرسش هامون که از او پرسیدیم دلیل لغو سخنرانی دو نویسنده پرسابقه ی هم استانی در برنامه ی شب داستان کولی کنار آتش چه بوده است، گفت: «مسئول انجمن اهل قلم برازجان یک درخواست برگزاری برنامه ی داستان خوانی را برای دریافت مجوز برگزاری به ما ارایه دادند و ما نیز بعد از بررسی از آن ها خواستیم سین برنامه؛ فهرست برنامه های شب داستان را بهم ه ما به صورت کتبی ارایه دهند، که چنین کردند. ما اسامی را که استعلام کردیم و استعلام ها از سوی حراست انجام شد؛ نسبت به وضعیت موجود، صلاح دیدیم این افراد در آن برنامه سخنرانی  نداشته باشند.»
جلال خسروی؛ یکی از سخنرانان ممنوع البیان شده در شب داستان «کولی کنار آتش» از درخواست کردیم؛ نظرات خود درباره ی اتفاق افتاده برای شب داستان یادشده ابراز کنند، وی نیز یادداشتی را  تحت عنوان «ترانه ‌ی کوچک‌ترین آرزو » برای ما ارسال نمود، که عینن در ادامه می آید: « دوست عزیزم آقای شبانکاره‌ از من خواسته ‌اند در باره‌ی ممانعت اداره ‌ی کل ارشاد و فرهنگ اسلامی استان بوشهر از سخن ‌رانی استاد گرامی جناب آقای محسن شریف و من در جلسه‌ی داستان « کولی کنار آتش » مطلب‌ ی بنویسم؛ ضمن ابراز تأسف از وضعیت پیش‌آمده که آن‌ را مصداق آشکار حذف انسان و نفی آزادی اندیشه و تعرض به حقوق و کرامت انسانی می‌دانم، دوستان ارج‌ مندم را به خوانش‌ِ دوباره‌ ی شعر«ترانة کوچکترین آرزو» سروده ‌ی شاعر بزرگ معاصر، احمد شاملو که بیان موقعیت اسف ‌بار کنونی ماست، دعوت می‌کنم:
« آه اگر آزادی سرودی می‌خواند/کوچک/همچون گلوگاه پرنده‌ئی،/هیچ کجا دیواری فروریخته بر جای نمی‌ماند/ سالیان دراز نمی‌بایست/دریافتن را/ که هر ویرانه نشانی از غیابِ انسانی است/ که حضور انسان آبادانی است/ ... / هم چون زخمی/ همه عُمر/ خونابه چکنده/ هم چون زخمی/ همه عُمر/ به دردی خشک تپنده، ـ /غیاب بزرگ چنین بود/ سرگذشت ویرانه چنین بود./ ... / آه اگر آزادی سرودی می‌خواند/ کوچک کوچک‌ تر حتّا/ ز گلوگاه یکی پرنده!»
« انجمن هامون ایران» در آستانه ی انتصاب نخستین مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید در استان بوشهر به طور همزمان دو نگرخواهی در رابطه با مطالبات و انتظارات هنرمندان، روزنامه نگاران؛ نویسندگان و شاعران استان بوشهر از مدیرکل جدید ارشاد در هفته نامه های نصیربوشهر(شماره 599) و نسیم جنوب(شماره 728) انجام داد و در آن زمان هامون تاکید کرد که اهالی قلم و اندیشه و هنر استان بوشهر دارای مطالباتی است که باید مدیرکل جدید در سیاست گذاری های فرهنگی خود به آن ها توجهی ویژه نشان دهد. آنچه که به نظر می رسد؛ با نظرگاه های اعلام شده ی دولت؛ مدیریت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر نتوانسته به شکل عملی خود را همسو با دولت نشان دهد. جلال خسروی- سخنران ممنوع البیان شده ی مراسم شب داستان در برازجان- در پاسخ به نگرخواهی هامون نوشته بود که: «مهم‌ترین موردی که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر، به مثابه‌ی زیرمجموعه‌ی دولتِ جدید که برخواست میلیونی تغییر و تحول در انتخابات خرداد ۹۲ مبتنی بوده، باید به آن توجه داشته باشد و نسبت به آن اقدام کند، ارائه‌ی و به‌کاربستن نگرش تازه بر اساس مقتضیات جدید، نسبت به فرهنگ، هنر و ادبیات می‌باشد. یکی از مصداق‌های این نگره، در این خواست بنیادین تجلی می‌یابد که دیگر هنر تابع امر سیاسی نباشد. به تعبیری باید به نقش خودآیین اثر هنری اهمیت ویژه داد.»

اقدام ممنوع البیان شدن جلال خسروی و محسن شریف در برنامه ی انجمن اهل قلم برازجان در شبکه های اجتماعی نیز با واکنش های زیادی مواجه شد. کاووس کمالی نژاد؛ شاعر و عضو هیات مدیره ی انجمن شعر و ادب دشتستان در دوران اصلاحات در صفحه ی شخصی فیس بوک خود نوشت: «جلال خسروی؛ شاعری خوش فکر و با سواد است به نظر من ایشان باید بجای ممنوع البیان ممنون البیان میشدند.» حسن انصاری نویسنده و طنزنویس هم استانی نیز در صفحه ی فیس بوک شخصی خود پس از دیداری که با این شاعر بعد از اعلام ممنوع البیان شدن وی در شب داستان کولی کنار آتش داشته؛ نوشته است: « جلال پس از ممنوع البیان شدن تمرین اشاره گویی می کند .دیشب به همراه دوستانم، آقایان احمد فریدمند و کاووس کمالی و مجید عوض فرد، به دیدار جلال خسروی رفتیم . پس از گپ و گفت های فراوان، از وی خواستیم حالا که اجازه نداده اند در شب داستان، سخنرانی کند، مطلب سخن رانی اش را برای ما چند نفر بیان کند.جلال، هنگام بیان مطالب، دست هایش را خیلی تکان می داد. من به کنایه گفتم: بچه ها جلال دارد تمرین می کند که دیگر با اشاره حرف بزند. زیرا ممنوع البیان شده !!! وقتی سخنان زیبایش در باب ساختار در داستان تمام شد،گفتم: ما اصلا به حرف هایت گوش ندادبم، آخر تو یک ممنوع البیان هستی!! و البته کلی خندیدیم... » انجمن هامون ایران؛ انجمن دوستداران دشتستان؛ پایگاه خبری فکرشهر؛ رسول گرمسیری؛ حسن انصاری، اسفندیار فتحی و... نیز در صفحات فیسبوکشان، نظرات انتقادی خود در نحوه ی برخورد اداره کل فرهنک و ارشاد اسلامی استان بیان کرده اند.
انجمن هامون ایران؛ ضمن محکوم کردن این اتفاق و مانع گذاری های بسیار زیاد در سرراه برگزاری برنامه های فرهنگی در سطح شهرستان در این چند ماهه؛ نسبت به عواقب اجتماعی و سرخورده گی های نیروهای فعال شهرستان دشتستان هشدار می دهد و مدیریت فرهنگی استان را مجددن به بازنگری در سیاست گذاری های فرهنگی نهاد تحت مدیریت خود دعوت می نماید.

*عضو هیات موسس انجمن هامون