سعیده دشتی

عید نوروز، جشن آغاز سال نو در ایران است که قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال دارد. این جشن در اولین روز از ماه فروردین، با فرا رسیدن بهار و تغییر فصل، در نقاط مختلف ایران و دیگر کشورهای که فرهنگ ایرانی دارند، جشن گرفته می‌شود. نوروز نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای آسیای میانه، قفقاز، و حتی بخش‌هایی از اروپا و آفریقا جشن گرفته می‌شود.

نوروز به عنوان یک جشن باستانی، ریشه در فرهنگ زرتشتی و آیین‌های باستانی ایرانی دارد. در این روز، ایرانیان باستان به استقبال از فصل جدید و تولد دوباره طبیعت می‌رفتند و جشن‌هایی را در این راستا برگزار می‌کردند.

یکی از اصلی‌ترین نمادهای نوروز، آراستن سفره‌ای به نام «هفت‌سین» است که نمادهایی از زندگی، طبیعت، و سنت‌های ایرانی را در خود جای داده است.

**هفت‌سین:**

سفره هفت‌سین یکی از رسومات اصلی نوروز است که در آن هفت چیز مختلف که نامشان با حرف "سین" آغاز می‌شود، قرار می‌گیرد. هرکدام از این اجزا نمادی از چیزی خاص است که به نوعی با زندگی، طبیعت، یا مفاهیم مثبت و خوشایند زندگی انسان مرتبط است. اجزای هفت‌سین عبارتند از:

1. سماق- نماد شوق و عشق و آغاز دوباره زندگی.
2. سنجد - نماد عشق و محبت و یادآور جوانی و سلامتی.
3. سیر - نماد سلامتی و تندرستی.
4.سیب - نماد زیبایی و عشق.
5. سبزه - نماد رویش، طبیعت، و زندگی دوباره.
6. سکه - نماد ثروت و خوشبختی.
7. سرکه - نماد صبر و پایداری.

علاوه بر این‌ها، در سفره هفت‌سین، معمولاً کتاب مقدس (قرآن یا دیوان حافظ)، آینه، شمع، گل، و تخم‌مرغ رنگی نیز قرار می‌گیرند.

**نام‌گذاری سال‌ها در ایران:**

یکی دیگر از ویژگی‌های خاص نوروز در ایران، نام‌گذاری سال‌هاست. در هر سال، مقام رهبری یا رئیس‌جمهور ایران نامی برای سال جدید انتخاب می‌کند که معمولاً اشاره به یک هدف ملی یا اجتماعی دارد. این نام‌گذاری‌ها، علاوه بر جنبه معنوی، معمولاً با هدف تشویق به توسعه و پیشرفت در یک زمینه خاص مانند اقتصاد، فرهنگ، و یا فناوری صورت می‌گیرد.

از جمله نام‌گذاری‌های اخیر می‌توان به «سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» و «سال اقتصاد مقاومتی» اشاره کرد که هدف آن‌ها ترویج برنامه‌های خاص اقتصادی در کشور است.

**نام‌گذاری سال‌ها با نام حیوانات:**

یکی از سنت‌های جالب نوروزی که در ایران و برخی کشورهای دیگر وجود دارد، نام‌گذاری هر سال با یک حیوان است. این نام‌گذاری‌ها معمولاً از تقویم هجری شمسی و بر اساس چرخش دوازده ساله‌ای که هرکدام از آن‌ها به یکی از حیوانات خاص اختصاص دارد، پیروی می‌کنند. این چرخش دوازده‌گانه به نام "حیوانات دوازده‌گانه" معروف است و در این میان، هر سال به یکی از حیوانات از جمله موش، گاو، ببر، خرگوش، اژدها، مار، اسب، گوسفند، میمون، مرغ، سگ و خوک اختصاص می‌یابد. برای مثال، سال ۱۴۰۰ سال «گاو» و سال ۱۴۰۱ سال «ببر» بود.

این نام‌گذاری‌ها به نوعی نماد ویژگی‌های خاص آن حیوان هستند و به مردم کمک می‌کنند تا آن سال را با ویژگی‌های نمادین آن حیوان مرتبط سازند. به عنوان مثال، سال‌های مربوط به اسب معمولاً با سرعت، حرکت و پیشرفت همراه هستند، در حالی که سال‌های مربوط به مار به تغییرات و تحولات اشاره دارند.

این سنت از فرهنگ‌های باستانی ایران و آسیای میانه گرفته شده است و امروزه در کنار سایر رسوم نوروزی، به غنای جشن‌ها و آیین‌های این دوران افزوده است.

**آداب و رسوم دیگر نوروز:**

عید نوروز با بسیاری از آداب و رسوم دیگر همراه است که هرکدام نمادی از تجدید زندگی، ارتباط با طبیعت، و همبستگی اجتماعی است. برخی از این آداب عبارتند از:

1. **خانه‌تکانی:** قبل از آغاز سال نو، ایرانیان به خانه‌تکانی می‌پردازند. این رسم نه تنها برای پاکیزگی منزل، بلکه نمادی از آغاز دوباره زندگی و دوری از انرژی‌های منفی است. خانه‌تکانی به عنوان نمادی از پاکسازی درونی نیز در نظر گرفته می‌شود.

2. **دید و بازدید:** یکی از مهم‌ترین آداب نوروزی، دید و بازدید از بستگان، دوستان و آشنایان است. در ایام نوروز، مردم به خانه یکدیگر می‌روند، به تبریک سال نو می‌پردازند و در کنار هم لحظات خوشی را سپری می‌کنند. این بازدیدها نماد محبت و اتحاد است.

3. **پخت غذاهای ویژه:** در ایام نوروز، خانواده‌ها غذاهای خاصی می‌پزند که از جمله آنها می‌توان به «سبزی‌پلو با ماهی»، «کباب»، و «شیرینی‌های نوروزی» مانند «باقلوای نوروزی» اشاره کرد. این غذاها در کنار هم جمع شدن خانواده و جشن گرفتن را تقویت می‌کند.

4. **پوشیدن لباس نو:** در نخستین روز نوروز، مردم لباس نو می‌پوشند تا با این کار نشانه‌ای از طراوت و تازگی به سال جدید بیاورند و در واقع، نمادی از خوشبختی و سعادت است.

5. **سیزده‌بدر:** در روز سیزدهم فروردین، ایرانیان به طبیعت می‌روند و روز خود را در دل طبیعت می‌گذرانند. این روز به «سیزده‌بدر» معروف است و به عنوان روزی برای شاد بودن و رهایی از آلودگی‌های روزمره شناخته می‌شود.

6. **چاووشی:** مراسم «چاووشی» یا به عبارتی آوای خوشامد به نوروز، در برخی مناطق برگزار می‌شود. این مراسم معمولاً با ساز و دهل همراه است و شادمانی و سرور را در جامعه گسترش می‌دهد.

**نتیجه‌گیری:**

عید نوروز یک فرصت ویژه برای ایرانیان است تا با بازسازی و تجدید زندگی خود، به بهبود روابط اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی بپردازند. این جشن نه تنها یک جشن ملی است، بلکه یک نماد از همبستگی، دوستی، و احترام به طبیعت و زندگی است. سفره هفت‌سین، نام‌گذاری سال‌ها، آداب و رسوم مختلف آن، و همچنین سنت‌های ویژه‌ای مانند خانه‌تکانی، دید و بازدید، پخت غذاهای خاص، پوشیدن لباس نو، و سیزده‌بدر، نشان‌دهنده ارزش‌های فرهنگی و تاریخی عمیق مردم ایران است. نام‌گذاری سال‌ها با حیوانات نیز به این مراسم رنگ و بوی خاصی می‌دهد و هر سال را به یک موضوع جدید و معنوی مرتبط می‌سازد. نوروز فرصتی است برای تجدید حیات اجتماعی، فرهنگی، و فردی و تجلی قدرت و شکوه سنت‌های ایرانی در کنار تحول و نوآوری.