اتحادخبر- اکبر صابری: روستای خیرآباد در حومه شهر دالکی و از توابع شهرستان دشتستان ماه محرم و صفر میزبان هزاران نفر برای شرکت در آئینی بنام "زیارت علم" و اجرای تعزیه خاص این ایام است. تعزیه خیرآباد عصر تاسوعا برگزار می گردد. این تعزیه با اینکه فقط 11 سال قدمت دارد ولی تماشاگران زیادی را به خود جذب کرده است. در دفتر اتحاد جنوب و اتحاد خبر با علیرضا بحرینی (کارگردان و معین البکا) مرضیه غلامشاهی(بازیگر)، نصرالله خسروی و حجت اله حیدری از نقش آفرینان و عوامل اجرای تعزیه روستای خیرآباد دشتستان به گفتگو نشستیم.

تفاوتهای تعزیه با تئاتر

ضمن معرفی خود بفرمایید چندسال است که تعزیه را هم کنار تاتر کارگردانی میکنید؟
- علیرضا بحرینی هستم. من در خانواده ای بزرگ شدم که پدرم از قدیمی های تعزیه در برازجان هستند و بنده هم از دوران کودکی بیگانه با تعزیه نبودم و از سنین کم شروع به فعالیت در تعزیه کردم هرچند به طور کاملا مستقل تجربه زیادی ندارم در بحث کارگردانی تعزیه اما طی سالها حضور و افتخار کنار بزرگانی چون پدر خودم و استاد فخاری تجربه خوبی کسب کردم و آموختم.

آیا میان کارگردانی تاتر وتعزیه تفاوتی وجود دارد؟

- قطعا تفاوت هست هم از لحاظ ساختار و هم از لحاظ شیوه اجرایی. اگر بخوایم از تفاوت‌ها بگیم مثلا در تئاتر بازیگر داریم اما در تعزیه شبیه خوان . در تعزیه نسخه داریم و در تئاتر نمایشنامه با دیالوگ داریم. شبیه خوان باید حتما از روی نسخه بخواند ولی بازیگر تئاتر باید شخصیتی جدید خلق کند و دیالوگ رو از بر باشد. با این تفاوت‌ها قطعا کارگردانی متفاوت است و کارگردان تعزیه را معین البکا یا نظم دهنده میگویند که بیشتر نظم دهنده و هماهنگ کننده است اما کارگردان تئاتر یک اثر جدیدی را خلق می کند.

آیا نسخ رایج در کشور دچار تحریف و یا دستکاری شده اند؟
- در مورد نسخ تعزیه خیلی بحث ها هست و مثل بقیه بخش‌ها که کمتر مکتوب شده متاسفانه از قدیم این اتفاق نیفتاده و بیشتر سینه به سینه و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده که همین امر موجب شده ایرادها و بعضا تفاوت‌های محسوسی بین نسخ باشد.

چقدر دست شما بعنوان کارگردان برای نوآوری در تعزیه باز است؟
- اساسا در تعزیه نوآوری چندانی در ساختار کلی نمیشه داد چرا که داستان و روایت از قبل مشخص است و حتی حرکات هم چارچوب نسبتا مشخصی دارند و بیشتر بر صحیح انجام شدن حرکات و نواها تاکید می شود و رعایت چارچوبهای این گونه اجرا . هرچند که خیلی ها در این سالها حرکات و لباسها و حتی رنگ‌هایی را استفاده می کنند که مناسب نیست و بیشتر در پی نوآوری میباشد اما این امر اشتباه است.

برای اجرای نقش حضرت زینب باید تفکر زینبی داشت

ضمن معرفی خود بفرمایید از چه سالی با تعزیه حضرت علی اصغر خیرآباد همکاری می کنید؟
- مرضیه غلامشاهی هستم. شروع کار من در تعزیه ابتدا برمیگردد به همکاری که با استادم حاج حسن فخاری در تعزیه درودگاه. پس از آن از طرف هیئت علی اصغر دعوت به همکاری شدم که ۹ سال از پیوستن من به جمع محبان اهل بیت خیرآباد میگذرد

چه تفاوتی میان نقش آفرینی در تاتر و تعزیه می بینید؟
- همانطور که فرمودید درتاتر نقش آفرینی، خلق شخصیت و سبک داریم در تعزیه ما شبیه خوان هستیم همانطور که درنسخه نوشته شده اجرا میشود.

احساس خودتان را نسبت به نقش آفرینی بزرگ بانوی کربلا حضرت زینب بفرمایید؟
- خوب بخاطر دارم سالی که از طرف دوستانم در هیئت علی اصغر خیرآباد دعوت به همکاری شدم پدر مرحومم تماس گرفتند و از من خواستند ابتدا تفکر زینبی داشته باشم  سپس نقش زینبی وقتی خوب به این مهم فکر میکنم میبینم اندیشه ی کربلایی داشتن است که این سالها به من سواد تعزیه را آموخته ست.

تعزیه جدید روز عاشورا در روستای خیرآباد 11 سال سابقه دارد

لطفا ضمن معرفی خود تاریخچه ی تعزیه خیراباد رو بفرمایید؟
- بسم الله الرحمن الرحیم. حجت اله حیدری هستم.

تعزیه در روستای خیرآباد از دیر باز به صورت شام غریبان و مجلس شام و آزاد سازی اسرا برگزار می‌شده اما تاریخچه قابل استنادی از آن موجود نیست، ولی تعزیه جدید که تعزیه روز عاشورا است از سال 1391 که استارت آن را اینجانب به همراه رضا خسروی و کرامت خسروی زدیم و در سال اول با اجرای شبیه خوانی دو نقش حضرت عباس و علی اکبر اجرا شد و در سال بعد با کمک آقای نصرالله خسروی  اجرای پنج نقش اصلی اهل بیت درتعزیه انجام شد و تاکنون هرساله در عصر روز تاسوعا برگزار می‌شود.

برای اجرا با چه مشکلاتی روبرو هستید؟
- تعزیه خیرآباد مشکلات عدیده ای دارد که عمده ترین آن بحث مالی و سیستم صوت هست و همچنین برق زمین تعزیه میباشد، چون تعزیه خیرآباد از طرف هیچ ارگانی ساپورت نمی‌شود و با کمک های مردمی که آن هم کفاف هزینه تعزیه را نمی‌دهد اداره می‌شود، لذا هر ساله مشکل مالی و سیستم صوت داشته ایم و امسال با توجه به این که زمین تعزیه از طرف خیرین وقف شده است از نظر برق هم مشکل داریم که با اداره برق شهرستان دشتستان و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان دشتستان هم مکاتباتی داشته ایم که تا کنون هیچ یک از نهادهای ذیربط در این امر ما را یاری نکرده اند.

چه تقاضایی از مسئولین دراین زمینه دارید؟
- ما از مسئولین ذیربط تقاضای عاجزانه داریم که به تعزیه در روستای خیرآباد توجه ویژه نمایند و  ما را در این امر خداپسندانه یاری نمایند تا بتوانیم عزاداری سید و سالار شهیدان را به نحوی که در خور آن امام همام هست برگزار نماییم.

درسی که خودتان ازتعزیه عاشورا گرفتید چیست؟
- درس ایثار، مقاومت، از خود گذشتگی و زیر بار زندگی ذلت بار نرفتن، درس هیهات من الذله.

درس عاشورا شعار هیهات من الذله امام حسین بود

ضمن معرفی خود بفرمایید چرا دالکی و خیرآباد تعزیه واحد ندارند؟
- بنام خدا. نصرالله خسروی هستم.

تعزیه دالکی همونطور که مستحضرید دارای قدمت زیادی ست و ما در ابتدا نیز در تعزیه دالکی حضور داشتیم ولی در یکی دو سال آخر همکاریمان با تعزیه خورشید عاشورا تصمیم به راه اندازی مجدد تعزیه روستای خیرآباد نیز گرفتیم که بعدا بدلیل یک سری اختلافات دیدگاهی، سلیقگی و همچنين اجرایی که بوجود آمد باعث جدایی تعدادی از خادمین اهل بیت از تعزیه خورشید عاشورا گردید و این جدایی باعث ایجاد، برگزاری، فعالیت مستمر و دائمی در تعزیه حضرت علی اصغر(ع)  در روستای خیرآباد گردید که زمان اجرای آن را هم روز نهم محرم (تاسوعای حسینی) در نظر گرفتیم، به این خاطر که در روستای خیرآباد از دیر باز در روز تاسوعا مراسمی تحت عنوان زیارت علم برگزار می شود که از سرتاسر شهرستان، استان و حتی استان های همجوار زائر دارد و قصد این شد که زائران و سوگواران گرامی حضرت اباعبدالله علاوه بر زیارت علم با تماشای تعزیه گوشه ای از مصائب و بلاهایی که در روز عاشورا بر حضرت و سایر اهل بیت روا می شود را نظاره گر باشند. البته این را هم گفته باشم: درست ست که گروه تعزیه ها از هم جدا می باشند ولی همکاری لازم با یکدیگر را هنوز  داریم، ناگفته نماند که بالشخصه دوست دارم که روزی دوباره هر دو تعزیه با هم ادغام گردد ولی به شرطی که به نظرات و دیدگاه طرف مقابل به چشم بهبودی کار بنگریم و نه...

چه افراد و یا سازمانهایی در پرپایی تعزیه باشما همکاری میکنند؟
- در رابطه با همکاری نهادها و یا سازمان ها با تعزیه باید عرض کنم که متاسفانه تاکنون هیچگونه سازمان یا نهاد دولتی و غیر دولتی اعم از فرهنگ و ارشاد، تبلیغات اسلامی سایر کانون های فرهنگی و مذهبی و... با ما همکاری نداشته اند و حتی امسال برای تامین برق جهت ایجاد روشنایی و کارهای سمعی و بصری تعزیه چندین بار علاوه بر نامه نگاری، حضور فیزیکی نیز بعمل آوردیم در اداره مربوطه اما کسی جوابگو نبود  ولی بوده اند افراد خیری که در حد وسع خود و یا نذوراتی که داشته اند موجبات تامین بخشی از هزینه کردهای تعزیه را فراهم آورده اند که از همین جا از تک تک آن عزیزان تشکر و قدردانی بعمل آورده و آرزومندیم که خداوند به حرمت اهل بیت رسول الله نذوراتشان را قبول بفرمایند (آمین)
 

هزینه جهت اجرا تمرین ولباسها چطور تامین میشود؟
- همانطور که مستحضرید  اجرای تعزیه و آنهم تعزیه میدانی هزینه زیادی می طلبد و طبق عرایض بنده در جواب سوال گذشته  بخش کوچکی از هزینه کردهای تعزیه توسط خیرین جهت فراهم کردن البسه و سایر تدارکات تامین می شود ولی این مقدار بسیار ناچیز می باشد و از طرفی چون هیچگونه کمکی از سوی نهادهای مذهبی و غیر مذهبی جهت تامین بودجه تعزیه صورت نمی گیرد بنابراین بخش بزرگی از هزینه کرد های تعزیه توسط خود دست اندرکاران تعزیه (هیئت امنای تعزیه) تامین می شود که صرف کارهای اجرایی و تهیه تدارکات می گردد.
 

بزرگترین درس عاشورای حسینی ازنظر شما چیست؟
قیام امام حسین از شروع حرکت آن  حضرت  از مدینه به طرف مکه و خروج ایشان از مکه آنهم در زمان ادای فریضه حج واجب تا حرکت سمت عراق و رسیدن به سرزمین کربلا و چندین شبانه روز اقامت در آن سرزمین ‌و بالاخره شهادت و اسارت زن و فرزندان همگی کلاس درس عبرت و پند آموزی و حتی آموزه های سیاسی ست.
اولین کار امام اصلاحات بود که هر کس پا در راه اصلاح می گذارد باید تاوان دهد که بنده مصداق کار سیدالشهداء را به ابیات منتسب به استاد شهریار در بحث و جدل با شاعران قبل خودشان در رابطه با ترک شیرازی  که می فرمایند: اگر آن ترک شیرازی بدست آرد دل ما را/ به خال هندویش بخشم تمام روح و اجزا را، هر آن کس که چیز می بخشد بسان مرد می بخشد/نه چون صائب که می بخشد سر و دست و تن و پا را، سر و دست و تن و پا را به خاک گور می بخشند/ نه بر آن ترک شیرازی که برده جمله دل ها را، می دانم و معتقدم که امام  در راه اصلاحات خودش بسان یک مرد تمام عیار عمل کرد که از همه چیز  از جمله جان مبارک خودشان،برادران فرزندان و یاران گذشتند حتی حاضر به اسارت و حقارت زنان و فرزندان خود و یاران شدند ولی در راه خودشان ذره ای پا پس نکشیدند و این عمل امام  یادآوری می کند که کسانی که قدم در راه اصلاح می گذارند باید تمامی عواقب، مصائب و سختی های راه آن را نیز به جان و دل بخرند و در برابر مشکلات این راه کمر خم نکنند.
دومین درس عاشورا: امام اهل تعامل و مذاکره بودند، نشان به آن نشان که امام در زمین کربلا در فاصله ۴ الی ۵ روز مانده به شهادت بیش از ۹ بار مستقیم و نه با واسطه با فرمانده دشمن (عمر بن سعد ابی وقاص) مذاکره کردند و حتی روایت داریم که امام فرمودند که بگذارید خود به شام و نزد یزید بروم و شخصا با یزید گفتگو کنم که این نشانه تعامل و اهل گفتگو و مذاکره بودن امام دارد حتی با دشمنی که الان در برابرش صف کشیده اند و برای ریختن خونش شمشیرها تیز می کنند بنابراین این عمل و رفتار امام حسین باید سرلوحه همه افراد باشد.
سومین درس قیام امام حسین : روحیه بخشش و رافت امام حسین می باشد چون در زمان ورود امام به عراق اولین کسی که راه بر امام بست حر بن یزید ریاحی بود، در کربلا اولین کسی که آب بر حسین و یارانش بست حر بود ولی در لحظه آخر جناب حر از کرده خود نادم و پشیمان گردیده و به سوی لشکر حسین می رود، روحیه بخشش و گذشت امام اینجاست که نه تنها حر را طرد نمی کند بلکه با آغوش باز وی را می پذیرد و ایشان نیز از اولین شهدا کربلا می شوند، آیا ما امروزه چنین رفتاری را در جامعه و اجتماع خود می بینیم، آیا حاضر هستیم کسی که ما را حتی آزرده خاطر کرده ببخشیم، بنظر بنده بخشش و پذیرش حر از طرف تمام حسین یکی از بزرگترین درس ها به جامعه امروز و هر زمان دیگری ست.
درس دیگر عاشورا شعار هیهات من الذله امام حسین بود که فرمودند حاضر به کشته شدن خود و یاران و اهل بیت هستم ولی زیر بار رفتار زور و جبارانه حاکم وقت نمی رود و در این راه مصیبت ها به جان خرید تا گذشت زمان حقانیت و درستی راه حسین را ثابت و استوار کند.
و درس دیگر عاشورا روحیه ایثار و از خود گذشتگی و وفاداری یاران سیدالشهدا به امام عصر خود بود. آنجایی که امام در شب آخر همه یاران را آزاد می کند که هر کس که می خواهد برود و یا آنجایی که در روز عاشورا جنگ وارد مرحله تن به تن می شود یاران و اصحاب امام تا زنده بودند نگذاشتند که امام و فرزندان و اهل بیت به جنگ روند. اینها نشانه وفا داری آنها به ولایت بود.

در آخر کل قیام تمام حسین سرشار از درس و پند و عبرت است همان طور که یزید در شام به حضرت زینب گفتند در کربلا چه دیدی؟ وآن حضرت با افتخار جواب دادند جز زیبایی چیز دیگری ندیدم.

لطفا درباره ی نسخه ای که استفاده میکنید هم توضیح دهید؟
- از روزی که ما شروع به راه اندازی کار تعزیه کردیم معتقد به ارائه کاری بر اساس واقعیت بودیم بنابراین اولین قدم در این امر نوشتن نسخه بود که تلاش کردیم نسخ بر اساس واقعیات حادثه کربلا باشد بر همین اساس از متون کتب معتبر من الجمله کتاب سید طاووس استفاده شد  برای نوشتن نسخ نقش ها چون تمامی نقش های تعزیه در یک روز و بازه زمانی ۲ الی ۳ ساعت بازی می شود بنابراین فقط برای شهادت اهل بیت در نظر گرفته شد. که در اینجا ضمن اعلان نسخه ها تشکر و قدردانی دانی هم بعمل می آوریم از  بزرگوارانی که از ابتدا تا به امروز  با تعزیه حضرت علی اصغر در خصوص اجرای نقش و نسخه خوانی  همکاری داشته اند:
اول از نقش ها و کارکترهای اولیا نام می برم:
نقش امام حسین از ابتدا تا به امروز بر عهده برادر عزیزمان جناب آقای حاج محمد یزدان پناه بوده، شبیه خوان حضرت عباس از بدو راه اندازی تا کنون برادر ارجمند جناب کربلایی حجت الله حیدری عهده دار بوده اند.

نقش علی اکبر را در سال های ابتدایی برادر بزرگوار جناب آقای سید علی موسوی ایفا می کردند ولی در سال های بعد تا به حال را  جناب آقای سید ضرغام موسوی ایفا کرده اند.

در رابطه با نقش قاسم ۲ الی ۳ سال در خدمت جناب آقای علیرضا شنبهی بودیم، ۳ الی ۴ سال نیز این نقش با بازی آقای سید ضرغام موسوی انجام می شد، سال گذشته نیز این نقش بر عهده جناب آقای علی قصاب بود  و امسال نیز توسط دوست خوب و هنرمندمان جناب آقای خسرو شنبهی ایفای نقش شد.

عبدالله بن حسن را تا سال های قبل از همه گیری کرونا هنرمند خردسال آقای حسین حسن زاده بازی می کردند و در ۲ سال اخیر هنرمند توانمند و  نونهال جناب آقای ابوالفضل خسروی ایفای نقش می کنند.

در رابطه با نقش حضرت زینب سال اول را همسر مکرمه جناب آقای کربلایی حجت حیدری ایفای نقش کردند و سال دوم را سرکار خانم بلور زاده زحمت کشیدند و از سال سوم تا به الان که فکر می کنم بیش از ۷ الی ۸ سال باشد را  هنرمند و بازیگر توانای شهرستان و استان سرکار خانم مرضیه غلامشاهی عهده دار نقش حضرت زینب در تعزیه می باشند که جا دارد یک تشکر ویژه از ایشان بعمل آوریم چون از زمان همکاری ایشان با مجموعه بدون کوچکترین منت و چشم داشتی، تمام تمرینات و نسخه خوانی ها را از برازجان به روستا می آیند و حتی وسیله ایاب و ذهابشان را خوشان فراهم می کنند.

همچنین نقش حضرت رباب را سرکار خانم باغچه بان، نقش حضرت سکینه کبری را در سال های قبل از کرونا خانم حیدری و در دو سال اخیر هنرمند خردسال خانم نازنین حیدری بازی می کنند و همچنين نقش حضرت رقیه و سکینه صغرا را به ترتیب هنرمندان نونهال خانم ها المیرا خسروی و مریم خسروی ایفا می کنند.

و اما نسخه ها و نقش های اشقیا:
۱) کرامت اله خسروی در نقش شمر
۲) عمر بن سعد را نصراله خسروی ایفای نقش می کنند.
۳) نقش سنان بن عنث در اوایل برعهده جناب آقای روح الله حیدری بود و در سال های اخیر جناب کربلایی مسلم جنگجو ایفای نقش می کنند.
۴) ازرق شاقی را جناب آقای شاهین عطار عهده دار می باشند.
۵) حرمله را در ۲ سال اول جناب آقای کربلایی حسین حسن زاده بازی می کردند و یک سال نیز مرحوم آقای مالک یزدان پناه  (ره) ایفای نقش کردند و در سال های اخیر نیز جناب آقای محمد بهرام نژاد بازیگر نقش حرمله بوده اند.
۶) یزید بن حارث را آقای عبدالحسن شمس بازی می کنند و حکیم بن طفیل را جناب آقای  محمد یزدان پرست عهده دار نقش بوده اند.

کارگردانی مجموعه را در سال‌های گذشته نصراله خسروی با همراهی آقای حجت اله حیدری  عهده دار بوده اند اما در سال جاری زحمت کارگردانی مجموعه برعهده کارگردان خوب و کار بلد شهرستان جناب آقای علیرضا بحرینی قرار گرفت.

در پایان از تمامی عوامل از جمله صدا بردار صداگذار، فیلمبردار، عوامل تدارکات، انتظامات، شروه خوان تعزیه و تک به تک سربازان و هنرمندان نونهال و خردسالی که در این کار خیر و خداپسندانه ما را یاری داده اند ولی در اینجا مجال نام بردن از تک تک آن عزیزان نیست و همچنين آقایان رضا خسروی و نصراله زیارتی که همه جوره در خدمت تعزیه هستند  صمیمانه تشکر و قدردانی می کنم.

*با تشکر از وقتی که گذاشتید و برای این گفتگو به دفتر اتحاد جنوب تشریف آوردید.