اتحادخبر:  حجاب در لغت به معنای مانع، پرده و پوشش آمده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده،‌ وسیله پوشش است، ‌ولی هر پوششی حجاب نیست، بلکه آن پوششی حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.

 

حجاب به معنای پوشش اسلامی بانوان، دارای دو بعد ایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، ‌وجوب پوشش بدن و بعد سلبی آن، ‌حرام بودن خودنمائی به نامحرم است،‌ و این دو بعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود. گاهی ممکن است بعد اول باشد، ولی بعد دوم نباشد، در این صورت نمی توان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است.

 

اگر به معنای عام، هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب بنامیم حجاب می تواند اقسام و انواع متفاوتی داشته باشد. یک نوع آن حجاب ذهنی،‌ فکری و روحی است؛‌ مثلاً‌ اعتقاد به معارف اسلامی، مانند توحید و نبوت،‌ از مصادیق حجاب ذهنی، فکری و روحی صحیح است که می تواند از لغزش ها و گناه های روحی و فکری مثل کفر و شرک جلوگیری نماید. علاوه بر این، در قرآن از انواع دیگر حجاب که در رفتار خارجی انسان تجلی می کند،‌ نام برده شده است، حجاب و پوشش در نگاه که مردان و زنان در مواجهه با نامحرم به آن توصیه شده اند.

 

هدف و فلسفه حجاب

 

هدف اصلی تشریع احکام در اسلام، ‌قرب به خداوندی است که به وسیله تزکیه نفس و تقوا به دست می آید:

 

ان اکرمکم عندالله اتقاکم: بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین شماست (حجرات، 13).

هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانو من قبل لفی ضلال مبین: اوست خدایی که میان عرب امی (قومی که خواندن و نوشتن هم نمی دانستند) پیغمبری بزرگوار از همان قوم برانگیخت، ‌تا بر آنان وحی خدا را تلاوت کند و آنها را (از لوث جهل و اخلاق زشت) پاک سازد و کتاب سماوی و حکمت الهی بیاموزد، با آن که پیش از این، ‌همه در ورطه جهالت و گمراهی بودند (سوره جمعه، آیه 2).

 

از قرآن کریم استفاده می شود که هدف از تشریع حکمت الهی،‌ وجوب حجاب اسلامی،‌ دست یابی به تزکیه نفس،‌ طهارت، عفت و پاکدامنی است.

 

در آیه دیگر قرآن آمده است:

 

قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم: ای رسول ما! مردان مؤمن را بگو تا چشم ها از نگاه ناروا بپوشند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند، که این بر پاکیزگی جسم و جان ایشان اصلح است (سوره نور، آیه 31)

 

حجاب چشم:

 

قل للمومنین یغضوا من ابصارهم: ای رسول ما! به مردان مؤمن بگو تا چشم ها را از نگاه ناروا بپوشند (نور، 30).

قل للمومنات یغضض من ابصارهن: ای رسول! به زنان مؤمن بگو تا چشم ها را از نگاه ناروا بپوشند.

 

حجاب در گفتار:

 

نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی،‌ حجاب گفتاری زنان در مقابل نامحرم است:

 

فلا تحضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض: پس زنهار نازک و نرم با مردان سخن نگویید،‌ مبادا آن که دلش بیمار (هوا و هوس) است به طمع افتد.

 

حجاب رفتاری:

 

نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب رفتاری زنان در مقابل نامحرم است. به زنان دستور داده شده است به گونه ای راه نروند که با نشان دادن زینت های خود باعث جلب توجه نامحرم شوند (و لا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن) و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود.

 

بدین ترتیب روشن می شود که مراد از حجاب اسلامی، ‌پوشش و حریم قایل شدن در معاشرت زنان با مردان نامحرم در انحای مختلف رفتار، مثل نحوه پوشش، نگاه،‌ حرف زدن و راه رفتن است. بنابراین، حجاب و پوشش زن نیز به منزله یک حاجب و مانع در مقابل افراد نامحرم است که قصد نفوذ و تصرف در حریم ناموس دیگران را دارند. همین مفهوم منع و امتناع در ریشه لغوی عفت نیز وجود دارد.

 

تفاوت میان حجاب و عفاف

 

دو واژه (حجاب) و (عفاف) در اصل معنای منع و امتناع مشترک اند. تفاوتی که بین منع و بازداری حجاب و عفت است،‌ تفاوت بین ظاهر و باطن است؛‌ یعنی منع و بازداری در حجاب مربوط به ظاهر است، ‌ولی منع و بازداری در عفت،‌ مربوط به باطن و درون است؛‌ چون عفت یک حالت درونی است، ‌ولی با توجه به این که تأثیر ظاهر بر باطن و تأثیر باطن بر ظاهر، یکی از ویژگی های عمومی انسان است، بنابراین بین حجاب و پوشش ظاهری و عفت و بازداری باطنی انسان، تأثیر و تأثر متقابل است. بدین ترتیب که هر چه حجاب و پوشش ظاهری بیش تر و بهتر باشد،‌ این نوع حجاب در تقویت و پرورش روحیه باطنی و درونی عفت، تأثیر بیش تری دارد و بالعکس هر چه عفت درونی و باطنی بیش تر باشد باعث حجاب و پوشش ظاهری بیشتر و بهتر در مواجهه با نامحرم می گردد.

 

* برگرفته از مقاله نهادینه کردن حجاب و عفاف در کودکان و نوجوانان، نوشته سید محمدرضا علاءالدین.

 

 

خبرگزاری دانشجو