اتحاد خبر-زهره عرب: بیست و چهارمین عصرانه فرهنگ و اندیشه از سری دوشنبه های ​خانه فرهنگ دشتستان​ با موضوع "عرفان و رندی در شعر حافظ " ​و با حضور "كاووس كمالی نژاد"، شاعر و منتقد ادبی عصر دوشنبه 22 مرداد ماه ​ساعت ۱۹ در دفتر ​خانه فرهنگ واقع در طبقه اول فرهنگسرای ارشاد ​(برازجان - خیابان شهید چمران (بیمارستان) برگزار گردید.

به گزارش "اتحاد خبر"، كاووس كمالی نژاد، ضمن تشکر از مدیران خانه فرهنگ اظهار داشت: موضوع امروز بر محور کتابی از آقای داریوش آشوری، با نام عرفان و رندی در شعر حافظ است.

این شاعر و منتقد دشتستانی افزود: در باب حافظ شعرها و کتابها و نقدهای زیادی نگاشته شده و بزرگان زیادی در وصف شعرهای حافظ قلم زده اند و هر کدام پرده از رازی از شعرهای حافظ برداشته اند که می توانیم به بهاءالدین خرمشاهی، شاملو، علی دشتی، زرین کوب، خانلری و دیگران اشاره نماییم.

وی با اشاره به اینکه آشوری از زاویه دیگری به شعر حافظ نگاه کرده است، اذعان داشت: شعر حافظ شعری است که افراد مختلف با عقاید و آرا و سلایق مختلف جذب آن شده اند، حتی عقاید متضاد، اینکه همه طیف ها را توانسته جذب نماید، موضوع قابل توجهی است که چه رمز و رازی در شعر حافظ وجود دارد که توانسته دیدگاه های متفاوت را به سمت خود جذب کند. 

کمالی نژاد تاکید کرد: داریوش آشوری برای نقب زدن به کتاب و اشعار حافظ، یک رابطه ی میان متنی با دو کتاب برقرار کرده، یکی کتاب کشف الاسرار رشیدالدین میبدی (قرن پنجم) و یکی کتاب مرصادالعباد نجم الدین رازی (قرن هفتم)، که این دو کتاب از کتابهای عرفانی با ویژگی های خاص هستند. حلقه ی واسط بین این دو کتاب و شعرهای حافظ اسطوره ی آفرینش انسان در قرآن است.

وی تصریح کرد: اسطوره ی آفرینش در کتابهای تورات و انجیل و قرآن هست و از تورات تا قرآن به نوعی به تکامل رسیده است. به این صورت که در تورات بهشت جایی خارج از زمین ما انسان ها نیست، و بعد از نافرمانی انسان از همان بهشت خاکی رانده می شود. بعدها در انجیل و قرآن بحث اسطوره آفرینش به تکامل می رسد.

این شاعر و منتقد دشتستانی خاطرنشان کرد: در قرآن خداوند اول با ملائک برای خلقت انسان رایزنی می کند، گرچه ملائک مخالف بودند و می گفتند این انسان که می آفرینی باعث شرم و ناراحتی خواهد شد. ولی خدا انسان را آفریده و از روح خود در گل انسان دمیده و به بهشت می فرستد و تنها از آنان خواسته شد که از میوه ممنوعه یا میوه آگاهی نخورند، بعدها به درخواست حوا و یا با حیله ی شیطان، آدم از میوه ی آگاهی می خورد و همین جا تحولات بزرگی در آفرینش انسان صورت می گیرد و نقطه عطف آفرینش انسان و شاید خلقت می شود. 

وی ضمن اشاره به تحولات انسان پس از خوردن میوه آگاهی و نافرمانی، گفت: گرچه انسان از بهشت بیرون رانده می شود اما بار امانت را همراه خود دارد و همان روحی که از خدا در جسمش دمیده شده بود را با خود دارد. بعدها انسان از بهشت که در واقع جای امن و آسایش و نامیرایی بوده به زمین که جایگاه رنج و عذاب و محنت و مرگ و میرایی بوده فرستاده می شود ضمن اینکه آن بار امانت را همراه خود دارد.

کاووس کمالی نژاد عنوان کرد: تمام تلاش انسان در این است که به حای ازلی خود برگردد و در جوار خداوند قرار بگیرد و جزیی از آن باشد و تمام تلاش عرفا و سیر و سلوک آنها برای برگشتن به سرمنزل مقصود و سپردن امانت به بارگاه الهی است.

وی با اشاره به اینکه رابطه انسان با خدا یک رابطه عاشقانه است، تاکید کرد: انسان سعی و تلاش برای بازگشت به سرمنزل مقصود دارد، و خداوند به عنوان معشوق مطرح است. و این رابطه چنان پرشور و حرارت بوده که عرفا برای توصیف آن رو به شعر گفتن آوردند و همین شعرهایی که در این راستا سروده شده قسمت اعظمی از ادبیات ما را به خود اختصاص داده است.

کمالی نژاد ضمن بیان اینکه قسمت عمده ای از ادبیات فارسی را مدیون فرآیند عاشقانه ارتباط خدا و انسان هستیم، ابراز داشت: شاعر شدن عرفا و صوفیان پروسه ای را طی کرد، از شعرای سبک خراسان تا رسید به حافظی که الان درباره آن صحبت می کنیم. به تعبیر آقای آشوری در ابتدا ارتباط صوفی ها با خدا یک رابطه خشک و متشرعانه بوده است و آنها می خواستند با دوری از گناه و آسان کردن رنج و تعب بر خود این مسیر را طی کرده و به سوی خدا بروند. ولی این مسیر به همین شکل باقی نماند و بعدها رابطه این صوفیان تغییراتی کرد و با کنکاش در آیات قرانی به این نتیجه رسیدند که می توانند طور دیگری با خدا ارتباط برقرار نمایند و به تدریج از آن سبک ها گذشته و به سبک سعدی و حافظ رسیدیم که شعرهایشان شعرهایی است که به راحتی نمی توانیم تشخیص دهیم محتوای شعر عشق الهی است یا عشق زمینی. 

این شاعر و منتقد ادبی تصریح کرد: در واقع این عرفا اعتقاد بر این نداشتند که از لذات دنیوی به طور کامل چشم بپوشند و می گفتند هم می توانیم لذات دنیوی را داشته باشیم و هم شوق رسیدن به کمال، نمونه آن شعرهای حافظ که وقتی می خوانیم یک شعر با تفسیرها و تاویل های گوناگونی را در برابر خود می بینیم، و به تعبیر دکتر آشوری، حافظ این تاثیر را از کتاب های کشف الاسرار و مرصادالعباد گرفته است.

عکس: کامبیز کشاورز