اتحاد خبر: «فرزاد اکبرزاده» در همایش مدیران و فعالان حوزه درمان و توان‌بخشی بیماران اعصاب و روان  که در هتل میثاق برگزار شد، اظهار کرد: هر سازمانی اگر به سلامت روان اعضای سازمان توجه نکند مسلماً پس از مدتی دچار افت عملکرد خواهد شد. بنابراین لازم است هم خود اعضا و هم مدیران سیستم حتما به این مساله توجه داشته باشند.

به گزارش اتحاد خبر،وی با بیان این‌که «حدود 40 الی 50 سال پیش به موضوع فرسودگی شغلی توجه ویژه شده است»، ادامه داد: حدود سال 1974 روانشناسی آلمانی این موضوع را مطرح کرد و مدعی شد اگر فردی در زمینه کاری خود از خود گذشتگی و انگیزه زیادی داشته باشد اما به نتیجه دلخواه  نرسد نهایتاً ممکن است به  سندرومی به نام «فرسودگی شغلی» دچار شود، در این سندروم بزرگ‌ترین مشکل این است که فرد عموماً خسته می‌شود و از کار کناره‌گیری می‌کند.

این روانپزشک با اشاره به این‌که «پنج دسته شاخص در فرسودگی شغلی وجود دارد»، در خصوص شاخص‌های رفتاری، گفت: افرادی که دچار فرسودگی شغلی شده‌اند عمدتاً تحریک‌پذیر و پرخاشگر هستند و با کوچک‌ترین مشکلی از کوره در می‌روند و تحمل فشار و استرس را نخواهند داشت. عموماً  سعی می‌کنند در جمع حضور نداشته باشند و از دیگران کناره‌گیری می‌کنند. توانایی برای انجام کارهای محول شده را از دست می‌دهند. فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی را محدود می‌کنند و به همین دلیل در یک سیکل معیوب می‌افتند؛ زیرا از طرفی دچار خستگی و بی انگیزگی شده‌اند اما فعالیت‌های تفریحی را هم محدود کرده‌اند. احتمال دارد این افراد  به سمت سوء مصرف مواد و داروها بروند. همچنین ناسازگاری با همسر، همکاران و فرزندان افزایش می یابد.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص شاخص‌های هیجانی، خاطرنشان کرد: فرد به شغل خود بی‌علاقه می‌شود. احساس گیرافتادن در شغل خود و ناکامی می‌کند.احساس‌هایی همچون ضعف، ‌بیزاری واحساس جدایی از دیگران می کند. این افراد بی‌تفاوت هستند. مورد تایید و تشویق قرار نمی‌گیرند و مدام خود را سرزنش می‌کند و نسبت به دیگران احساس همدلی ندارند.

اکبرزاده ادامه داد: این موارد در مشاغلی که افراد با بیماران روانی و خصوصاض بیماران روانی مزمن سروکار دارند قطعاً بیشتر است. اصطلاحی به نام «فرسودگی از همدلی» داریم، در بسیاری مواقع گفته شده همدلی کاری حرفه‌ای و ارجح  نسبت به همدردی است، اگر افراد کارهای لازم را برای جلوگیری از «فرسودگی از همدلی» انجام ندهند پس از مدتی به‌علت همان همدلی، دچار فرسودگی خواهند شد.

این روانپزشک در خصوص شاخص‌های نگرشی که به معنای نحوه نگرش به دنیای اطراف است، یادآور شد: در این شاخص‌ها عموماً افراد بی‌اعتمادی و بدبین هستند و از دیگران مدام گله می‌کنند.

وی در خصوص شاخص‌های روان‌تنی، خاطرنشان کرد:  افرادی که دچار فرسودگی شغلی شده‌اند عموماض زود خسته می‌شوند. انرژی لازم را ندارند. ممکن است دچار انواع سردردها و دردهای عضلانی اسکلتی شوند و در حالی که به پزشک مراجعه می‌کنند اما نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود. هم‌چنین ممکن است دچار مشکلات خواب و اختلالات گوارشی شوند.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص شاخص‌های سازمانی، خاطرنشان کرد: عموماً افراد، دیگران را به صورت اشیا می‌بینند، چون توانایی کمک کردن به دیگران را ندارند. انرژی آنها تخلیه شده و نمی‌توانند دیگران را به صورت انسان دردمند ببینند. ممکن است از لحاظ اخلاقی و معنوی دچار مشکل شوند. معنای زندگی را بی‌حاصل بدانند. ممکن است شغل را ترک کنند. غیبت و مرخصی آنها زیاد می‌شود اما از این فرصت به نفع بهبود سلامتی استفاده نمی‌کنند بلکه ممکن است در روز مرخصی تمام روز را در رختخواب و خانه به سر ببرند.

وی در خصوص این‌که چه افرادی مستعد فرسودگی شغلی هستند، اظهار کرد: افراد فداکار و متعهد، افرادی که از جان و دل مایه می‌گذارند اما سیستم سازمان آنها را به سمت فرسودگی سوق می‌دهد، افرادی که سازمان را به‌عنوان جایگزین زندگی اجتماعی یا شخصی خود در نظر می‌گیرند،‌ افراد سلطه‌طلب یا کنترل‌گر و مدیران ارشد  ممکن است دچار فرسودگی شغلی شوند. افراد کنترل‌گر کسانی هستند که سعی می‌کنند در همه جزئیات مداخله کنند، تمام موارد را تحت کنترل خود داشته باشند، معمولاً نمی‌توانند کارها را به دیگران بسپرند، چون مدام نگران هستند کارها به‌درستی انجام نشود بنابراین یا باید خودشان کار را انجام دهند یا نظارت دقیق بر انجام کارداشته باشند.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: افراد متعهد و فداکار عموماً کسانی هستند که  براساس دیدگاه انسانی خود می‌خواهند به دیگران کمک کنند اما در این میان موانعی می‌بینند که به همین دلیل سرخوردگی مزمن برای آنها ایجاد می‌شود. از این افراد در بهزیستی زیاد داریم که می‌خواهند به مددجوی خود کمک کنند اما موانعی همچون مشکلات مالی سازمان، بروکراسی اداری و... مانع کمک به مددجویان می‌شود.

اکبرزاده تصریح کرد: عمدتاً برای افرادی که سازمان را به عنوان جایگزین زندگی اجتماعی یا شخصی خود در نظر می‌گیرند زندگی در بیرون از اداره لذت‌بخش نیست.  آن‌ها اعتیاد به کار دارند و به صورت بیمارگونه تمام زندگی آنها با کار پر می‌شود.

این روانپزشک افزود: مدیرانی که زیاد کار می‌کنند و معمولاً از انگیزه‌ای قوی برای اداره سازمان برخوردار هستند، اما پس از مدتی با موانع و واقعیت‌هایی در پیشبرد اهدافشان مواجه شده و دچار فرسودگی خواهند شد.

وی تصریح کرد: افرادی که در عین غذا خوردن کار می‌کنند، از سرکار دیر به خانه بر می‌گردند، زودتر از آنچه سازمان تعیین کرده به سرکار می‌روند، تفریح رفتن آنها به خاطر کار است، یعنی به مأموریت می‌روند نه مسافرت، کسانی که مرخصی نمی‌گیرند، خواب و غذاخوردن بی‌نظم دارند، ایده‌آل‌گرا هستند و می‌خواهند تحول عجیب غریبی به وجود بیاورند، کسانی که مدت طولانی در یک شغل ثابت بدون هیچ پیشرفتی قرار دارند، مستعد فرسودگی شغلی هستند.

ابهام عامل بسیار مهمی در فرسودگی شغلی است

اکبرزاده در خصوص عوامل فرسودگی شغلی، خاطرنشان کرد: عوامل سازمانی یکی از این عوامل است که در این زمینه می‌توان به ابهام نقش اشاره کرد. ابهام نقش عامل بسیار مهمی در فرسودگی شغلی است؛ اینکه چه کاری از افراد می‌خواهیم چه تکلیفی بر دوش آنها است بسیار اهمیت دارد. در بسیاری از موارد افراد نمی‌دانند باید چه کاری انجام دهند و محدوده وظایف آنها تاکجاست. 

استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد  بیان کرد: گاهی افراد تعارض نقش دارند؛ از یک طرف افراد باید یک کاری انجام دهند اما موانعی برای این موضوع وجود دارد. به طور مثال یک مددکار می‌خواهد به مددجوی خود کمک کند اما قوانین و مقررات مانع این کار می‌شود. 

وی در خصوص عوامل غیر فردی اظهار کرد: حمایت اجتماعی از بزرگترین عواملی است که در سلامت روان نقش دارد.

اکبرزاده در خصوص راه‌های درمان فرسودگی شغلی، اظهار کرد: راهکارهای شخصی، سازمانی و اجتماعی در این زمینه وجود دارد؛ در خصوص راهکارهای شخصی شناخت ریشه فرسودگی شغلی و کاهش آن، یادگیری مهارت‌های کنارآمدن با استرس، افزایش قابلیت‌ها و مهارت‌های فرد و... موثر است.

اکبرزاده  گفت: در راهکارهای سازمانی بحث سرویس‌های روانشناسی و مشاوره، آموزش‌های مدیریت استرس باید انجام شود. راهکار اجتماعی هم  حمایتی است که باید صورت بگیرد.

این روانپزشک تصریح کرد: اگراحساس  فرسودگی شغلی می‌کنید باید سعی کنید کارآمدی خود را برای ارتقای کار خود افزایش دهید، تا حد امکان شرایط فیزیکی یا روانی که در آن گیر افتادید را تغییر دهید. برنامه‌های  برای بهبود  وضعیت بدنی همچون ورزش برنامه غذایی مناسب داشته باشید. همچنین ساماندهی برنامه‌های کاری، تنظیم ساعات کاری و کاهش استرس، سپردن کارها به دیگران ، ایجاد تنوع در کارهایی که انجام می‌دهید، دور کردن نگرانی، یادگیری مهارت نه گفتن، اختصاص زمانی برای نوشیدن چای و گپ زدن، انجام  تفریحات، استفاده از مرخصی فقط جهت تفریح کردن، ارتباط با طبیعت باید مدنظر قرار بگیرد.

وی در خصوص نقش مدیران در کاهش فرسودگی شغلی، خاطرنشان کرد: آنها باید با این موضوع بیشتر آشنا شوند و عوامل تاثیر گذار بر فرسودگی شغلی را شناسایی کنند. برای تشخیص فرسودگی شغلی در کارمندان خود از روانشناسان استفاده کنند.همچنین پرداخت در پاداش، ایجاد فضای اعتماد در محیط کار، بهبود شبکه‌های ارتباطی در سازمان، برگزاری دوره های آموزشی مناسب ودوره‌های بازآموزی را انجام دهند.

ایسنا