آیا همیشه تاریخ سازان و قهرمانان می توانند مسیر حرکت تاریخ را آنطور که در نظر دارند تعیین کنند؟ کسانیکه با ارائه یک طرح یا رویکرد نو، بنای سرعت بخشی یا تغییر مسیر تاریخ را دارند خواسته یا ناخواسته اقدام به میانبری آن وانتخاب کوتاه ترین راه برای عبور از گذرگاه های تاریخ نموده اند.

یک اصل تکرارپذیر که در مورد همه ی طرحهای تغییر جامعه و تاریخ قابل مشاهده می باشد، اصل ناتمام بودن آنهاست. بدین صورت که همیشه بخشی از میانبری های تاریخ، قرین موفقیت گردیده و بخشی دیگر نیز اگرغلبه ای یابد ممکن است چیز دیگری از آب در آید و نتیجه ای غیر از آنچه مقصود و منظور بوده را به بار آورد. این بخش ناموفق یا کمتر موفق به صورت تدریجی یا دفعی از مسیر تاریخ عقب نشینی کرده و مطرود و منزوی خواهد شد.
غالبا آن بخش از میانبری که از اصالت انسانی و فطری یا از ریشه های درون زای یک جامعه فاصله دارد به علت امید بستن شتاب زده به بیرون از خود حقیقی و واقعی و نیز به علت ناانطباقی با بنیانهای انسانی واجتماعی،عملا راه به جایی نمی برد و ممکن است علاوه بر انحراف و کندی در حرکت جامعه باعث چندگانگی و تنش زایی های دائمی نیز گردد. نمونه بارز چنین میانبر تاریخی، حرکت بی مهابا و همراه با دستپاچگی تجددطلبان است که در دوره معاصر با خودگریزی و ریشه زدایی فرهنگی و تاریخی، دل به الگوهای توسعه مدرنیستی (توسعه ای که به قیمت قربانی شدن ملتهای دیگر و نفی وکم توجهی به پیام آوران الهی بوده است) بسته و نهایتا شبه مدرنیسم را به جای توسعه آرمانی موردنظرشان بر تاریخ خود تحمیل نمودند. این نوع میانبری تاریخ ساز یا به تعبیر بهتر تاریخ سوز، در ایران معاصر دو واکنش را در برابر خود مشاهده کرده است، یکی سنت گرایی دینی به علت نادیده گرفتن ریشه های فرهنگی و زدایش ارزشها و هنجارهای دینی و دیگری نوگرایی دینی به دوعلت بی توجهی به سنتهای مطلوب و مطلق کردن مدرنیسم وغرب گرایی.
دو رویکرد مذکور (سنت گرایی و نوگرایی دینی) در مرحله و مقامی دیگر به عنوان دو گفتمان رقیب و متضاد، رودرروی یکدیگر قرار گرفتند و هر یک مدعی یک میانبری برای سرعت بخشیدن به حرکت تاریخ ایران هستند. در این رودررویی، سنت گرایان برخلوص واصالت کامل این حرکت تاکید دارند و نوگرایان دینی بر اقتباسی و به روزبودن آن اصرارمی ورزند. گفتمان نوگرایی دینی، در میانه مدرنیته و سنت به رفت وآمد مشغول است و تاحدی متمایل به طرح مدرنیته بومی مانند مدرنیته ایرانی یا اسلامی هستند. سنت گرایان، بنیانهای شناختی واعتقادی را مبنای حرکت خود قرارداده وارتباط با جهان جدید را در حد استفاده ابزاری و جزئی از برخی مظاهر آن مباح می دانند. رقابت و تنشهای دوگفتمان ذکر شده در شرایطی رو به تزاید گذاشت که قرائتهای سوسیالیستی از دین کم رنگ گردیده و اکنون گرایشهای لیبرالیستی با درجات متفاوت، صحنه گردان محافل و مجالس روشنفکری (اعم از دینی ولائیک) شده است. گرایشهای لیبرالیستی و شبه لیبرالی از دین، برخلاف قرائتهای سوسیالیستی، برای دین زدایی و کم اثرکردن آن در حیات اجتماعی طرح مشخصی دارد و نیز برخلاف سوسیالیسم مذهبی به ایدئولوژیک کردن دین وقعی نمی نهد. این گفتمان تا حدی درصدد اعتباربخشی به رویکرد لائیسیسم و سکولار شدن جامعه به عنوان بدیل دین سیاسی و دین ایدئولوژیک می باشد.
دلیل کسانی که عبور از دین ایدئولوژیک را مطرح می کنند این است که عملیاتی کردن آن ما را از دموکراسی و تکثرگرایی سیاسی و فرهنگی که لازمه و زیربنای توسعه می باشد دور می سازد و لذا موجبات کندی حرکت تاریخ را فراهم خواهد ساخت. بنابراین در اوضاع و احوال غلبه ی لیبرالیسم و فروکش کردن شعارهای عدالت طلبانه چپ گرایی و سوسیالیستی که دیگر نمی تواند ادعای میانبری و تحول تاریخ را داشته باشد و ما را به انتهای تاریخ پرتاب کند باید به شاخه ای دیگر پرید و به جای عدالت طلبی و وظیفه محوری، آزادی خواهی و حقوق مداری را پیشه وشعار خود قرار داد و همراه با آن به براندازی احساسات چپ گرایانه برای حرکت به سوی عقلانیت راست مدارانه اقدام نماییم.
اکنون این سوال مطرح می گردد که آیا لیبرالیسم به عنوان یک ایدئولوژی سکولار و سردمزاج و محافظه گرا، می تواند پس از سوسیالیسم یک بدیل مناسب برای ما باشد. آیا این ایسم گرایی ها که جز چرخیدن به دور خود و معطل گذاشتن تاریخ، نتیجه ای برای جامعه ما نداشته نباید با ارجاع به یک راه سوم که مبتنی بر حرکت پیوسته و متعادل درون زا باشد سرو سامان داده شود؟
اگر در اندیشه ی سرعت بخشی به حرکت جامعه خود هستیم باید انقلاب رخ داده را که خود یک استراتژی برای میانبری تاریخ مان می باشد و قاطبه ملت نیز برایش هزینه ها پرداخته و فداکاریها نموده اند مبنای کار قرار دهیم و گرایشها، برنامه ها و تاکتیک هایمان را در انطباق با آن ارائه نماییم. کسانی که این استراتژی را نادیده بگیرند، بدانند که سرمایه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک ملت را نادیده گرفته و عملا فرصت و تجربه خاص آنان را به قیمت ایسم های وارداتی ناانطباق با ارزشهای بنیانی شان در معرض تهدید قرار داده اند.