حبیب اله نعمتی

دوستی گفت:دیگر نمی نویسی؟ گفتم:حس نوشتن نیست و نیز نوشتن این روزها تلخ و نشتری است بر جان و دل. گفت : یلدا نزدیک است . نوشتم؛ یلدا !!!! شبی تمام ایرانی، با قدمتی چند هزار ساله، از کهن ترين جشن های به یادگار مانده اجدادی، یلدای  آریایی که توسط داريوش شاه هخامنشی به تقویم ایرانی راه یافت،یلدایی که ابوریحان دانشمند میلاد نورش خوانده است،  همان شب چله ای که نیاکانمان در همه ی قرون گذشته با خاطرات و قصه هایشان گرامی داشته اند؛ به دیوان حافظ جان تفال زده اند و شاهنامه فردوسی بزرگ را خوانده اند.
متن ذیل از سخنان استاد جلال الدین کزازی که به تام و کمال 《یلدا》را ستوده؛ خلاصه گزینی شده است تا ادای دینی کرده باشیم به آیین ها و سنت های ایرانی که هویت ماست:
ایران سرزمین آیین های شادمانی و جشن های بزرگ بوده است و در هیچ فرهنگی در جهان به اندازه فرهنگ ایرانی ما با جشن ها و آیین های شادمانی در آن شماری که ایرانیان می گذاردند و هنوز هم پاره ای از آنها را می گزارند روبرو نیستیم. برای نمونه جشن اردیبهشت گان، جشن خردادگان، جشن تیرگان، جشن سپندارمزگان، جشن شب یلدا.
شب یلدا درازترین شب سال و یکی از بزرگترین جشن های ایرانیان است. ایرانیان همواره شیفته شادی و جشن بوده اند و این جشن ها را با روشنایی و نور می آراستند، آنها خورشید را نماد نیکی می دانستند و در جشن هایشان آن را ستایش می کردند.
در درازترین و تیره ترین شب سال، ستایش خورشید نماد دیگری می یابد. مردمان سرزمین ایران با بیدار ماندن طلوع خورشید و سپیده دم را انتظار می کشند تا خود شاهد دمیدن خورشید باشند و آن را ستایش کنند .
یکی دیگر از دلایل گرفتن جشن در این شب زاده شدن ایزد مهر است. مهر به معنای خورشید و یکی از مغان است و تاریخ پرستش به سالها پیش از زرتشت می رسد. پس از ظهور زرتشت این پیامبر ایرانی خدای بزرگ را اهورامزدا معرفی کرد و ایزدان و مغان رابه دو دسته اهورایی و دیوانی تقسیم کرد. در باور زرتشتی مغان تیره اهورایی ستوده و تیره دیوانی نکوهیده شود.مهر ایزدی نیک است و در مهریشت اوستا آمده است : مهر از آسمان با هزاران چشم بر ایرانی می نگرد تا دروغ نگوید.
مهر یا همان میترا ، ایزد پیمان دوستی در تاریخ ایرانیان بوده و آیینی نو را بنیان نهاد که این آیین نه تنها در ایران که در قلمرو امپراطوری روم هم گسترش و روایی یافت. مهر یا میترا نمودهای مختلف دیگری هم در تاریخ ایران دارد که درپی کشاکش های روزگار و ناسازی کسانی که با آن دمساز نبودند اندک اندک از میان رفت اما در ژرفای فرهنگ و تبار ایران بر جای مانده است که شب نخست دی از میان تازش ها و کشاکش ها به دوران حاضر رسیده است.
در شب این جشن بسیار کسان در پی آنند که بایسته های این جشن را فراهم بیاورند و خوان آیینی آن را بگسترانند و اگر از نگاهی فراخ بدین پدیده فرهنگی و اجتماعی بنگریم می توانیم آن را نشانه ای برجسته و آشکار بدانیم از تکاپوی ایرانیان بویژه جوانان در شناخت ژرف تر و به آیین تر خویشتن که تنها با شناخت فرهنگ ایرانی و پیشینه نیاکان میسر می شود.
می انگارم که این جشن ها و آیین های کهن کارکرد و روایی و ارزشی افزون تر خواهند یافت زیرا به یاری آنها ایرانیان می توانند با فرهنگ درخشان ایرانی و پیشینه درخشان نیاکان خود پیوندی استوارتر، زنده و تپنده داشته باشند.