به گزارش ایسنا؛ وقتی می‌خواهیم از سمت شرق شیراز وارد یا خارج شویم با منظره‌ای بسیار نامناسب‌ از یکسو و بویی شدیدا آزار دهنده از سوی دیگر، مواجه خواهیم شد، رودخانه‌ای که فاضلاب‌های رها شده در آن موج می‌زند و بوی تعفن آن سبب می‌شود تا مسافران و رهگذران خاطره‌ای خوش و ساکنان زندگی سالمی را در این نقطه از شیراز نداشته باشند.

فاضلاب رها شده در جنوب شهر شیراز که از شهرک‌های اقماری و بعضی واحدها و کارگاه‌های صنعتی سرچشمه می‌گیرد و تا روستاهای پایین دست جاری است؛ علاوه بر اینکه سلامت زندگی ساکنان این مناطق را به خطر انداخته، به واسطه استفاده کشاورزان از آن برای آبیاری مزارع در فصول مختلف، سلامت کل شهروندان شیراز با مخاطره مواجه شود.

در حاشیه بخش جنوبی شهر شیراز و روستاهای قلعه نو، ترکان، کوشکک، شاپورجان، اقبال آباد و گردخون محصولاتی تولید و وارد بازار می‌شود که به جای انواع ویتامین و ریز مغذی‌های مورد نیاز بدن، انواع میکروب هاو انگل‌ها مضر و بیماری زا را درخود دارند. منطقه ای که نه تنها منظره بصری نازیبا که هوایی مملو از بوی مشمئزکننده دارد و انگار بهداشت به نقطه پایان رسیده است.

در این منطقه خبری از بهداشت و سلامت نیست و سال هاست مزارع با فاضلاب آبیاری می‌شود. آنجا در بستر جوی‌ها و رودخانه‌ها آب نیست که مایه حیات شود، پساب‌های فاضلاب‌های شهری و صنعتی است که جان می‌کاهد، پساب‌هایی آلوده به مواد شیمیایی و صنعتی که استفاده شان در کشتزارها و جالیزهای این منطقه بیداد می‌کند و سال‌هاست امنیت غذایی و سلامتی مردم را به خطر انداخته است.

استفاده کشاورزان از فاضلاب برای آبیاری مزارع بارها از سوی رسانه‌ها مطرح شد و کارشناسان بهداشت هم نسبت به جمع آوری کشت‌های آلوده تذکر دادند و بعضا اقداماتی را اجرایی کرده‌اند؛ اما خطر همچنان و بیش از پیش بیخ گوش مردم است.

به گزارش ایسنا ودر پی تصمیم استاندار فارس در خصوص ساماندهی وضعیت نابسامان فاضلاب‌های رها شده در شیراز و کم‌توجهی برخی مسئولان، بازدید میدانی با حضور رسانه‌ها، مسئولان متولی شهرستانی و کارشناسان بهداشت در محل ساخت تصفیه‌خانه شماره ۲ شیراز و مسیر فاضلاب آلوده انجام شد؛ فاضلاب‌هایی که مسئولان شهرداری معتقدند، اگر در حوزه اختیارات آنان بود تا کنون آن را ساماندهی کرده و فضایی مناسب در ورودی شهر ایجاد کرده بودند.

تزریق قطره چکانی اعتبار تصفیه خانه شماره ۲ شیراز

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شیراز در این بازدید اظهار کرد: تصفیه خانه فاضلاب شماره یک شیراز با ظرفیت حدود ۸۱ هزار مترمکعب در شبانه روز برای جمعیت حدود ۴۲۵هزار نفر در حال فعالیت است. 

بهمن بهروزی با بیان اینکه تصفیه‌خانه شماره ۲ نیز در مجاورت شهرک صنعتی با ظرفیت ۱۰۰ هزار مترمکعب برای جمعیت ۶۰۰هزار نفر در مدار بهره‌برداری قرار دارد، افزود: اگر جمعیت شیراز را ۲میلیون نفر در نظر بگیریم، تصفیه‌خانه شماره یک می‌تواند پاسخگوی نیاز جمعیتی در حدود یک میلیون و ۴۵ هزار نفر باشد، لذا نیاز به ساخت تصفیه‌خانه جدید به شدت احساس می‌شود. 

او تصریح کرد: اما در عین حال راه‌اندازی تصفیه خانه جدید با ظرفیت ۱۰۰ هزار مترمکعب دو یا سه سال طول می‌کشد و به اعتباری بیش از هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان نیاز دارد.

بهروزی به ضرورت ساخت تصفیه خانه جدید هم اشاره وخاطرنشان کرد: قانون برای توسعه و ساخت تصفیه‌خانه راه‌های مختلفی را پیش‌بینی کرده است؛ در واقع می‌توان از محل فروش پساب، این اعتبار را تأمین کرد. 

او با بیان اینکه ما همه این راه‌ها را رفته‌ایم اما هنوز به نتیجه نرسیده‌ایم، گفت: همچنان در حال پیگیری هستیم تا اقدامات لازم برای توسعه تصفیه‌خانه شماره یک شیراز تا یک یا دو ماه دیگر انجام شود.

مدیرعامل آبفای شیراز همچنین در خصوص آبیاری زمین‌های کشاورزی با پساب فاضلاب هم عنوان کرد: ما مشکل خروجی تصفیه‌خانه نداریم اما آنچه در بالادست و در کانال مجاور مشاهده می‌شود آب‌های سرگردانی هستند که از پساب خانگی، کانال آب سطحی شهرداری و آبهایی که وارد شبکه نمی‌شوند و این آب‌های سرگردان از طریق زهکشی که توسط سازمان آب اجرا شده با آب پساب مخلوط می‌شود و به پایین دست می‌روند.

کشت محصول با پساب نامشخص، غیرقانونی است

بهروزی با بیان اینکه کشت محصول با این پسابی که منشأ بخشی از آن مشخص نیست غیرقانونی است، گفت: متأسفانه پساب کارخانه روغن نباتی وارد تصفیه خانه می‌شود. البته در حال پیگیری قضایی برای حل این مشکل هستیم اما همه عوامل باید همکاری کنند که این کار به نتیجه برسد.

او با بیان اینکه اعتبار شرکت آب و فاضلاب در لایحه بودجه ۱۴۰۲ حدود ۵۰ میلیارد تومان است؛ گفت: قطعا با این اعتبار نمی‌توان تصفیه‌خانه ساخت. از طرفی تحت فشار هستیم که هر روز باید شبکه احداث کنیم. لذا این کار از عهده یک دستگاه اجرایی خارج است و اولویت اصلی تامین منابع مالی است.

زیرساخت‌های بهداشتی متناسب با جمعیت شیراز تقویت نشده است

مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری فارس که هماهنگ کننده این بازدید میدانی بود نیز در جمع خبرنگاران بیان کرد: رهاسازی بخشی از فاضلاب شهر شیراز در محیط، موجب بروز مشکلات زیست محیطی و آلاینده‌های زیستی در پایین دست تصفیه خانه شماره یک و در مسیر منتهی به دریاچه نمک شده است. 

مصطفی مشفقیان با بیان اینکه بخشی از فاضلاب شهر شیراز در تصفیه خانه‌های موجود تصفیه نمی‌شود وبدون شک این فاضلاب در محیط راهسازی می‌شود، تصریح کرد: متاسفانه زیرساخت‌های بهداشتی و تصفیه‌خانه‌های موجود در شیراز متناسب با گسترش شهر و رشد جمعیت تقویت نشده‌اند.

او با تاکید بر اینکه با رهاسازی فاضلاب، قطعا شاهد تبعات زیست محیطی خواهیم بود، ادامه داد: همین تصفیه خانه هم به دلیل تخلف برخی کارخانه‌های آلاینده که در شیراز مستقر هستند و عدم رعایت برخی رستوران‌های بزرگ که روغن‌ها را قبل از تصفیه اولیه وارد شبکه فاضلاب می‌کنند با مشکلات بسیاری مواجه است. این مسائل باعث شده کیفیت پساب خروجی تصفیه خانه کاهش یابد.

تصفیه نشدن فاضلاب شیراز، خبر هشدار دهنده‌ای است!

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری فارس همچنین گفت: تصفیه نشدن فاضلاب شیراز خبر هشدار دهنده‌ای است، چراکه این فاضلاب به صورت خام وارد محیط می‌شود.

محصولات کاملا آلوده با آبیاری فاضلاب

مشفقیان در ادامه به هکتارها زمینی که به صورت غیرقانونی توسط برخی کشاورزان تصرف شده و کشت محصول با فاضلاب خام و به صورت غیرقانونی در آنها انجام می‌شود، اشاره و تصریح کرد: محصولی که از این روش به دست می‌آید، کاملا آلوده است و موجب بروز انواع بیماری‌ها از جمله سرطان می‌شود.

او عنوان کرد: وجود فوم و میکروارگانیزم بر سطح آب تصفیه خانه شماره یک شیراز نشان‌دهنده این است که بعضی از کارخانجات و صنایع شیراز، فرآیند پیش‌تصفیه‌ را روی پساب خروجی انجام ندادند و در نهایت منجر به آلودگی بیش از حد آب ورودی به تصفیه‌خانه شده‌اند. این مسئله موجب کاهش کیفیت پساب خروجی از تصفیه‌خانه شده است.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری فارس در ادامه و با سوال رسانه‌ها مبنی بر اینکه چرا تذکر جدی به صنایع آلاینده داده نمی‌شود، گفت: بارها تذکر کتبی و نامه نگاری برای حل این مشکل انجام شده اما اقدام لازم برای برطرف شدن این معضل نشده است.

به گفته مشفقیان، این تذکرات حتی به مرحله توقیف کارخانه‌ها هم رسیده اما به دلیل مشکل بیکاری کارگران و از چرخه خارج شدن تولید این اتفاق نیفتاده است. هرچند معتقد هستیم ادامه فعالیت این کارخانه‌ها با همین روند هم خروجی نامطلوبی در حوزه زیست محیطی دارد.

او در عین حال به تخلیه غیرقانونی فاضلاب توسط کامیون‌ها و بار منفی زیست محیطی آن اشاره و عنوان کرد: در طول روز بالغ بر ۱۰۰ کامیون در کانال، تخلیه فاضلاب انجام می‌دهند.

این مقام مسئول با بیان اینکه اراده حاکمیتی در استانداری فارس برای ساماندهی این وضعیت وجود دارد، گفت: اما از آنجا که اصلاح وضع موجود هزینه‌های بسیاری به همراه دارد و کاری بین‌بخشی محسوب می‌شود نیاز است که رسانه‌ها برای رفع این معضل پای کار بیایند تا هم مردم آگاه شوند و هم تلاش دستگاه‌های اجرایی به صورت مستمر ادامه پیدا کند. 

برخورد با کشاورزان متخلف بازدارنده نبوده است

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری شیراز نیز در حاشیه این بازدید به غیرقانونی بودن آبیاری مزارع با آب فاضلاب اشاره و بیان کرد: اگرچه برخوردهایی که با کشاورزان متخلف طی سال‌های گذشته تاکنون انجام شده اما برخوردها بازدارنده‌ نبوده و نیاز است که برخورد جدی‌تری با این افراد متخلف شود.

جعفر طاهری با بیان اینکه بالغ بر ۵۰ تا ۶۰ درصد از فاضلاب شهر شیراز تصفیه و مابقی این فاضلاب در محیط و کانال‌های مختلف رها می‌شود، گفت: در حال حاضر کشت با پساب فاضلاب خام یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان شهر شیراز محسوب می‌شود؛ این مسئله باعث شده میوه‌ها و محصولات کشاورزی دچار آلودگی شوند.

او تصریح کرد: با توجه به حساسیت شورای تأمین نسبت به این مسئله، چندین جلسه کارشناسی برگزار شد و بنا است با محوریت شهرداری شیراز نظارت جدی بر نحوه آبیاری زمین‌های کشاورزی این منطقه اتفاق بیفتد؛ مقرر شده دستگاه‌های مربوطه مانند دامپزشکی، جهاد کشاورزی و منابع طبیعی به این مسئله ورود کنند چراکه کشت‌ محصولات کشاورزی به این روش از نظر بهداشتی کاملا غیرقانونی است.

برخی از مواد غذایی تولید شده توسط پساب فاضلاب خام، مسموم کننده است

معاون فرماندار شیراز با بیان اینکه برخی از مواد غذایی تولید شده توسط پساب فاضلاب خام می‌تواند مسموم کننده باشد و سلامت شهروندان را تهدید کند با جدیت این مسئله را دنبال خواهیم کرد، تاکید کرد: بدون تردید با همکاری دستگاه‌های مختلف و نظارت گشت‌های مشترک می‌توانیم از ادامه این کار جلوگیری کنیم.

خارج کردن فاضلاب از دسترس کشاورزان هم پیشنهاد کارشناس بهداشت محیطی بود که در این بازدید همراه رسانه‌ها شده بود.

علیرضا فاتح با بیان اینکه بسیاری از مزارع شرق و شمال شرق شیراز زیر کشت‌ها با آبیاری از فاضلاب است، گفت: بسیاری از این زمین ها در مجاورت دریاچه نمک قرار دارند که جز منابع ملی و حریم دریاچه است و مشخص نیست که این افراد چگونه اقدام به تصاحب این اراضی کرده و در آن کشاورزی می‌کنند.

او خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۷۵۰هکتار از زمین‌های کشاورزی با محصولاتی از جمله گندم، جو و ذرت در این منطقه زیر کشت فاضلاب است.

این کارشناس بهداشت محیط با استفاده از نقشه‌های هوایی مزارعی که با فاضلاب در اطراف شیراز آبیاری می‌شود و با مقایسه عکس‌های هوایی سال ۲۰۰۳ و ۲۰۲۲ گفت: با مقایسه تصاویر سال ۲۰۲۲ با ۲۰۰۳ به وضوح تفاوت و تسخیر اراضی منطقه مشخص و قابل مشاهده است.

محمدعلی محسنی‌پور، دیگر کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت والفجر که در این بازدید حضور داشت بر امحای محصولات کشاورزان تاکید و بیان کرد: باید عوامل اجرایی از جمله نیروی انتظامی، شهرداری، بهداشت و محیط زیست پای کار بیایند تا از کار این کشاورزان جلوگیری و محصولات آنها امحا و از دسترس مردم خارج شود.

او اظهار کرد: فاضلاب رها شده شهر شیراز وارد کانالی می‌شود که در انتهای این کانال حدود یک هزار هکتار گندم کاشته شده است. باید از این اتفاق جلوگیری شود تا این گندم بر سر سفره مردم نرود.

هرچند تشخیص اراضی ملی از اراضی دارای سابقه احیا و کشاورزی کاری تخصصی و در حیطه وظایف کارشناسان است اما بدون شک ویژگی‌هایی برای تشخیص این اراضی و تعیین تکلیف زمین‌های این منطقه وجود دارد.

رئیس گروه پایش محیط زیست استانداری فارس در این بازدید به انواع زمین‌ها در این منطقه اشاره کرد و گفت:‌ سه دسته زمین در این منطقه داریم. یک دسته از زمین‌ها مستثنیات، یک دسته زمبن‌های واگذاری طرح طوبی و یک دسته زمین‌های تصرفی هستند؛ تکلیف زمین‌های مستثنیات مشخص است و باید کانال فاضلاب حذف شود تا صاحبان این زمین‌ها نتوانند از آن بهره ببرند. زمین‌های طرح طوبی هم زمان مشخص دارد که زمان آنها تمام شده و چون اجرای طرح نشده در صورت تخلف صاحب زمین اداره کل منابع طبیعی می‌تواند واگذاری این زمین‌ها را لغو کند. برای زمین‌های تصرفی هم دستگاه قضایی باید ورود کند و اقدامات لازم را برای رفع تصرف انجام دهد.