درباره کتابخانه دولتی بایزید؛ تعامل بدیع و قدیم

امروز: جمعه 07 ارديبهشت 1403

تاريخ انتشار: 06 خرداد 1396 - 06:57

اتحاد خبر: گروه تابانلی اوغلو که تاکنون جوایز زیادی را در زمینه های مربوط به تخصص خود دریافت کرده است، پروژه های مرمت خود را از سال 2006 با بازسازی یکی از کتابخانه های مهم استانبول، یعنی کتابخانه دولتی بایزید آغاز کرد.

فصلنامه همشهری معماری: گروه تابانلی اوغلو که تاکنون جوایز زیادی را در زمینه های مربوط به تخصص خود دریافت کرده است، پروژه های مرمت خود را از سال 2006 با بازسازی یکی از کتابخانه های مهم استانبول، یعنی کتابخانه دولتی بایزید1 آغاز کرد. این کتابخانه از قدیمی ترین کتابخانه های دولتی در استانبول است که در سال 1884 میلادی با نام «کتابخانه عمومی عثمانی2» بنا شد. این کتابخانه که جزئی از مجموعه بایزید دوم است، در میدان بایزید و در مجاورت مسجد بایزید قرار دارد – قدیمی ترین مسجد به جا مانده از دوران امپراتوری در استانبول که سلطان بایزید دوم آن را بنا کرد و در 1506 کامل شد.

معماران: دفتر معماری تابانلی اوغلو
مکان و زمان پروژه: ترکیه، استانبول، 2015
گردآوری و برگردانِ علی گلستانه

میدان بایزید امروز پر جنب و جوش ترین منطقه در بخش قدیمی استانبول است. کتابخانه در اصل آشپزخانه و کاروانسرای مجموعه ای بوده که مدرسه ای ابتدایی، بیمارستان و حمام هم داشته است. این مجموعه فضایی را احاطه کرده است که میدان بایزید در مرکز آن قرار دارد. سه سال از تبدیل شدن این فضا به کتابخانه نگذشته بود که بیش از چهار هزار جلد کتاب در آن جمع شد. در طول جنگ جهانی اول و جنگ استقلال ترکیه از فضای آن به عنوان انبار استفاده کردند.

در 1934 پس از تاسیس جمهوری ترکیه، کتابخانه بازگشایی شد. این کتابخانه را به اعتبار مجموعه های غنی نسخه های ارزشمند و آرشیو روزنامه های دوران عثمانی و دوران آغازین جمهوری ترکیه، نیز پسترها، کارت پستال ها و نقشه هایش می شناسند.

اطراف کتابخانه را فضایی تاریخی و ادبی در بر گرفته است. روبروی کتابخانه، درخت چناری قدیمی است که زیر آن، از سال های دوران عثمانی تا امروز، قهوه خانه ای روباز مشغول پذیرایی از مهمانان است. بنای بیزانسی بازار کتاب و کاغذ استانبول در جنوب غربی مسجد قرار دارد. هم از میدان بایزید و هم از بازار بزرگ از راه دروازه بایزید می توان وارد بازار بزرگ شد. شیوه بازسازی کتابخانه بایزید مثال زدنی است. از نظر طراحی، این مجموعه تاریخی با آرایشی جدید ارائه شده است، هر چند روی بافت تاریخی این بنا امکاناتی مدرن اضافه شده است، رویکرد «مداخله حداقلی 3» متضمن حفظ و زنده ماندن روح بنا و هویت تاریخی آن است.

در صحن بازار به جای سقف بسته پیشین، پوسته ای شفاف و روشن و انحناپذیر قرار داده شده است که نور روز را فیلتر و اتمسفری با نوری کنترل شده ایجاد می کند. در لایه بازسازی شده ساختمان، اتاقک های شیشه ای سیاهی که در تضادی آشکار با فضای اطراف شان قرار دارند و جذابیت بصری فوق العاده ای ایجاد کرده اند، به نگهداری نسخه های خطی نادر اختصاص داده شده اند.

در حال حاضر نشریات ترکی دوره جدید در طبقه دوم جای دارند، نشریات ادواری (به زبان های ترکی و عثمانی) در طبقه اول و نشریات مربوط به دوره عثمانی، نسخه های خطی عثمانی، عربی و فارسی و روزنامه ها در طبقه همکف. امروزه راه ورودی کتابخانه، به منظور تسهیل کاربری مدرن آن، از داخل حیاط است. این کتابخانه با سازماندهی مجدد فضای داخلی و بازسازی ترکیب بنا با سقف چند گنبدِ مشهورش و با حساسیت و مراقبتِ کامل، بازسازی شده است. با توجه به مقیاس ساختمان کنونی، افزونه ای مختصر و کوچک به نمای شمال شرقی کتابخانه اضافه شده است.

نورپردازی بنا که استودیو دینِبیر4 آن را طراحی و اجرا کرده است، ضمن آن که کیفیات فضایی و تاریخی مجموعه را بازتاب می دهد، هماهنگی هندسی خاصی با این فضا یافته است. نورپردازی نرم در لبه های سطح بالا آمده سالن ها که به موازات حاشیه های دیوارها قرار گرفته است، لایه دیگری از عمق در فضاها را ایجاد می کند.

در طول بازسازی بنا، بقایای کلیسایی بیزانسی نیز از زیر خاک به دست آمد – چیزی که البته در شهری مثل استانبول که هر روز بنایی تازه در آن کشف می شود و احتمالا هنوز بناهای زیادی برای کشف شدن دارد، چندان غیرمنتظره نیست. شرکت، طبق همان رویکرد مداخله حداقلی اش، تصمیم گرفت این بقایای کشف شده را از طریق کاربست سطحی شیشه ای به نمایش بگذارد.

پی نوشت