اتحاد خبر: امروز شما را با یکی از دیدنی های بکر پایتخت ۲۳۰ ساله ایران آشنا می کند. تهران، کلانشهر دود آلود این روزها، هنوز هم چون بام تهران و شهرستانگ و فیروزکوه و دماوند، جاهایی دارد که می توان اکسیژن خالص استشمام کرد و غم ایام دود و سرب را نخورد.
 
وب‌سایت روزیاتو - علی زمانی: امروز می خواهیم شما را به بهشت هزار رنگ ایران در باغ گیاه شناسی تهران ببریم که مانند دریاچه شهدای خلیج فارس تهران که بزرگ ترین دریاچه مصنوعی خاورمیانه به شمار می آید، این باغ نیز بزرگترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه به شمار می رود. جایی همین نزدیکی ها.

 

این باغ را همانند باغ ونک، که زیباترین باغ تهران است، زیباترین باغ ایران می نامند و تسهیلات گسترده ای هم در اختیار گردشگران و بازدید کنندگان قرار می دهد تا با استفاده از خودروهای قرمز رنگ و تورهای علمی، با بهشت پوشش گیاهی ایران آشنا شوند.

با ما در این گزارش خواندنی همراه باشید و سعی کنید یکی از آخر هفته های پاییزی خود را به گشتی در باغ گیاه شناسی ملی ایران در اتوبان کرج اختصاص دهید که حتما فضای جذاب آن، پاییز ۹۵ را برای شما رویایی و به یاد ماندنی خواهد کرد.

 

برای هموطنان تهرانی، که آبان ماه ۹۵ را با روزهای آلوده بسیاری سپری کرده اند، باغ گیاه شناسی، جایی تقریبا بیرون شهر است و در فضای زیبا و جذاب آن، می توان جشنواره ای از پوشش های گیاهی سرزمین چهار فصل این کهن دیار ده هزار ساله را به نظاره نشست و حتی، پوشش گیاهی برخی از نقاط آسیا و اروپا را نیز در آنجا تماشا کرد.

از اوایل مهر تا اواخر آبان ماه سال جاری، برای نخستین بار در باغ ملی گیاه شناسی ایران، نمایش ۶۰۰ گل داوودی اصلاح شده توسط پژوهشکده ملی گل و گیاهان زینتی محلات انجام شد که با استقبال گسترده علاقمندان به طبیعت مواجه شد.

شاید برای شما جالب باشید که بدانید، گل داوودی، دومین گل پر مصرف ایران و جهان بوده و یکی از اقلام صادراتی غیر نفتی کشور به اروپا و آسیا به شمار می رود. اگر به دنبال فعالیت های تجاری در عرصه گل و گیاه هستید،‌ سرمایه گذاری بر روی تولید گل های داوودی با همیاری و مشاوره کارشناسان باغ گیاه شناسی ملی ایران را توصیه می کنیم.

 

در واقعا همانطور که از نام این باغ بر می آید، معرفی گیاهان و ظرفیت های باغبانی و پوشش گیاهی مناطق مختلف کشور،‌ در این باغ گیاه شناسی در دسترس طیف های مختلف علاقمندان به طبیعت و طبیعت گردی بوده و به واسطه وسعت، بزرگ ترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه تلقی می شود.

 

یکی از دلایل تاسیس و راه اندازی این مجموعه که قدمتش به سال های پیش از انقلاب اسلامی باز می گردد، تلاش برای حفظ و نگهداری گونه های گیاهی در معرض خطر انقراض است. به هر حال اگر با مشاهده این گفتار، عاشق باغ گیاه شناسی ملی تهران شدید، به شما توصیه می کنیم که توصیه های روزیاتویی انتهای این گفتار را حتماً مطالعه کنید.

 
این باغ زیر نظر موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور فعالیت کند و برای بازدید از آن، می بایست از طریق سامانه اینترنتی، ثبت نام کرد.

باغ گیاه شناسی ملی، منطقه ای طبیعی مانند جنگل های شمال کشور نبوده و بالطبع،‌ فضایی مصنوعی اما با ظرافت ها و ظرفیت های جذابی برای نمایش پوشش گیاهی مناطق مختلف ایران است. در این باغ، ‌آبشارهای مصنوعی و انواع گل های زینتی به چشم می خورد که در کنار دریاچه های مصنوعی،‌ فضای رمانتیکی را برای نوستالژی باز ها به ارمغان می آورد.

همچنین باغ گیاه شناسی به عنوان ذخیره ژنتیكی گیاهان در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار می گیرد. با بهره گیری از روش های مختلف علمی، امكان شناخت گونه‌های گیاهی كشور فراهم گشته و محدوده پراكنش آنها تعیین می‌گردد. تحقیق در زمینه روش های تكثیر و پرورش گونه‌های با ارزش از نظر حفاظتی و اقتصادی از موضوعات دیگری است كه در باغ های گیاهشناسی به آن پرداخته می شود.

 

باغ گیاه شناسی ملی ایران شامل ۳۰۰۰ گونه از انواع گیاهان درختچه‌ای، بوته‌ای و درختی است. این موزه زنده از رویشگاه‌های گوناگون ایران نظیر کوهستانی البرز و زاگرس ، جنگلی خزری و  بیابان ها و همچنین رویشگاه های مهم جهان نظیر اروپا، آمریكا، آسیا (هیمالیا، چین و ژاپن) تشکیل شده است.

علاوه بر آن در این باغ قطعات تخصصی نظیر گیاهان دارویی و صنعتی، آربراتوم، گیاهان پیاز دار ایران و باغ میوه ایرانی و  همچنین قطعات آموزشی – نمایشی شامل باغ های سنگی و صخره‌ای، باغ های نمایشی، آبشار ها و دریاچه‌ها وجود دارد.

 

تاریخچه باغ

اوایل سال ۱۳۴۷ هجری شمسی بود که دولت وقت، احداث باغ گیاه شناسی ملی ایران را در مراتع ملی چیتگر اعلام کرد و در مساحتی به وسعت بیش از یک صد و چهل و سه هکتار در دامنه جنوبی رشته کوه های البرز، این باغ تأسیس شد.


در حال حاضر مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع اقدامات و فعاليتهای علمی پژوهشی خود را در ۱۱ بخش تحقيقاتی و متجاوز از ۵۰ گروه و زمينه تخصصی در حوزه تحقيقات جنگل، مرتع، گياه‌شناسی، بيابان‌زدايی، صنوبر، گياهان دارويی، علوم چوب و كاغذ، حمايت و حفاظت، ژنتيك و فيزيولوژی گياهی، بانك ژن و مكانيزاسيون منابع طبيعی و در سطح ۲۹ مركز تحقيقات استانی و ۸۸ ايستگاه ملی و منطقه‌ای سازماندهی نموده است.

این موسسه دارای ۹ بخش جالب بوده که فعالیت های گوناگونی را در عرصه گل و گیاه و پوشش گیاهی در ایران در دستور کار دارد که آشنایی اجمالی با آن ها خالی از لطف نیست.

۱-بخش تحقيقات جنگل

تحقيق پيرامون زمينه های مختلفی نظير، جنگلكاری، جنگل شناسی، بهره برداری و مديريت جنگل، مهندسی جنگل و سياست جنگل و مسائل اجتماعی و اقتصادی.

 ۲- بخش تحقيقات مرتع

مطالعه و تحقيق در زمينه مديريت مراتع، اكولوژی مراتع، به زراعی و به نژادی مراتع، مسائل اجتماعی اقتصادی مراتع.

۳-بخش تحقيقات گياهشناسي

شناسايي گياهان و رستني هاي كشور، مطالعات فيتوسوسيولوژيك، تهيه نقشه های جوامع گياهی، شناسايی گياهان نادر و رو به انقراض و تلاش در جهت حفظ ذخاير توارثی كشور، مطالعات تنوع زيستی، ايجاد و توسعه هرباريوم، ايجاد و توسعه باغات گياهشناسی، دستيابی به گونه های با ارزش گياهی جهت استفاده در صنعت، فضای سبز، باغبانی، جنگل كاری و …

۴-بخش تحقيقات گياهان دارويی و محصولات فرعی

با هدف جمع آوری، شناسايی، كشت ، اهلی كردن و تعيين مواد مؤثره تعداد زيادی از گونه های بومی كشور، تحقيقات به زراعی و به نژادی گياهان دارويی، ترويج و كاشت گياهان دارويی سازگار و ارزشمند در راستای حفظ منابع و تحقيق در زمينه گياهان زينتی، معطر، سمی، صنعتی و فرآورده های فرعی جنگل و مرتع.

۵-تحقیقات بیابان

تحقيق در زمينه های استعداد فرسايش اراضی، منابع آب، منابع اراضی، مديريت بهره برداری از بيابان، استعداد رويشی اراضی، تهيه نقشه های بيابان زدايی، شيوه های مبارزه با بيابانی شدن و تثبيت فيزيكی و بيولوژيكی شنهای روان.

۶- بخش تحقيقات علوم چوب و كاغذ

مطالعه و تحقيق در زمينه فيزيك و آناتومی چوب، مكانيك چوب، چوب خشك كني و حفاظت چوب، امكان سنجی و معرفی منابع سلولزی جايگزين، تحقيقات فرآورده های مركب چوبی و تحقيقات مربوط به شيمی چوب، خمير و كاغذ سازی.

۷- گروه تحقيقات صنوبر و گونه های سريع الرشد

تحقيق پيرامون سازگاری و تعيين ارقام مناسب و صنوبر در دوره های بهره برداری كوتاه مدت، زارعت چوب در جهت كاهش فشار بر جنگلهای طبيعی كشور از طريق ارقام سازگار و توان توليد چوب بالا، معرفی و ترويج ارقام مناسب به بخشهای خصوصی بويژه صنايع چوبی كشور، امكان كاربرد بيوتكنولوژی در توليد و تكثير ارقام صنوبر و ساير گونه‌های سريع الرشد.

۸- گروه تحقيقات حمايت و حفاظت

 

مطالعه و تحقيق در زمينه عوامل زنده و غير زنده خسارت‌زا به جنگلها و مراتع، حفظ تعادل پايدار و تنوع زيستی در گستره منابع طبيعی ايران ،مطالعات فونستيك، كنترل بيولوژيك و مديريت تلفيقی برای حفاظت و حمايت از اكوسيستمهای مختلف جنگلی و مرتعی. 

۹- گروه زيست فناوری منابع طبيعی

تحقيقات در زمينه كاربست علوم نوين گياهی و فناوری زيستی نظير كشت بافت، ريزازديای، زيست شناسی مولكولی و مهندسی ژنتيك در ارتباط با منابع جنگلی و مرتعی.


۹ بخش فوق الذکر، تا کنون هزاران مقاله علمی فارسی و انگلیسی در نشریات معتبر داخلی و بین المللی منتشر کرده و به همین خاطر، از جمله شناخته شده ترین مراکز تحقیقاتی گیاه شناسی جهان به شمار می رود. افتخاری که در نزدیک تهران است و خیلی از گردشگران و طبیعت گردان تهرانی، از وجود آن بی خبر هستند.

 

بررسی های رسانه ای نشان می دهد که این باغ، در فهرست ۱۰ باغ برتر جهان و بزرگترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه به شمار می رود که افتخاری برای ایران و تهرانی های خوش نشین است. گر چه هم چون موزه ۲.۵ میلیارد دلاری هنرهای معاصر و گنجینه فوق العاده جواهرات سلطنتی ایران در خیابان فردوسی، مقصد گردشگری کم تر شناخته شده برای پاساژ گرد های  پایتخت است.


اگر یادتان باشد در گفتارهای قبلی،‌ درباره طرح باغ های ایرانی که اتفاقاً در فهرست میراث معنوی یونسکو نیز ثبت شده است، موضوعاتی ارائه شد و در طراحی این باغ نیز، ماموریت و ساختار باغ ایرانی لحاظ شده است. طرح ها و نقش های باغ های اصیل ایرانی در طراحی باغ در نظر گرفته شده است.


این باغ بر اساس یک میدان بزرگ در مرکز که چهار بلوار در چهار جهت آن قرار دارد،‌ طرح اصلی را تشکیل می دهد.

 

---

بخش های مختلف باغ


نقشه باغ، ۱۹ قسمت مختلف باغ را همانطور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، به تصویر کشیده که به اختصار عبارتند از:

۱)باغ صخره ای ۲) گیاهان دارویی ۳) پوشش گیاهی قاره آمریکا ۴) آربراتوم ۵) باغ سیستماتیک ۶) ناحیه ایران و تورانی ۷) ناحیه زاگرس ۸) ناحیه البرز ۹) رویشگاه هیمالیا ۱۰) حوزه خزر ۱۱) قطعات نمایشی ۱۲) رویشگاه آذربایجان و قفقاز ۱۳) پوشش گیاهی قاره اروپا ۱۴) باغ چین و ژاپن ۱۵) جنگل تفریحی ۱۶) فضای سبز محوطه اداری ۱۷) گلخانه ها و نهالستان ۱۸) باغ میوه ۱۹) نهالستان.

این باغ دارای ۸ مجموعه رویشی است که در ادامه به معرفی آن می پردازیم. پیش از آن، در صورتی که فرصت ندارید در آینده ای نزدیک از این باغ زیبا و جذاب دیدن کنید، توصیه می شود تا از طریق تور مجازی باغ گیاه شناسی ملی ایران، به گشتی مجازی در آن پرداخته و از ظرفیت های مختلف این مجموعه مطلع شوید.

مجموعه های رویشی باغ گیاه شناسی ملی ایران


وقتی از پوشش گیاهی در ایران صحبت می شود‌، نظرها به سمت شمال کشور می رود و از بخش های دیگر ایران، غافل می شویم. برای آگاهی از وضعیت پوشش گیاهی کشور، جشنواره ای که در نمایشگاه گیاه شناسی ایران در جریان است و نمایشگاهی دائمی برای مشاهده ظرفیت های فوق العاده گیاهی کشورمان محسوب می شود را در ادامه معرفی می کنیم.

 

---

مجموعه رویشی خزر


این مجموعه، از مهم ترین مجموعه های جنگلی به شمار می رود که در این باغ، در معرض دید بازدید کنندگان قرار می گیرد. عملیات اجرایی این مجموعه رویشی از اوایل دهه پنجاه شمسی آغاز و همچنان ادامه دارد. معرفی پوشش گیاهی مناطق جلگه ای، ارتفاعات و هم چنین گیاهان علفی خزر، در این بخش ارائه شده است.

طبق آمارها، بیش از ۶۰ گونه درختی و درختچه ای از ۲۹ تیره گیاهی در مجموعه رویشی خزر باغ گیاه شناسی ملی ایران وجود دارد که تعداد کل درختان این مجموعه را بیش از ۵ هزار اصله برآورد می کنند.

خاک این مجموعه رویشی نیز از شمال کشور به باغ گیاه شناسی آورده اند تا همه چیز، خزری شود، آن هم جایی نزدیک تهران دود آلود.

 

---

مجموعه رویشی زاگرس

سه هکتار از صدها هکتار باغ گیاه شناسی ملی ایران به مجموعه رویشی زاگرس تعلق دارد که که به شکل تپه ماهور درست شده و بعضی جاهایش، بیش از ۱۰ متر ارتفاع سطح دارد. این قسمت در سال ۱۳۶۷ هجری شمسی احداث شد و فرآیند توسعه آن، همچنان ادامه دارد.


این مجموعه، از جمله مجموعه های ناحیه تورانی و الگوی جنگل های طبیعی منطقه زاگرس است. ۴۲ گونه چوبی و ۳۰ گونه علفی در این مجموعه قابل مشاهده خواهد بود که با بوته های زرشک و زغال اخته هایی که در محصولات کیک لواشکی بانوی گیلانی تجربه کرده ایم، خاطرات خوبی را به ذهن می آورد.

 

---

مجموعه رویشی البرز


از جمله دیگر مجموعه های رویشی بهشت هزار رنگ ایران در پایتخت، می توان به مجموعه رویشی البرز اشاره کرد که خیلی از گردشگران و طبیعت گردان ایران، با پوشش های گیاهی این منطقه تا حدودی آشنایی دارند. این قسمت، به معرفی پوشش های گیاهی محیط های طبیعی دامنه های جنوبی سلسله جبال البرز می پردازد.

در این بخش، شما با بیش از ۲۴۰ گونه گیاهی منطقه البرز مرکزی ایران آشنا می شوید که با شرایط محیطی این منطقه نیز سازگار شده اند.

 

---

مجموعه رویشی ایرانی و تورانی و جنوبی


مجموعه رویشی تورانی همان طور که در بالا به آن اشاره شد، در باغ گیاه شناسی ملی ایران احداث شده تا گردشگران و بازدید کنندگان، شبیه سازی جنگل های شمال غرب تا شمال شرق ایران را در این باغ مشاهده کنند. پوشش گیاهی آن با درختانی همچون ارس و پسته وحشی، تزئین شده و شاید یادآور جنگل ابر سمنان باشد.


البته برای مشاهده پوشش گیاهی خطه سر سبز و گرم سرزمین های جنوبی کشور نیز در این باغ، بخش ویژه ای دارد که بازدید از آن را نیز در نظر داشته باشید.

 

---

گشتی در طبیعت جهان

یکی از بخش های خیلی جالب و جذاب زیباترین باغ گیاه شناسی ایران را می بایست در معرفی رویشگاه های بین المللی آن جست و جو کرد. جایی که شما می توانید پوشش گیاهی چین، ژاپن، اروپا و حتی مناطقی در قاره آمریکا را از نزدیک مشاهده کنید. جایی همین نزدیکی ها در غرب تهران.

مجموعه رویشی شرق آسیا، نمادی از باغ های سرزمین های خیلی دور است. جایی که با آبشارهای کوچک احداث شده و ۱۵ سال هم طراحی و ساخت آن به طول انجامید. بامبو، از جمله گیاهان مطرح این بخش بوده که برای انرژی مثبت ها، نامی شناخته شده است.


مجموعه رویشی اروپا، از جمله دیگر پوشش های گیاهی ارائه شده در این نمایشگاه زیبای پایتخت بوده که پوشش گیاهی مدیترانه را در معرض دید علاقمندان به طبیعت گردی قرار می دهد.

مجموعه رویشی قاره آمریکا، تلاش می کند با بخش های زیبا و متنوع قاره سر سبز آمریکا را در تهران، در برابر چشمان طبیعت گردان ایرانی قرار دهد و آبشارهای مصنوعی نیز، شما را به دشت های کانادا و آمریکا و مکزیک می برد.

چگونه به زیباترین باغ ایران برویم؟

برای گردش در زیباترین باغ ایران، باید به تهران آمده و از مسیر اتوبان تهران، به سمت آزاد راه کرج بروید. از طریق خروجی پیکان شهر، به سمت آزاد شهر رفته و در بیست متری سرو آزاد، بلوار باغ گیاهی شناسی ملی خودنمایی می کند. البته اگر اهل حمایت از محیط زیست هم هستید، توصیه می کنیم از هر جای تهران، خود را به مترو رسانده و سپس در ایستگاه مترو ایران خودرو پیاده شوید.

از ایستگاه مترو ایران خودرو تا باغ گیاه شناسی ملی ایران، مسافت زیادی پیش روی نخواهید داشت.