اتحادخبر-قاسم پاکدل: کاروانسرای مشیرالملک در ضلع شرقی میدان مرکزی شهر برازجان در استان بوشهر قرار دارد.
این کاروانسرا در سال ۱۲۵۰ شمسی به فرمان حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک با هزینه‌ای معادل ۴۰ هزارتومان ساخته شد.

معمار این ساختمان حاج محمد رحیم شیرازی سازنده پل مشیر و کاروانسرای دالکی است که به طرز ماهرانه‌ای اقدام به ساخت این بنا به سبک معماری زندیه کرده است.
عمده مصالح تشکیل دهنده این کاروانسرا سنگ، گچ و ساروج است و در کف آن از تخته سنگ‌های بزرگ تراشیده شده، استفاده شده است.
بام کاروانسرای مشیرالملک نیز با سنگ پهن تراشیده شده مفروش شده بود که به هنگام بارندگی آب باران بوسیله ناودان‌های سنگی که به طرز جالبی تعبیه شده بودند به بیرون کاروانسرا هدایت می شده.
این بنا مثل سایر کاروانسرا‌های دیگر دارای ۴ برج مرتفع است. مساحت کل بنا ۷۰۰۰ متر مربع با زیر بنایی در حدود ۴۲۰۰ متر مربع می‌باشد.
کاروانسرای مشیرالملک مجموعاً دارای ۶۸ باب اتاق و حجره بوده.
از این بنا تا سال ۱۳۰۰ شمسی به عنوان کاروانسرا استفاده می‌شد که به دلیل واقع شدن شهر برازجان بر سر راه تجارتی شیراز به بوشهر مکانی مناسب جهت استراحت کاروانیان بوده است.
از سال ۱۳۳۵ این بنا در اختیار شهربانی قرار گرفت که از آن به عنوان زندان استفاده می‌شد. به همین دلیل به دژ برازجان معروف شد.
از شخصیت معروف
عزت الله سحابی، حبیب الله عسکر اولادی، یدالله سحابی، محمدعلی عمویی، دکتر عباس شیبانی، محمد مهدی جعفری، احمد علی بابایی مهندس مهدی بازرگان، همگی از اعضای نهضت آزادی از سال ۱۳۴۴ در اینجا زندانی بوده اند.
کاروانسرای مشیرالملک در سال ۱۳۶۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید./ص