روزنامه فرهیختگان؛ حالا با آمار 40میلیون نفری که چندی پیش وزارت ارتباطات از کاربران گوشی‌های هوشمند در ایران اعلام کرد، به جرات می‌توان گفت، کمتر نوجوانی است که یکی از این گوشی‌ها را در اختیار نداشته باشد. اتفاقی که شاید در دو سال گذشته مناسبات مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی را تحت‌الشعاع قرار داد و آموزش و پرورش را نیز به فکر انداخت که برای عقب نماندن از قافله محصلانش، به فکر تدوین درسی به همین منظور باشد.

 

براساس اعلام آموزش و پرورش، در سال تحصیلی 96-95 چهار عنوان کتاب جدید به دوره دوم متوسطه اضافه خواهد شد که این کتاب‌ها شامل «انسان و محیط‌زیست»، «تفکر و سواد رسانه‌ای»، «سلامت و بهداشت» و «کار و فناوری» خواهند بود و این دروس برای تمامی رشته‌های ریاضی و فیزیک، علوم و معارف اسلامی، علوم انسانی و تجربی است.

 

به عقیده کارشناسان رسانه، این روزها با هجوم انواع و اقسام پیام‌ها، تشخیص سره از ناسره برای افراد به‌خصوص گروه‌های سنی نوجوان کار آسانی نیست. گرچه برخی راهکار فرار از این آفت را فیلترینگ آن رسانه‌ها می‌دانند، تجربه فیلتر در گذشته نشان داده است این راهکار، راه به جایی نمی‌برد. در مقابل گروهی از کارشناسان علم رسانه معتقدند، بالا بردن سواد رسانه‌ای قدرت و آگاهی مقابله افراد با پیام‌های ناصواب را بالا می‌برد. به نظر می‌رسد همین تفکر توانست امسال مسئولان سازمان پژوهش‌های آموزش و پرورش را به طراحی چنین درسی ترغیب کند.

 

میترا دانشور، مولف کتاب «تفکر و سواد رسانه‌ای» درباره این کتاب درسی که از امسال به دانش‌آموزان تدریس خواهد شد، به «فرهیختگان» می‌گوید: «این کتاب، تنها قالب یک رسانه را مدنظر ندارد؛ به دانش‌آموز یاد خواهد داد که چگونه با محتوایی که از طریق شبکه اجتماعی، خبر، فیلم، روزنامه و حتی تبلیغات، به او منتقل می‌شود مواجه شود و آن را تحلیل کند.»

به گفته او، این درس به دنبال بالا بردن نقد هوشمندانه پیام‌های رسانه‌ای مدیریت مصرف رسانه‌ای و تولید محتوا در رسانه است تا بچه‌ها بتوانند افکارشان را به دیگران انتقال بدهند. دانشور ادامه می‌دهد: «ایده کلیدی برای کتاب سوالات پنج‌گانه سواد رسانه‌ای است که همه جای دنیا برای نقد و بررسی پیام‌ها و تولیدات رسانه‌ای از آن استفاده می‌شود. کی، کجا، چه کسی، چگونه، چرا.

 

وقتی مفهومی به اسم دروازبانی خبر را به او آموزش می‌دهیم، دانش‌آموز مثل عضوی از شورای سردبیری از مجموعه خبرها، عناوینی را گزینش و چینش می‌کند. بعد همین کار را با دو بخش خبری در یک روز از شبکه تلویزیون ملی و یک شبکه خبری خارجی نیز انجام می‌دهیم و کلام رسانه‌ها را تحلیل می‌کنیم تا ببیند از چه فنون و مغالطه‌هایی استفاده می‌شود تا از این طریق مفهوم دروازبانی خبر را یاد بگیرد.»

 

 

اما در این میان شاید شبکه‌های مجازی از اینستاگرام گرفته تا تلگرام، از رسانه‌های محبوب اجتماعی گروه‌های سنی نوجوان باشند؛ گروه‌هایی که بخش عمده‌ای از زمان خود را در طول سال تحصیلی در مدرسه می‌گذرانند. این گرایش به قدری زیاد است که گاهی هجمه این گروه سنی به صفحه شخصیتی حقیقی یا حقوقی، خبرساز می‌شود.

 

دانشور می‌گوید: «در این کتاب درسی به‌عنوان زندگی دوم داریم که به دلیل اهمیت پیدا کردن فضای مجازی مشخصا به این حوزه می‌پردازد. اگرچه ساختار کتاب طوری طراحی شده است که فرقی نمی‌کند با چه رسانه‌ای مواجه می‌شوید. مواردی مثل اخلاق در فضای مجازی، دریافت پیام‌ها، نقد پیام‌ها و مسائلی از این دست.»

 

مهرداد رستمی، معلم علوم اجتماعی نیز در این‌باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «باعث خوشبختی است که این کتاب برای آشنایی دانش‌آموزان با مسائل رسانه‌ای و آگاهی در این رابطه، امسال تدریس می‌شود. با توجه به دسترسی زیاد کودکان‌مان به گوشی‌های هوشمند، باید آشنایی با رسانه و تحلیل پیام‌های آن به کلاس‌های مقاطع پایین‌تر هم کشیده شود.»

 

این درس در رشته‌های نظری در مقطع دهم یا یازدهم ارائه می‌شود و در رشته‌های فنی حرفه‌ای، در مقطع یازدهم ارائه خواهد شد و جزء دروس اختیاری است که در دوسال دانش‌آموزان باید بین سه درس دیگر آن را انتخاب کنند./ص