معصومه شجاعی

بشر با پیشرفت علم و تکنولوژی روز به روز به ابزارهایی مجهز می شود که آسایش و راحتی اش را بیش از پیش تامین خواهد کرد. به گونه ای که در کمترین زمان بتوان بیشترین کارها را انجام داد. یکی از این ابزارها شبکه های متعدد مجازی می باشد که امروزه نقش بسیار مهم و قابل توجهی در زندگی بشر دارد. دسترسی بسیار سریع به اخبار و اطلاعات و حوادث در هر مکان و زمانی و ایجاد کانال های وسیع ارتباطی بین انسان ها از مزایای این شبکه ها می باشد. با وجود فواید و استفاده های فراوانی که این فضا می تواند در زندگی ما داشته باشد متاسفانه امروزه با معضلی به نام "توهین و فحاشی" در فضاهای مجازی روبرو هستیم که چهره فرهنگی کشور ما را تا حدودی مخدوش می کند.

وقتی ما از فرهنگ و تمدن بسیار غنی و ماندگار دم می زنیم چرا این فرهنگ را در این فضاهای جهانی منتشر نکنیم ؟ مکرراً می شنویم که کاربران ایرانی در فضاهای مجازی به شخصیت های مهم سیاسی، ورزشی و هنری هتاکی و فحاشی کرده اند و حتی از مرزهای کشورمان نیز عبور کرده و به خاطر خطایی که یک بازیکن فوتبال بر روی بازیکن محبوبشان انجام داده بود به صفحه شخصی آن مدافع رفته و به توهین و فحاشی پرداخته اند. علاوه بر فرهنگ کهن و پر اقتدار ایران، ما مسلمان هستیم و اگر نیک بنگریم می بینیم که در آموزه های دینی مان نیز این رفتارها به شدت مورد نکوهش واقع شده است.

پیامبر خدا (ص) فرموده است: " خداوند بهشت را بر افراد فحاش و بد زبان و کم حیایی که نسبت به حرف زدن خود بی مبالات هستند حرام کرده است ". مخصوصا اینکه ریشه بسیاری از این فحش ها برخاسته از شایعاتی است که افراد در همین فضاها می خوانند و هیچگونه سندیتی ندارد. قرآن کریم در آیه 148 سوره مبارکه نساء می فرماید : "لایحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم " یعنی خداوند بلند کردن صدا را به بدی دوست ندارد مگر کسی که مورد ظلم واقع شده باشد ." و در سوره مبارکه انعام می فرماید : "ولا تسبوا الذین یدعون من دون الله ..." کسانی که غیر از خدا را می خوانند را دشنام ندهید .." (آیه 108سوره انعام ).

پس اساساً توهین و بدزبانی در دین اسلام پذیرفتنی نیست و حتی در آیه 11 سوره مبارکه حجرات نیز به مومنان سفارش شده است : "لا تنابزوا بالالقاب " یکدیگر را با القاب زشت صدا نزنید ." وقتی دارای چنین  دینی غنی و فرهنگ اصیلی هستیم بگونه ای که بسیاری از آداب و روابط اجتماعی ما بصورت کامل تبیین شده است چرا امروزه از این منبع غنی فاصله گرفته ایم ؟

البته اصل مهمی که معضلات فضاهای مجازی را روز به روز زیادتر کرده است نبود فرهنگ صحیح استفاده از این فضاها می باشد. آیا ما در روابط حقیقی خود با سایر افراد جامعه به همین راحتی به دیگران توهین می کنیم ؟ قطعاً محدودیت هایی را برای خود قائل می شویم. ارتباط ، ارتباط است و انسان های مجازی همان انسان هایی هستند که در فضای حقیقی با آنها برخورد می کنیم. پس چرا روابطی که در فضای حقیقی حاکم است کمتر در فضای مجازی به چشم میخورد ؟ آیا باز هم نیاز به قوانین و مجازات های سفت و سخت حقیقی داریم ؟ روان شناسان نیز معتقدند عواملی از قبیل احساس تبعیض ، بی عدالتی اجتماعی و شکاف طبقاتی ، شوخ طبعی ، عادت ، جلب توجه و خودنمایی و تحقیر دیگران سبب می شود که احساسات منفی شخص بصورت فحش ظهور یابد.

کاش قبل از استفاده از این امکانات ابتدا فرهنگ حضور در این فضاها آموزش داده شود و یا بیشتر به مبانی و ارزش های فرهنگی خویش بازگردیم و این منابع غنی را بازخوانی کنیم تا به این معضل دچار نشویم که روز به روز تکنولوژی پیشرفت کند ولی فرهنگ استفاده از آن عقب مانده و با آن پیشرفت همگام نشود. قطعاً اگر آمار مطالعه در کشور بالاتر رود آمار چنین معضلاتی نیز کاهش خواهد یافت و قطعا مسئولان فرهنگی جامعه باید راهکارهای به روز و اساسی در این زمینه داشته باشند تا میزان این معضلات کاهش یابد.