در سال ۱۹۵۰ ، سازمان آموزشی، علمی، فرهنگی ملل متحد (یونسکو) و شورای جهانی نابینایان در جلسه ای مشترک، قانون” عصای سفید ” را بررسی و تصویب کردند و روز ۱۵ اکتبر برابر با ۲۳ مهر ماه را روز جهانی” عصای سفید” یا روز جهانی ” ایمنی نابینایان ” اعلام نمودند .

امسال شعار روز جهانی " عصای سفید " ، بهداشت جهانی چشم میباشد که در متن حاضر به بیان بیماری هایی که بینایی را تهدید می کند و منجر به نابینایی می شوند می پردازیم .

در سال 1990 پیش بینی میشد تعداد افراد دچار اختلالات بینایی قابل پیشگیری تا سال 2020 در جهان دو برابر شود . این موضوع سازمان بهداشت جهانی(WHO) را بر آن داشت تا با همکاری آژانس بین المللی پیشگیری از نابینایی (IAPB) در پی چاره ای عملی برای این مسئله باشد و درنتیجه طرح VISION 2020 با هدف از بین بردن علل اصلی نابینایی قابل پیشگیری تا سال 2020 پی ریزی شد . منظور از نابینایی قابل پیشگیری ، نابینایی است که میتوان با روشهای کم هزینه شناخته شده آنرا درمان یا از آن جلوگیری نمود .

بیماری های منجر به نابینایی

دیابت از جمله بیماری هایی است که در صورت رسیدگی نشدن به آن، باعث بروز عوارض شدیدی مانند آب مروارید، آب سیاه و مهم تر از همه صدمه به رگ های خونی داخل چشم می گردد تا حدی که ممکن است کوری فرد را به همراه داشته باشد.

گلوكوم (آب سياه)                                                                                                                                  

گلوکوم به یک بیماری اطلاق نمی شود بلکه شامل گروهی از بیماری ها می باشد.این بیماری به دلیل افزایش فشار مایع داخل چشم ایجاد می شود، ایجاد این بیماری در افرادزیر 40 سال غیر معمول است اما با افزایش سن شیوع آن افزایش می یابد.ضربات ناشی از جراحی و تصادفات و سوختگی های شیمیایی از عوامل مهم ایجاد کننده بیماری گلوکوم می باشد.لذا افراد بالای 35 سال در زمان مراجعه به چشم پزشکی ، باید معاینه ای برای این بیماری صورت بگیرد(به خصوص در افرادی سابقه این بیماری در خانواده  دارند )

آب مرواريد(كاتاراكت)
وجود هر نوع کدورت  در عدسی چشم  را گویند. یکی از علل مهم کوری در کشورهای با درآمد متوسط و پایین می باشد . در این حالت عدسی چشم کدر می شود،کاتاراکتی که  در اثر افزایش سن ایجاد می شود قابل پیشگیری نیست اما با جراحی قابل درمان  است . کاتاراکت در بیشتر موارد دو طرفه(در گیری دو چشم)می باشد،کاهش تدریجی بینایی مهمترین علامت کاتاراکت است.علایم دیگر شامل پخش نور تابیده شده از اشیا،تاری دید،کج و معوج دیدن ،تغییر ادراک رنگ و... می باشد. در کودکان این بیماری یا تغییر رفتار(مانند ناتوانی در دیدن تخته سیاه و مطالعه کردن و...) قابل تشخیص است و در بزرگسالان یکی از اولین نشانه و علایم آن، مشکل در رانندگی در شب می باشد.  کاتاراکت می تواند در هر سنی با دلایل گوناگونی روی دهد و حتی در زمان تولد هم می تواند به علت ابتلاء مادر به سرخجه در دوران حاملگی وجود داشته باشد .

عواملی به غیر از سن که منجر به ایجاد کاتاراکت می شود شامل:تروما(ضربه) ،سموم،بیماری های سیستمیک (مثل دیابت)،سیگار کشیدن،اشعه ماورا بنفش، سوءتغذیه و ارث ، مصرف بعضی از داروها(مانند استروئید) و ضربه که شایع ترین علت کاتاراکت در جوانان می باشد. با عمل جراحی می توان این عارضه را درمان نمود .

پیشگیری از کاتاراکت:

استفاده از عینک های محافظ در محیط های کاری و در مقابل نور خورشید همچینین مراقبت از خود در برابر ضربه و... می تواند در پیشگیری این بیماری موثر باشد.

انحراف چشم (استرابيسم)(لوچی)  

استرابیسم در واقع عدم تعادل و هماهنگی بین چشم ها می باشد در نتیجه چشم ها در جهات مختلف نگاه می کنند و به طور همزمان بر یک نقطه متمرکز نیست. در بیشتر موارد استرابیسم در کودکان، با علت ناشناخته است.وقتی که هر دو قادر به تمرکز بر روی تصویر نباشد و یا درک عمق وجود نداشته باشد،مغز ورودی از یک چشم را نادیده می گیرد و باعث از دست دادن دائمی بینایی در آن چشم می شود . ناهماهنگی بین عضلاتی که در اطراف چشم ها قرار داردسبب ایجاد این بیماری می شود ،همچنین این بیماری می تواند اکتسابی باشد و در اثر عواملی مانند فلج اعصاب مغزی ،توده های کره چشمی ، شکستگی های کاسه چشم ،بیماری چشمی ناشی از تیروئید بوجود آید .

درمان با توجه به نوع مشکل شامل تجویز عینک ، اصلاح علل زمینه ای بیماری و جراحی می باشد با انجام معاینات چشمی در کودکان از این بیماری می توان پیشگیری نمود .

تنبلی چشم

شایع ترین علت اختلال بینایی در کودکان است.در این عارضه دید یک چشم کاهش می یابد و علت آن این است که چشم و مغز با هم به درستی کار نمی کنند.در این بیماری چشم طبیعی به نظر می رسد اما فرد از آن چشم استفاده نمی کند.عوامل ایجاد کننده آمبیلوپی شامل استرابیسم،عدم تعادل بین دو چشم که یک چشم نزدیک بین تر یا دور بین تر یا آستیگمات تر باشد و همچنین آب مروارید می باشد.

یشگیری:جلوگیری از ایجاد محرومیت های بینایی در شیرخواران و پیشگیری از بیماری استرابیسم در پیشگیری از این بیماری موثر است.البته فاکتورهای ژنتیکی در ایجاد این بیماری نیز نقش دارند. درمان این  بیماری شامل تصحیح مناسب خطاهای انکساری  و استفاده از چشم بند یا تار کردن چشم سالم با دارو می باشد. در کودکان ممکن است این بیماری دیر تشخیص داده شود و غربالگری در سن 5/3-3 سالگی می تواند در تشخیص این بیماری بسیار کمک کند .

عیوب انکساری( نزديك بيني،دوربيني و آستيگماتيسم،پیرچشمی):

شایع ترین علت مراجعه افراد به کلنیک های چشم پزشکی عیوب انکساری می باشد.تشخیص و درمان کودکان قبل از 9 سالگی بسیار مهم و با اهمیت است.تشخیص و درمان عیوب انکساری در سنین 5/3 - 3 سالگی از توصیه های سازمان بهداشت جهانی است.عدم تشخیص به موقع عیوب انکساری در کودکان سنین آمبلیوپی(5/3-3) می تواند منجر به آمبلیوپی و در نتیجه معلولیت های اجتماعی گردد .

از نظر مسئولين و متوليان جهانی بهداشت، عيوب انکساری باعث نابينايی هستند چون افراد مبتلا به عيوب انکساری تا زمانيکه عينک نداشته باشند، قادر به استفاده کامل از بينايی خود نيستند. کسانيکه نياز مبرم به عينک دارند و بدون عينک قادر به انجام دادن کارهای چشمی روزمره خود نيستند، از نظر قوانين بين المللی در زيرگروه نابينايان قرار می گيرند. به عنوان مثال، کشاورزی که با نمره عينک سه ديوپتر منفی، اشياء دورتر از 30 سانتيمتر را واضح نمی بيند، بدون عينک قادر به رانندگی تراکتور و يا انجام دادن بسياری از کارهای ساده تر متداول در کشاورزی نيست. چنين فردی، از نظر قانونی، دچار نابينايی است و مجبور است شغلی ديگر را به عهده بگيرد و لذا از تواناييهای واقعی خودش محروم می ماند و اقتصاد کشور، يک نفر از نيروهای کاری خود را از دست می دهد. تمامی اين عوارض، با يک عينک ساده می توانند مرتفع شوند.

مشكلات چشم ناشي از كار با كامپيوتر(CVS( Computer Vision Syndrome

CVSیک مجموعه ای از مشکلات بینایی می باشد که مرتبط است با افرادی که به مدت طولانی با  کامپپوتر کار می کنند. با افزایش روزافزون کامپیوتر در محل هاي كار و حتي در خانه ها تعداد كسانيكه به CVSدچار می شوند افزايش می یابد .

علائمCVS:
علایم این عارضه شامل:خستگي چشم، خشكي چشم، سوزش، اشك ريزش، تاري ديد،درد در گردن و شانه ها می باشد.يكي از علل مهم خشكي و سوزش چشمان هنگام كار با كامپيوتر كاهش ميزان پلك زدن است.برای جلوگیری از خستگی چشمان در هنگام کار با کامپیوتر باید هر2 ساعت کار با کامپیوتر،15 دقیقه استراحت نمود . استفاده از صندلی مناسب و همچنین پایین تر بودن صفحه مانیتور از صورت می تواند تا حدودی از علایم این عارضه پیشگیری نمود.در صورت ناراحتی و مشکلات زیاد چشمی می توان با مراجعه به چشم پزشک از قطره های چشمی استفاده نمود .

تراخم:

یک عفونت شدید چشمی می باشد که در اثر عامل بیماریزای کلامیدیاتراکوماتیس بوجود می آیدو سبب کوری می شود.این بیماری از طریق تماس مستقیم،استفاده از وسایل شخصی مشترک و مگس یا پشه   منتقل می شود.این بیماری در شیرخواران و کودکان با حداقل عارضه می باشد و برطرف می گردد ولی در برزگسالان اغلب حاد می باشد و عوارض دارد.پیشگیری از این بیماری از طریق رعایت بهداشت فردی امکان پذیر است.با تجویز آنتی بیوتیک توسط پزشک این عارضه قابل درمان می باشد

خشكي چشم:

خشکی چشم یک بیماری است که در آن اشک کافی برای روان کاری چشم تولید نمی شود(یا اشک به اندازه کافی تولید نمی شود ویا کیفیت اشک پایین می باشد).این عارضه یک مشکل شایع برای افراد مسن می باشد . اشک مخلوط  پیچیده ای از آب ،روغن چرب،پروتئین و الکترولیت می باشد که سبب روان شدن سطح چشم،کاهش خطر عفونت چشم،شستشوی چشم از مواد خارجی و صاف و تمیز نگهداشتن سطح چشم می شود . .وقتی که زیاد به صفحه کامپیوتر نگاه می کنیم یا در اتاق تهویه مطبوع  یا هواپیما قرار می گیریم ممکن است دچار این عارضه بشویم.این عارضه علایمی مانند احساس سوزش یا خارش در چشمان،افزایش تحریک چشم،خستگی پس از مدتی کوتاهی مطالعه، تاری دید و حساسیت به نور دارد.عواملی مانند کاهش تولید اشک،عدم تعادل در ترکیب اشک چشمان،افزایش  سن،مصرف  برخی داروها،پس از جراحی لیزر چشم،اشعه درمانی،؛مصرف کم غذاهای دارای ویتامین(A6)  سبب خشکی چشمان می شود.برخی از داروها مانند آنتی هیستامین و ضد احتقان ها،برخی از مواد مخدر که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود،،قرص های ضد بارداری ،برخی از داروهای ضد افسردگی ،ضد دردها (ایبوپروفن،آسپرین،موترین و...،ناپروکسن)،داروهای درمان آکنه  سبب خشکی چشم می شوند.

درمان این عارضه  می تواند از طریق استفاده از قطره های چشمی ،تغییر شیوه زندگی  و در موارد جدی تر عمل جراحی  صور ت پذیرد.

کارهایی که برای پیشگیری از خشکی چشم می توان انجام داد شامل:اجتناب از دمیدن هوا،سشوار، بخاری خودرو،سیستم های تهویه مطبوع به چشمان ، استفاده از عینک در روزهایی که باد می وزد و هنگام شنا،استفاده از یک مرطوب کننده در خانه در زمستان ، استراحت به چشمان هنگام کار طولانی ، قرار دادن صفحه کامپیوتر روبرو  و پایین تر از چشمان،اجتناب از سیگار کشیدن می باشد .

آسيب هاي ناشي از ورزش:

در برخی از ورزشها مانند بيس بال،بسكتبال و... ممکن است در اثر ضربه به سر و یا ضربه به چشم، بینایی فرددچارآسيب شود.می توان از این عوارض با استفاده کلاه مناسب وعينكهاي محافظ پيشگيري نمود.

شب کوری

شب کوری که به دلیل کمبود ویتامین A و بیماری‌های ارثی رخ می‌دهد، می‌تواند منجر به کوری دائم شود.

شب کوری تنها یک علامت است که می‌تواند نشانه بسياري از بیماری‌های دیگر باشد که در صورت عدم رسیدگی به موقع می‌تواند باعث کوری فرد نیز بشود.

افرادی که دچار شب کوری هستند باید بیشتر از ویتامین A که در هویج، جگر، دل، قلوه و گوشت قرمز موجود است را مصرف کنند افرادی که به دلایل ارثی به این عارضه دچار شده‌اند هیچ راه درمانی ندارد و تنها راه پیشگیری از این عارضه می‌تواند مشاوره ژنتیکی قبل از ازدواج باشد.

لنز

استفاده از لنزهای تماسی چشمی غیراستاندارد می تواند در مدت کوتاهی به نابینایی منجر شود که در استفاده از لنزهای زیبایی این مورد بیشتر رخ داده . دیده شده گاهی افراد، لنزهای خود را با یكدیگر عوض میكنند یا به یكدیگر قرض میدهند. این امر انتقال بیماریهای واگیردار مانند ایدز و هپاتیت را افزایش میدهد. لنزهای زیبائی كه از طرق مختلف تهیه میشوند و توسط افراد غیرمتخصص تجویز میشوند اغلب خطرات جدیتری را به دنبال دارند. تداخل با جریان اكسیژن دریافتی قرنیه میتواند منجر به تورم و زخم قرنیه و نهایتا ایجاد عفونت گردد. تجمع گردوغبار در زیر لنزی كه خوب جا نیفتاده باشد نیز میتواند باعث خراش قرنیه و ایجاد عفونت شود. از طرفی واكنشهای آلرژیك یا شیمیائی نسبت به محلول لنز تماسی ممكن است رخ دهد. كراتیت میكروبی یكی از جدیترین عوارض استفاده از لنز است كه نوع شدید آن در مدت زمان كوتاهی منجر به سوراخ شدن قرنیه و كوری میگردد و اینجاست که زیبایی به بهای از دست دادن بینایی ، به دست می آید .

اشعه های مضر

UVAدر صورت شدت زیاد به طور خاص مقداری از پرتو از قرنیه چشم عبور می کند به وسیله عدسی چشم جذب شده و بخشی از آن وارد شبکیه شده و می تواند اثر سوء بر بینایی بگذارد .   قرار گرفتن مداوم در برابر پرتوهای UVA   ممکن است در چشم ایجاد آب مروارید نماید . در بعضی موارد نیز UVA   و UVB تا عمق شبکیه چشم نفوذ کرده و اثرات نامطلوب بر جا می گذارند . بعد از پرتوگیری علائم یک یا چند ساعت بعد مشخص می شود و بعضاً پس از یک تا دو روز از بین می روند . در مواردی که پرتو ماوراء بنفش زیاد باشد مثل ( جوشکاری ) و در صورت عدم محافظت چشم اثرات زودرس اشعه در چشم مشخص می شود ./ج