معصومه اصغری در روزنامه شرق نوشت: در یکصدویازدهمین یا یکصدودهمین سال پایتخت‌شدن تهران به شکل رسمی روزی رسمی را به عنوان «روز تهران» تعریف کردند.

 

تا آن ابعاد گسترده‌ای از تهران که از دست رفته یا هنوز باقی مانده و آن بخش جدیدی که در آن زندگی می‌کنیم بار دیگر مرور شود. سال گذشته ١٤ مهر را در جریان تهران‌گردی‌های عضو شورای شهر تهران به عنوان روز تهران معرفی کردند و در شورای شهر تهران هم تصویب شد اما با تأخیر به شکل رسمی در تقویم جای گرفت.

 

برنامه روز تهران امسال با پیگیری دانش‌نامه تهران، ری و شمیرانات در مرکز دائره‌المعارف اسلامی به عنوان تهیه‌کننده آن شروع شد. قرار است تا پایان امسال دو جلد اول از دانش‌نامه منتشر شود. احمد مسجدجامعی ضمن تشریح دلایل شروع این پروژه برای پایتخت، توضیح داد: تصمیم گرفته شد مجموعه تهران بزرگ به شکل جداگانه و شامل تهران، ری و شمیرانات بررسی شود. در این روند بسیاری از مسائل با کار میدانی و منابع شفاهی و برای اولین بار تهیه شده. پیش از این اعتباری برای این کار در نظر گرفته بودیم که شورای سابق کمکی نکرد و اعتبار هم قطع شد.

 

همدانی، مدیر مرکز دائره‌المعارف اسلامی در توضیحی گفت: در این دانش‌نامه تهران قدیم و بخش‌های جدید تهران که البته برای نسل جدید قدیمی محسوب می‌شود دیده شده و گستردگی زیادی دارد. ما برای تهران حداقل ۱۰هزار مدخل جمع‌آوری کرده‌ایم اما با توجه به منابع تاریخی باید گفت عمده اطلاعات ما از تهران مربوط به بعد از دوره قاجاریه است. او درباره ری هم گفت: تاریخ ری بسیار کهن‌تر از تهران و شمیران است و از همان حدود زمانی که تهران پایتخت شده، ری را بررسی کرده‌ایم و به عنوان نمونه در همین دوره زمانی حداقل سه‌هزارو ٥٠٠ نفر رجل در ری شناسایی کرده‌ایم. همدانی درعین‌حال از تنهابودن در تهیه این دانش‌نامه و کمبود منابع و امکانات گفت.

 

دیدار بعدی مربوط به دفتر یک تهران‌پژوه دیگر بود که نقشه‌های نابی از تهران داشت. رضا شیرازیان روندی از سابقه تهیه معدود نقشه‌های تهیه‌شده در تهران از ١٣٠٨ به بعد را با سوابق و داستان‌های متفاوتی که در دست تهیه داشتند تشریح کرد. او گفت: مصدق در ١٣٣٢ مجوز تشکیل سازمان نقشه‌برداری را می‌دهد اما با کودتا و اتفاق‌هایی که می‌افتد تشکیل این سازمان عقب می‌افتد و عمده نقشه‌های خوب از تهران و شهرهای دیگر در سال ١٣٣٥ تهیه می‌شوند.

 

شیرازیان با اشاره به قول‌هایی که مسئولان برای نگهداری یا خرید نقشه‌‌های تاریخی از اشخاص و حفظ آنها داده بودند، از اعضای شورای شهر و شهرداری تهران خواست برای خرید دو نقشه تهران یعنی نقشه «خیابان‌کشی تهران» در ١٣٠٩، نقشه «اردشیر زارع» در ١٣٢٢ قمری و عکس‌های هوایی که انگلیس‌ها از تهران قدیم تهیه کرده‌اند و حالا به قیمت بالایی می‌فروشند، اقدام کند. دیدار تازه‌کردن با عبدالله انوار و ناصر تکمیل‌همایون، از پژوهشگران و مؤلفان باسابقه تهران از دیگر برنامه‌های روز تهران بود.

 

حضور و بازدید از گورستان لهستانی‌ها در منطقه ١٤ تهران یکی دیگر از برنامه‌های روز تهران بود. در این گورستان که برای عموم قابل‌بازدید نیست و باید با هماهنگی سفارت وارد آن شد، هزارو ٩٣٧ نفر از لهستانی‌های تبعیدشده و سربازان لهستانی دفن شده‌اند. در این گورستان از سایر کشورها از جمله فرانسه و ایتالیا هم افرادی دفن شده‌اند و از جمله افراد سرشناس آنتوان دمونته فرت، رئیس اولین نظمیه تهران است که به «کنت دومونت فرت» معروف است.

 

آخرین دفن در این گورستان مربوط به یکی از زن‌های تبعیدشده‌ لهستانی بود که در سال ٢٠١٧ فوت شده است. تهران‌گردان در این برنامه در مسیر این گورستان سری به قدیمی‌ترین عکاسی تهران یعنی «عکاسی تهامی» که هنوز ٤٠ روز از فوت صاحب آن نمی‌گذرد زدند اما سرقفلی این عکاسی برای فروش گذاشته شده و عکس‌های این مجموعه ارزشمند منتظر انحصار وراثت هستند و این امید وجود دارد که شهرداری یا سازمان میراث فرهنگی درباره این مجموعه تدبیری داشته باشد.