به گزارش مهر، این داروها که به‌ظاهر گیاهی هستند، گاهی ترکیبی از مواد شیمیایی مخفی دارند که به‌طور پنهانی وارد فرآورده‌ها شده و در نتیجه، بیماران با تصور درمان قطعی، در معرض خطراتی جدی قرار می‌گیرند. از دیابت گرفته تا سرطان، بسیاری از این داروها ادعای درمان قطعی و فوری دارند، در حالی که نه‌تنها اثرات مثبت ندارند، بلکه مصرف آن‌ها می‌تواند به مشکلاتی از جمله تداخل دارویی، آسیب به کبد یا کلیه‌ها و حتی مرگ منجر شود.

این گزارش به بررسی چالش‌ها و خطرات ناشی از این داروهای تقلبی و نسخه‌پیچی‌های عجیب و غریب در عطاری‌ها می‌پردازد و سعی دارد به مخاطب هشدار دهد که تنها تحت نظر پزشکان متخصص و مراجع قانونی، از داروهای گیاهی و درمان‌های سنتی استفاده کنند.

نفیسه حسینی یکتا، مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد باورهای غلط و چالش‌ها در طب ایرانی گفت: بسیاری از افراد تصور می‌کنند مصرف گیاهان دارویی بدون محدودیت و عارضه است، در حالی که این داروها نیز باید با در نظر گرفتن شرایط جسمی، سابقه بیماری، و تداخل‌های دارویی، تنها با تجویز متخصص مورد استفاده قرار گیرند.

وی ادامه داد: در مواردی مشاهده شده است که مصرف برخی از گیاهان دارویی که در نگاه اول بی‌ضرر به نظر می‌رسند، می‌تواند در صورت استفاده نادرست، عوارض جدی به همراه داشته باشد. برای نمونه، دارچین که به عنوان ادویه‌ای رایج در غذاهای روزمره به کار می‌رود، ممکن است در صورت مصرف مداوم و با دوز بالا به‌صورت دم‌نوش، برای برخی افراد با شرایط خاص یا در صورت تداخل با برخی داروها، خطرساز باشد.

حسینی یکتا اذعان کرد: خدمات حوزه گیاهان دارویی و طب ایرانی باید صرفاً توسط پزشکان و کارشناسان دارای صلاحیت ارائه شود. در همین راستا، اقدامات نظارتی برای مقابله با مداخلات غیرمجاز پزشکی در حال انجام است. از جمله این اقدامات، می‌توان به تشدید مجازات مداخله‌گران غیرمجاز در امور پزشکی و تشکیل کارگروه‌های ویژه در سطح وزارت بهداشت و دیگر نهادهای مرتبط اشاره کرد. مسئولان حوزه سلامت ابراز امیدواری کرده‌اند که با استمرار این پیگیری‌ها، شاهد ساماندهی بهتر و کاهش تخلفات در حوزه طب سنتی و گیاهان دارویی باشیم.

داروهای تقلبی و ادعاهای دروغین درمان با داروهای گیاهی

مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت اظهار داشت: هر نوع دارویی اعم از گیاهی یا شیمیایی باید تحت نظر پزشک متخصص و با تأیید مراجع قانونی مورد استفاده قرار گیرد، تا اثربخشی لازم را داشته و از بروز عوارض خطرناک جلوگیری شود. در سال‌های اخیر، موارد متعددی از تبلیغ و عرضه داروهایی با ادعاهای غیرواقعی اعم از درمان قطعی انواع دیابت، درمان همه‌جانبه سرطان، درمان بدون بازگشت اعتیاد و چاقی فوری در عطاری‌ها و فضای مجازی گزارش شده است. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد برخی از این فرآورده‌ها نه‌تنها فاقد اثر درمانی هستند، بلکه به دلیل ترکیب شدن با داروهای شیمیایی به‌صورت پنهان و بدون دوز مشخص، برای مصرف‌کننده خطرآفرین نیز هستند.

وی افزود: به‌عنوان مثال، داروهایی با عنوان گیاهیِ ضد دیابت در بازار عرضه شده‌اند که پس از آزمایش مشخص شده حاوی ترکیباتی از داروهای شیمیایی به‌صورت پودر شده و ترکیب‌شده با گیاهان دارویی بوده‌اند. بیمار ممکن است در ابتدا با کاهش نیاز به انسولین یا داروهای رایج مواجه شود، اما در واقع در حال دریافت دوز نامشخصی از داروهای شیمیایی بدون نظارت پزشکی است.

حسینی یکتا متذکر شد: در موارد دیگر نیز داروهای به ظاهر گیاهی با ادعای ترک اعتیاد، حاوی مواد مخدر یا داروهای کورتونی شناسایی شده‌اند. استفاده از این داروها، به‌ویژه بدون مشورت با پزشک، منجر به بروز عوارض شدید جسمی و حتی وابستگی‌های دارویی می‌شود.

مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت هشدار داد: هرگونه دارویی که ترکیبات و منبع تهیه آن مشخص نباشد، به‌ویژه اگر توسط افراد غیرمتخصص و با تبلیغات اغواگرانه عرضه شود، می‌تواند آسیب‌زا باشد. در بسیاری از موارد، بیماران پس از تجربه عوارض، ناچار به مراجعه به متخصصان طب رایج یا طب سنتی می‌شوند، که در این مرحله درمان ممکن است دشوارتر و زمان‌برتر باشد. همچنین برای درمان بیماری‌ها تنها به منابع معتبر، متخصصان واجد صلاحیت و داروهای دارای مجوز رسمی اعتماد کنند.

پرهیز از نگاه افراطی به حجامت و روغن‌های گیاهی

مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت تصریح کرد: حجامت تنها یکی از روش‌های کمک‌درمانی در طب ایرانی محسوب می‌شود و نباید به عنوان راه‌حل قطعی برای درمان تمامی بیماری‌ها تلقی شود. در چارچوب آموزه‌های طب ایرانی، روند درمان به‌صورت مرحله‌ای و بر پایه اصول علمی و تجربه‌محور طراحی شده است.

وی در ادامه گفت: ابتدا اصلاح سبک زندگی و تغذیه، سپس استفاده از داروهای گیاهی و در نهایت بهره‌گیری از اعمال یداوی اعم از حجامت در دستور کار قرار می‌گیرد. بنابراین، دیدگاه رایجی که حجامت را درمان همه‌جانبه برای تمامی بیماری‌ها معرفی می‌کند، از سوی متخصصان مردود دانسته می‌شود.

حسینی یکتا بیان کرد: در برخی شرایط پزشکی، انجام حجامت نه‌تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند منجر به بروز عوارضی در فرد شود. هرچند اثرات مثبت حجامت در برخی بیماری‌ها به شرط تشخیص درست و تجویز توسط متخصص طب ایرانی قابل تأیید است و مقالات متعددی در این زمینه منتشر شده، اما استفاده عمومی و بی‌رویه از آن با اهداف درمانی یا پیشگیرانه می‌تواند آسیب‌زا باشد.

مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت در خصوص استفاده از روغن‌های گیاهی، هشدار داد: این فرآورده روغن‌های گیاهی نیز مانند سایر داروها باید بر اساس نیاز بیمار، تشخیص پزشک و با اطمینان از کیفیت ترکیبات مصرف شوند. مصرف موضعی این روغن‌ها در برخی موارد مانند تسکین دردهای مفصلی ممکن است با عوارض کمتری همراه باشد، اما همچنان توجه به نوع روغن، نحوه تهیه و تطابق آن با وضعیت بالینی بیمار ضروری است.

وی توصیه کرد: مردم از مصرف خودسرانه یا بر اساس توصیه‌های غیرتخصصی در مورد حجامت و روغن‌های گیاهی پرهیز کرده و برای دریافت درمان مناسب به متخصصان دارای صلاحیت مراجعه کنند.

هم‌افزایی دانش طب ایرانی و رایج برای ارتقا سلامت بیماران

حسینی یکتا در رابطه با هم‌افزایی دانش طب ایرانی و طب رایج تصریح کرد: رویکرد طب تلفیقی که بر استفاده هم‌زمان از طب رایج و طب سنتی یا مکمل تأکید دارد، به عنوان یک الگوی موفق درمانی در کشور در حال گسترش است. کارشناسان معتقدند تلفیق این دو مکتب طبی می‌تواند به ارائه خدمات جامع‌تر، مؤثرتر و انسان محورتر در حوزه سلامت منجر شود.

وی ادامه داد: هر کجا همکاری میان متخصصان طب ایرانی و متخصصان طب رایج برقرار شده، نتایج قابل توجهی در بهبود روند درمان بیماران حاصل شده است. از جمله این همکاری‌ها می‌توان به تعامل نزدیک میان متخصصان زنان و طب ایرانی، همکاری‌های مشترک در حوزه آنکولوژی (سرطان)، گوارش، کودکان و بیماری‌های مغز و اعصاب اشاره کرد.

مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت اذعان کرد: همچنین در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، پروژه‌های مشترک میان متخصصان این دو حوزه در حال اجراست و نمونه‌هایی از متخصصان رشته‌های مختلف پزشکی مانند اطفال، گوارش و نورولوژی، در حال طی‌کردن دوره‌های تحصیلات تکمیلی (PhD) در طب ایرانی هستند. این پزشکان در عمل، از تلفیق دانش دو مکتب طبی برای بهبود کیفیت درمان بیماران بهره می‌گیرند.

وی اظهار داشت: این رویکرد تنها محدود به ایران نیست. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، استفاده از طب رایج و طب مکمل به صورت هم‌زمان، یکی از ویژگی‌های ممتاز مراکز درمانی شناخته‌شده به شمار می‌رود. چنین مراکزی با فراهم‌سازی امکان دسترسی بیماران به هر دو رویکرد درمانی، توانسته‌اند رضایت‌مندی و اثربخشی بالاتری را در مراقبت‌های سلامت به ثبت برسانند.

حسینی یکتا خاطر نشان کرد: تعامل علمی و حرفه‌ای بین پزشکان این دو حوزه، نه‌تنها منجر به هم‌افزایی دانش و تجربه می‌شود، بلکه فرصت مناسبی برای پاسخ‌گویی بهتر به نیازهای پیچیده بیماران فراهم می‌آورد.