عصر ایران نوشت: نفخ کودکان می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که مادر غذاهای حاوی فیبر زیاد، مانند لوبیا یا نوشابه های گازدار مصرف کرده و یا نوزاد همزمان با مکیدن شیر، حباب‌های هوا را وارد معده خود کرده باشد.

گاهی نیز وجود نفخ شکم در نوزادان می‌تواند نشانه عدم تحمل لاکتوز، برخی عفونت‌های گوارشی یا سندرم روده تحریک‌پذیر باشد و یا با یبوست و اسهال همراه شود.

این امر موجب ناراحتی و بی‌قراری نوزاد و کودک شده و اگر به موقع درمان نشود، ممکن است به بیماری‌های دیگری منجر شود. ما در این مقاله در مورد نفخ، علائم و علت‌های آن و روش‌های پیشگیری و درمان نفخ نوزد صحبت کرده‌ایم. با ما همراه بمانید.

 علائم نفخ شکم نوزاد

تقریبا تمام نوزدان در اوایل تولد گاهی دچار نفخ می‌شوند که اغلب با دل پیچه خود را نشان می‌دهد، اما علائم زیر نیز ممکن است در اثر نفخ طولانی مدت به وجود بیایند:

نوزاد روزی یک ساعت یا بیشتر گریه می‌کند و عصبانی است، این مورد می‌تواند نشانه‌ای از یک نفخ طبیعی باشد که به علت سیستم گوارشی کوچک و توسعه نیافته نوزاد رخ می‌دهد، اما اگر این اتفاق هر روز تکرار شد، باید با پزشک مشورت شود.

نوزاد به خوبی شیر نمی‌خورد یا نمی‌خوابد. مشکلات خواب یا خوردن، می‌تواند به علل متفاوتی رخ دهد که نفخ شکم یکی از آن‌ها است.

نوزاد به خوبی شیر نمی‌خورد یا نمی‌خوابد، صورتش قرمز می‌شود و پاهایش را به شکل ناراحت کننده‌ای به سمت قفسه سینه جمع می‌کند.

بسیاری از مادران نگران بی‌قراری و گریه‌های بیش از اندازه نوزاد خود هستند غافل از اینکه با مصرف غذاهای نفاخ موجب نفخ نوزاد و دل‌درد او شده‌اند. البته نفخ کودکان به عوامل دیگری نیز بستگی دارد و برای درمان نفخ نوزاد باید به نحوه بلعیدن و حساسیت‌های گوارشی او نیز توجه کنید.

اگر موارد زیر نیز همراه با نفخ مشاهده شد، حتما باید به پزشک مراجعه شود:

مشاهده خون در مدفوع نوزاد

یبوست

اسهال

تب

حالت تهوع استفراغ

کاهش وزن یا کاهش اشتها

علیرغم این‌که نفخ شکم معمولا نیازی به درمان ندارد، اما گاهی پزشک ممکن است بنا به تشخیص خود آزمایش خون یا مدفوع را تجویز کند و درمان آن نیز بستگی به نوع بیماری دارد.

علت نفخ در نوزادان چیست؟

مشکلات نفخ شکم نوزاد معمولاً بلافاصله یا زمانی که نوزادان فقط چند هفته دارند، شروع می‌شود. خوشبختانه، بیشتر نوزادان در سن ۴ تا ۶ ماهگی بهبود می‌یابند. با این وجود، معمولا نفخ معده نوزاد به علل زیر رخ می‌دهد:

بلعیدن هوا هنگام شیر دادن یا گریه کردن، که در میان نوزادان بسیار رایج و طبیعی است.

سیستم گوارشی توسعه نیافته که قبل از تجزیه کامل شیر در معده، آن را عبور می‌دهد و موجب نفخ می‌شود.

حساسیت‌های غذایی به انواع خاصی از شیرخشک یا غذاهای مصرفی در رژیم غذایی مادر نیز از علل نفخ در کودکان است.

تقریبا تمام نوزدان در اوایل تولد گاهی دچار نفخ می‌شوند.

غذاهای نفخ‌آور چه مدت در شیر مادر باقی می‌مانند؟

شیر تقریبا دو ساعت پس از آخرین باری که نوزاد توسط مادر تغذیه شده است، دوباره در سینه مادر تولید می‌شود و در این دو ساعت، آثار هر آن‌چه که مادر خورده یا نوشیده باشد، در شیر او ظاهر شده و به نوزاد نیز انتقال خواهد یافت و سپس ممکن است تا سه روز طول بکشد تا کاملا از بدن خارج شود.

تاثیر تغذیه بر نفخ نوزاد

چند دلیل احتمالی برای نفخ نوزاد وجود دارد. برخی بر این باورند که نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند از تمام غذاهایی که مادر مصرف کرده و در شیر او موجود است، تاثیر می‌پذیرند و برخی از مادران نیز احساس می‌کنند که غذاهای اسیدی و لبنیات اضافی در رژیم غذایی آن‌هاست که باعث کج خلقی و ناراحتی نوزاد می‌شود.

با این وجود، واقعیت این است که نفخ نوزاد فقط مربوط به آن‌چه مادر می‌خورد نمی‌شود. حتی اگر نوزاد با شیشه شیر تغذیه شود، ممکن است نسبت به شیرخشک خود واکنش نشان دهد و این عدم تحمل غذایی اغلب به صورت گاز معده و نفخ ظاهر می‌شود.

یکی دیگر از شایع‌ترین دلایل نیز بلعیدن هوای بیش از حد حین خوردن است که می‌تواند باعث ایجاد گاز در معده شود.

روش تشخیص نفخ در کودک چیست؟

نوزادان مبتلا به نفخ شکم ممکن است کج خلق شوند، گریه کنند و بیش از حد معمول عصبانی باشند، پاهای خود را به سمت سینه خود بیاورند و لگد بزنند یا مشکل خواب داشته باشند.

همه این حرکات برای این است که بتوانند سیستم گوارش خود را از انقباض برهانند و راحت شوند. اما برخی نیز ممکن است برای عمل دفع گاز معده نیاز به کمک داشته باشند.

روش تشخیص بین نفخ کودک و قولنج

گاهی ممکن است به نظر برسد که نوزاد مبتلا به نفخ، دچار قولنج شده است، اما قولنج با نفخ متفاوت است. قولنج در نوزادان عللی فراتر از یک سیستم گوارشی توسعه نیافته دارد و ممکن است به خاطر تحریک بیش از حد یا سیستم عصبی ناکامل روده رخ دهد.

روش تشخیص ابتدایی این دو اختلال به این صورت است که اگر نوزاد در همان روز تولد (اغلب در اوایل عصر) شروع به گریه کند، احتمال بیشتری دارد که مبتلا به قولنج باشد تا نفخ ساده شکمی! (به خصوص اگر این گریه‌ها ادامه یابد و حداقل سه ساعت و به مدت سه بار در هفته تکرار شود).

نوزادان دچار قولنج، اغلب تسلی‌ناپذیر هستند و گریه‌های مکرر و شدیدی دارند که می‌تواند به به جیغ زدن‌های طولانی تبدیل شود.

چه زمانی باید برای نفخ شکم نوزاد به پزشک مراجعه کرد؟

درصورت مشاهده موارد زیر باید به پزشک مراجعه شود:

اگر نوزاد وزن اضافه نمی‌کند: اگر نوزاد شیرخوار اغلب تمایل به خوردن شیر ندارد یا به سختی شیر می‌خورد (این مورد می‌تواند نشانه‌ای از رفلکس اسید معده در کودک یا مشکل گوارشی دیگر نیز باشد که هر دو نیاز به درمان دارند).

اگر به نظر می رسد نوزاد دچار یبوست است: گاز ممکن است در پشت مدفوع گیر کرده باشد.

اگر نوزاد پس از امتحان یک دارو یا شیر خشک جدید واکنش آلرژیک، از قبیل: کهیر، استفراغ، بثورات پوستی، تورم صورت و مشکل تنفسی نشان دهد.

اما اگر نوزاد دچار نفخ است، ولی وزنش افزایش می‌یابد و ادرار و مدفوع طبیعی دارد، احتمالاً همه چیز مرتب است.

اگر نوزاد دچار نفخ است، ولی وزنش افزایش می‌یابد و ادرار و مدفوع طبیعی دارد، احتمالاً همه چیز مرتب است.

تا چه زمان نفخ نوزادان ادامه دارد؟

شیرخواران معمولاً نفخ دارند زیرا سیستم گوارشی‌شان نابالغ است و هوا را در حین تغذیه می‌بلعند. مشکلات گاز معده در نوزادان معمولاً بلافاصله بعد از تولد و شیر خوردن یا زمانی که نوزادان فقط چند هفته دارند شروع می‌شود و تا سن ۴ تا ۶ ماهگی ادامه دارد؛ اگرچه برای برخی نوزادان، نفخ شکم می‌تواند بیشتر طول بکشد.

راه‌های پیشگیری از نفخ نوزاد چیست؟

راهکارهای مختلفی وجود دارد که انجام آن‌ها در حین و بعد از شیردهی ممکن است به کاهش نفخ نوزادان کمک کند:

تکنیک لب‌های مهر و موم شده: ساده‌ترین راه برای جلوگیری از بروز نفخ در نوزادان، به حداقل رساندن میزان هوایی است که آن‌ها می‌بلعند. در صورت استفاده از شیشه شیر یا سینه، مادر باید مطمئن شود که کودک لب‌هایش کاملا چسبیده و مهر و موم شده به شیشه یا سینه مادر است.

کج کردن شیشه شیر هنگام شیر دادن به نوزاد: مادر باید شیشه را با زاویه ۳۰ یا ۴۰ درجه کج کرده و در دهان نوزاد قرار دهد.

گرفتن آروغ نوزاد

کاهش مصرف غذاهای گازدار برای مادر: باید توجه شود که حذف بیش از حد غذاها از رژیم غذایی مادر، می‌تواند خطراتی برای سلامتی داشته باشد.

تغییر برند شیر خشک با مشورت پزشک

راه‌های خانگی درمان نفخ نوزاد چیست؟

اگر به نظر می‌رسد که مشکلات شکم نوزاد آزاردهنده شده است، پیشنهادات زیر برای کمک به پایان نفخ شکم نوزاد مفید هستند:

نوزاد بلافاصله پس از شیر دادن، به حالت ایستاده در آغوش نگه داشته شده و آروغ او گرفته شود.

متناوباً به نوزاد زمان داده شود تا روی دست مادر یا پدر بر شکم خود بماند تا گاز خارج شود.

مادران باید به آرامی به نوزاد شیر بدهند تا هوای بلعیده شده قبل از این‌که به روده کودک برود، از طریق نفس‌های وی خارج شود. یکی از نشانه‌های این‌که نوزاد نیاز به آروغ زدن در اواسط غذا دارد این است که او پس از چند دقیقه شیر خوردن با بی‌حوصلگی از سینه یا شیشه شیر دور می‌شود که این رفتار بیشتر با تجمع گاز در معده ارتباط دارد تا احساس سیری.

بهتر است مادر صرف‌نظر از این‌که وعده‌های غذایی نوزاد از سینه یا شیشه شیر باشد، سعی کند به کودک خود در وضعیت عمودی‌تری شیر بدهد تا هوای بلعیده شده کاهش یابد و مطمئن شود که اطراف دهان او به درستی بسته شده است. برای نوزادانی که با بطری تغذیه می‌شوند، باید سرشیشه شیر آزمایش شود تا میزان هوایی که کودک می‌بلعد کاهش یابد. مادران شیرده نیز باید اطمینان حاصل کنند که نوک پستان همیشه کاملاً در دهان نوزاد باشد.

برای درمان نفخ کودک پاهای او را طوری حرکت دهید که انگار در حال دوچرخه‌سواری است.

از تکان دادن بیش از حد شیشه شیر خودداری شود، چرا که می‌تواند حباب‌های هوا را وارد شیر کند.

مادران باید قبل از این‌که گریه نوزاد به فریاد تبدیل شود، به او شیر بدهند. البته گریه کردن به خصوص در نوزادان تقریبا غیرقابل پیش‌بینی است و مشکلی هم ندارد، اما هر چه نوزاد بیشتر گریه کند، هوای بیشتری می‌بلعد و نفخ بیشتری خواهد داشت.

شربت گریپ میکسچر، یکی از راهکارهای خوب برای کاهش نفخ در نوزادان است. این شربت معمولاً ترکیبی از بی‌کربنات سدیم و گیاهان (اغلب نعناع، رازیانه و زنجبیل) است و تجربه نشان داده که می‌تواند به تسکین درد و تسهیل عبور گاز از معده نوزاد کمک کند. اما بهتر است قبل از مشورت با پزشک اطفال (و درخواست برندهای توصیه شده) مصرف نشود.

اما اگر سن نوزاد بزرگ‌تر از ۶ ماه است، مخلوط آب و پوره کدوتنبل یا گلابی نیز ملین‌های خوبی هستند که کمک می‌کنند تا نفخ کاهش یابد.

تغذیه کودک با چای بابونه البته با مشورت پزشک.

فشار ملایم روی شکم نوزاد می‌تواند به کاهش گاز کمک کند.

تغذیه مادر و کودک با پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک ها باکتری‌هایی هستند که از سیستم گوارش پشتیبانی می‌کنند و به طور طبیعی در غذاهای تخمیر شده، مانند کیمچی، دوغ، ماست، پنیر و همچنین در مکمل‌ها و شیرخشک‌هایی که برای مشکلات شکمی نوزادان به بازار عرضه می‌شوند، یافت می‌شوند. تحقیقات روی افراد مبتلا به بیماری‌های روده مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نشان داده است که پروبیوتیک‌ها ممکن است به کاهش نفخ شکم کمک کنند. در عین حال، در حالی که پروبیوتیک‌ها به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می‌شوند، قبل از دادن هر گونه محصول پروبیوتیکی به نوزاد باید حتما با پزشک مشورت شود.

مصرف برنج با کمی زیره یا شوید به ‌جای پلو سفید ساده (برای مادر)

مصرف گوشت گوسفند (برای مادر): گوشت گاو، گوساله و گوشت‌های سفید عموما طبع سرد و نفخ‌آور دارند.

حمام آب گرم نیز می‌تواند به نوزادان و کودکان کمک کند تا از شر گازهای اضافی خلاص شوند.

کودک خود را روی پشت قرار دهید و سعی کنید پاها و باسن او را طوری حرکت دهید که انگار در حال دوچرخه سواری است. برخی از نوزادان به قطره‌های ضد نفخ بدون نسخه حاوی سایمتیکون واکنش خوبی نشان می‌دهند که البته بدون مشورت پزشک آن را به نوزاد ندهید.

اگر این راهکارها به رفع نفخ نوزاد کمک نکنند باید به پزشک متخصص کودکان مراجعه کنید.

تغییر برند شیر خشک با مشورت پزشک، به پیشگیری از نفخ شکم نوزاد کمک می‌کند.

درمان نفخ شکم کودک با داروی گیاهی برخی از گیاهان دارویی

برای درمان نفخ شکم نوزادان و نفخ در کودکان موثر است مانند:

ترکیب ترنجبین و آب ولرم

نعناع

ترکیب دمنوش رازیانه و زنجبیل

گلاب

عرق شیرین بیان

بابونه

توجه:

هرگز بدون مشورت با پزشک، به نوزاد یا کودک خود داروی گیاهی ندهید زیرا عوارض این مواد خوراکی ممکن است به نوزاد شما آسیب‌های جدی وارد کند.

ماساژ برای درمان نفخ کودکان

انجام ماساژ شکم می‌تواند به آرام شدن دستگاه گوارش نوزاد و کودک کمک کند:

بهتر است مادر در هنگام نفخ نوزاد، او را روی زانوهای خود بخواباند یا زیر شکمش را با ساعد خود نگه دارد و به آرامی پشت او را ماساژ دهد. این ماساژ و فشار اندک روی شکم نوزاد علاوه بر کمک به دفع گاز معده، از نظر روانی نیز برای او آرامش‌بخش است.

مادر می‌تواند نوزاد را هنگام نفخ به پشت بخواباند و پاهایش را به حالت دوچرخه به سمت شکمش حرکت دهد و به صورت دستی به بیرون راندن هوای محبوس شده کمک کند و یا به آرامی زانوهای او را به سمت شکم فشار داده و به مدت ۱۰ ثانیه نگه دارد و سپس پاهای کودک را رها کرده و صاف کند. این حرکت باید چند بار تکرار شود.

ماساژ شکم علاوه بر کمک به رفع نفخ شکم نوزاد، برای تقویت عضلاتی که نوزاد برای بلند کردن سر و در نهایت برای خزیدن و راه رفتن نیاز دارد نیز خوب است. این فشار ملایم روی شکم نوزاد می‌تواند به کاهش گاز کمک کند، اما توجه شود که نوزاد هرگز روی شکم خوابانیده نشود، زیرا ممکن است در معرض خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) قرار گیرد.

روش دیگر ماساژ برای درمان نفخ شکم کودک به این صورت است که مادر به نرمی از قسمت شکم نوزاد شروع به مالش کند و سپس به آرامی تمام قسمت‌های بدن – شانه‌ها، پشت، پاها – را بمالد. همین حرکات نرم ممکن است به سیستم بدنی او کمک کند تا آن‌قدر آرام شود که گاز را دفع کند.

ماساژ شکم یکی از راه‌های درمان نفخ نوزاد است که باید به آرامی انجام شود.

بهترین شیر خشک برای نفخ نوزاد چیست؟

برخی از شیر خشک‌ها باعث کاهش نفخ در نوزادان می‌شوند، مانند شیرخشک‌های مبتنی بر هیدرولیز پروتئین، شیرخشک‌هایی با لاکتوز پایین یا شیرخشک‌های حاوی آب پنیر یا سویا به جای شیر گاو، اما تعدادی از والدین گزارش داده‌اند که نوزادانشان به این شیرخشک‌ها حساسیت داشته‌اند.

پس لازم است قبل از تغییر شیرخشک با پزشک مشورت شود. قابل توجه است که لاکتوز قند اصلی شیر مادر است، بنابراین به طور طبیعی نوزادان دچار عدم تحمل لاکتوز نمی‌شوند. پس ممکن است لازم نباشد از شیرخشک بدون لاکتوز استفاده شود.

غذاهای مفید برای مادر در جهت پیشگیری از نفخ کودک

اگر مادر رژیم غذایی متعادلی داشته باشد، گزینه‌های غذایی سالم زیادی وجود دارد – مانند سبزیجات، میوه‌ها، غلات، پروتئین و چربی‌های سالم – که مشکلی برای مادر و کودک ایجاد نمی‌کند. علاوه بر این، مادر با مصرف روزانه یک عدد موز می‌تواند کمک بزرگی به کاهش نفخ شکم نوزاد بکند. علاوه بر این، مصرف خربزه، انگور، طالبی، لیمو و سیب‌زمینی نیز از نوزادان در برابر نفخ محافظت می‌کند.

غذاهای ممنوع برای مادران شیرده برای پیشگیری از نفخ کودک

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که غذاهای موجود در رژیم غذایی مادران ممکن است باعث ایجاد نفخ در نوزادانی شود که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، اما شواهد کاملاً قطعی نیستند. بنابراین، بهتر است مادران شیرده قبل از این‌که بخواهند غذایی را از برنامه خود حذف کنند، ابتدا راهکارهای پیشگیری از نفخ شکم کودک را امتحان کنند.

اما با این وجود اگر هنوز هم نوزاد دچار نفخ است و مادر متوجه شده است که هر بار که غذای خاصی می‌خورد، نوزاد بیش از حد معمول اذیت می‌شود، حذف آن غذا از رژیم غذایی‌ ضرری ندارد. علاوه بر این، مصرف برخی از مواد غذایی نیز بهتر است در دوران شیردهی محدود شوند، مانند:

نوشیدنی‌های حاوی کافئین، مانند قهوه، چای، نوشابه و غیره.

میوه‌های حاوی اسید سیتریک، مانند توت فرنگی، مرکبات، گیلاس و آناناس

سبزیجات چلیپایی، مانند کلم، کلم بروکسل و گل کلم

لبنیات و تخم مرغ

غذاهای بسیار تند

سیر و پیاز

خیار

هندوانه

گوجه سبز، آلوها و آلوچه

هلو، شلیل

حبوبات به خصوص عدس، نخود و لوبیا

شیر گاو

بادمجان

فلفل

غذاهای داغ و تند

شکلات

نخود سبز

قارچ

انبه

نوشیدنی‌های الکلی

اگرچه نفخ شکم یکی از مشکلات متداول بین نوزادان است، اما گاهی می‌تواند برای مادر و کودک آزارنده شده و به طول بینجامد که باید پس از تشخیص علائم و علل آن، پیشگیری یا درمان شود.

آنچه از مقاله نفخ نوزاد آموختیم:

نفخ نوزاد به دلایل مختلفی از جمله، نارس بودن سیستم گوارش، عدم بلع درست نوزاد و همچنین به مواد غذایی که مادر مصرف می‌کند بستگی دارد. نفخ کودکان عموما با دردهای شکمی و بی‌قراری کودک همراه است و حتی ممکن است نوزاد ویا کودک دچار یبوست و دیگر بیماری‌های گوارشی شود؛ به همین دلیل درمان نفخ نوزاد یکی از مسائلی است که اگر مادر متوجه آن شده است باید حتما به نوع تغذیه خود دقت کرده و به پزشک مراجعه کند.

پزشک با تجویز داروهای ملایمی به درمان نفخ شدید نوزاد کمک می‌کند. نکته مهم دیگر این است که برای پیگشیری از نفخ کودک می‌توان به پزشک متخصص تعذیه مراجعه کرد تا با یک تغذیه مناسب و عدم مصف غذاهای نفاخ از نفخ شکم نوزاد جلوگیری کرد.