حوریزاد قائدی:

کشاورزي     ارگانیک  به سرعت در حال گسترش می‌باشد و هر ساله مقداری به سطح زیر کشت محصولات ارگانیک افزوده می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که در آینده حضور در بازارهاي جهانی به ویژه در مورد فرآورده‌های باغبانی، مستلزم عرضه محصولات ارگانیک و بدون ترکیبات شیمیایی خواهد بود.

مرحله انتقال از کشاورزي رایج به کشاورزي ارگانیک نیاز به آگاهی و دانش کافی از فرایندهاي طبیعی دارد و بدون تردید نمی‌تواند دربرگیرنده همه محصول‌هاي کشاورزي در یک دوران کوتاه شود و تبدیل آن به زمان نیاز دارد. در رابطه با ایران، چون بخش قابل توجهی از محصول‌هایی مانند خشکبارها و برخی از میوه‌هاي تازه و سبزي‌ها و گیاهان دارویی صادر می‌شوند، این گونه محصول‌ها را می‌توان در قالب تولیدهاي ارگانیک به بازارهاي جهانی عرضه کرد و همزمان با کاهش کاربرد سم‌هاي شیمیایی و جایگزینی آن با سموم زیستی و همچنین کاهش کاربرد کودهاي شیمیایی و جایگزینی آن با کودهاي بیولوژیکی، زیان‌هاي ناشی از مصرف بی‌رویه نهاده‌هاي شیمیایی در بسیاري از محصول‌هایی که مصرف داخلی دارند را نیز کاهش داد.

با وجود مزایاي فراوان، توسعه کشاورزي ارگانیک در جهان و همچنین، ایران با موانع و مشکلات بسیاري مواجه است. عواملی همچون کمبود اطلاعات بازاريابي، كمبود اطلاعات مرتبط با قيمت، در دسترس نبودن و مشكلات توليد از موانع اصلي فرايند توليد محصولات ارگانيك در دنیا ذکر شده‌اند. همچنین فقدان آگاهي عمومي، هزینه زیاد نیروهای انسانی، عدم قطعیت از صدور گواهینامه، كمبود نهاده‌هاي زيستي، حمايت ناكافي از زير ساخت‌ها، عدم وجود سياست‌هاي كشاورزي مناسب، نبود حمايت‌هاي مالي، عدم استانداردهاي كيفيت براي كودهاي زيستي و عوامل سياسي و اجتماعي به عنوان مهم‌ترين محدوديت‌هاي كشاورزي ارگانيك نام برده شده‌اند.

در کشور ما ایران مهمترين مشكلات پيش‌روي كشاورزان در توليد محصولات ارگانيك را می‌توان نبودن دانش و مهارت لازم براي مديريت مزرعه، فقدان بازار فروش، عدم اطمينان از درآمد اقتصادي مناسب، پيچيدگي فرايند توليد، نياز به كارگر بيشتر، دشواري گواهي نمودن محصولات ارگانيك، نياز به سرمايه گذاري مالي بيشتر، كنترل آفات و علف‌هاي هرز،  و شرايط سخت مديريت مزرعه بدون كاربرد كودهاي شيميايی ذکر کرد.

براي پایه‌گذاري نظام کشاورزي ارگانیک در کشور باید همگام با تلاش براي تولید این محصول‌ها برنامه‌ریزي براي ایجاد زمینه‌هاي عرضه مطمئن در شبکه توزیع نیز صورت گیرد. افزون بر این، همان‌گونه که در کشورهایی مانند آمریکا، کشورهای اروپایی و ژاپن اعمال می‌شود سیاست‌های حمایتی دولت مانند پرداخت یارانه و تخصیص وام‌های بلند مدت، تشویق و تامین اعتبارهای پژوهشی و اختصاص مرکزهای تحقیقاتی به کشاورزی ارگانیک ضروری است. نظارت بر استانداردها، ایجاد آزمایشگاه‌هاي اندازه‌گیري سطح سم‌ها و آفت‌کش‌ها در محصول‌ها و فرآورده‌هاي کشاورزي و به طور کلی ایجاد نظام غذاي سالم نیز لازم است. همچنین براي توسعه فرهنگ استفاده از فرآورده‌هاي ارگانیک و نقش مهم آن در سلامتی افراد جامعه نقش رسانه هاي جمعی زیاد است که همگی مستلزم یک مدیریت قوي در کشاورزي ارگانیک است.

به طور خلاصه توليد غذاي سالم و بدون مواد شيميايي غيرمجاز به دغدغه‌ای همگاني تبديل شده است. اگرچه اين موضوع با بیان مختلف توسط دانشگاهيان، سياست‌مداران، مسئولين بهداشتي، متوليان توليد و تامين مواد غذايي، مصرف كنندگان و حتي برخي از توليدكنندگان مطرح مي‌شود و هر يك از اين گروه‌ها با مورد توجه قرار دادن فقط بخشي از واقعيت از زاويه‌اي محدود به مسئله مي‌نگرند اما واقعيت اين است كه حل چنين مشكل بزرگي به ديدگاهي كل‌گرا و تعاملي همه جانبه نياز دارد. اگرچه براي توليد بسياري از محصولات كشاورزي موجود در بازار، از انواع و اقسام نهاده‌هاي شيميايي استفاده مي‌شود و حتي ممكن است برخي از اين محصولات داراي بقاياي غير‌مجاز و خارج از حد استاندارد باشند ولي براي بروز چنين مشكلي، فقط نمی‌توان كشاورزان را مقصر دانست. زيرا چنین ديدگاهی بسيار ساده‌انگارانه است. حركت در اين مسير نيازمند اقداماتي متنوع و گسترده است و فقط بخش اندكي از اين اقدامات را كشاورزان بر عهده دارند. كشاورزاني كه منابع و امكانات خويش را به توليد محصولات ارگانيك اختصاص می‌دهند، نيازمند دريافت اطلاعات مورد نياز براي ورود به عرصه‌ای جديد هستند. از اين رو متوليان بخش كشاورزي با برگزاري دوره‌هاي آموزشي و ترويجي، به‌كارگيري رسانه‌هاي ارتباط جمعي، انتشار كتب و مقالات مورد نياز بايد نسبت به ايجاد دانش در بين تولید‌کنندگان اقدام نمايند.

منابع:

خوشخوی، م. 1395. مروری کلی بر کشاورزی ارگانیک. مجله پژوهشهای راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی. 1 (1): 50-35.

مجردی، غ.، گلباز، ش. و عطایی، ح. 1393. تحليل سازه هاي پيش برنده و بازدارنده پذيرش كشاورزي ارگانيك از ديدگاه كارشناسان جهاد كشاورزي زنجان. علوم ترویج و آموزش کساورزی ایران. (2)10.

Hansmann, R., Baur, I. & Binder, C. 2020. Increasing organic food consumption: an integrating model of drivers and barriers. Journal of cleaner production. 275.