مهراب شاد

 شرکت سیمان دشتستان که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین واحدهای تولید سیمان در جنوب کشور شناخته می‌شود، سال‌هاست که در ظاهر نماد توسعه صنعتی در استان بوشهر تلقی شده، اما واقعیت‌های میدانی و مشاهدات کارشناسانه حاکی از آن است که این واحد صنعتی نه‌تنها به توسعه پایدار منطقه کمک نکرده، بلکه در بسیاری از زمینه‌ها تبدیل به یکی از موانع جدی برای زیست سالم، عدالت اجتماعی و بهره‌برداری کارآمد از منابع شده است.
در وهله اول، مسأله آلودگی محیط‌زیست ناشی از فعالیت این کارخانه موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. حجم عظیم گرد و غبار ناشی از بارگیری، آسیاب، و جابه‌جایی مواد اولیه باعث ایجاد مشکلات تنفسی در روستاها و شهرهای اطراف شده است. نبود سیستم‌های کارآمد کنترل آلودگی، و بی‌توجهی به هشدارهای زیست‌محیطی، موجب شده تا بسیاری از مردم منطقه، به‌ویژه کشاورزان، با افت جدی کیفیت زمین‌های کشاورزی و کاهش بازده محصول مواجه شوند.
از سوی دیگر، عملکرد اقتصادی سیمان دشتستان نیز با وجود برخورداری از مزایای جغرافیایی، انرژی ارزان و نیروی کار بومی، چندان شفاف و قابل دفاع نیست. این کارخانه با وجود ظرفیت بالا، نتوانسته سهمی درخور در اشتغال‌زایی پایدار منطقه ایفا کند. بسیاری از نیروهای بومی از فرایند جذب کنار گذاشته شده‌اند و استخدام‌ها بعضاً بر اساس رابطه‌سالاری و توصیه‌های غیرتخصصی انجام می‌شود. این مسأله، نارضایتی و احساس بی‌عدالتی را در میان جوانان تحصیل‌کرده منطقه به شدت افزایش داده است.
در عرصه بازار نیز، سیمان دشتستان به دلیل در اختیار داشتن بخش بزرگی از تولید سیمان در استان، رفتاری شبه‌انحصاری از خود نشان می‌دهد. این رفتار گاهی با افزایش قیمت ناگهانی، محدودسازی عرضه، و نوسانات عمدی در بازار همراه بوده که حتی پروژه‌های عمرانی دولتی و ساخت‌وسازهای مردمی را نیز با مشکل مواجه کرده است. انتظار می‌رفت چنین واحدی با ایفای نقش مسئولیت‌پذیر، به ثبات بازار و رشد ساخت‌وساز منطقه‌ای کمک کند، نه آن‌که خود به عاملی برای بحران در زنجیره تأمین تبدیل شود.
در نهایت، سکوت نهادهای نظارتی و نبود شفافیت در گزارش‌دهی‌های مالی و عملکردی این شرکت، باعث شده تا سیمان دشتستان در وضعیتی شبه‌دولتی، بدون پاسخگویی مؤثر به مردم و حتی دولت، به مسیر خود ادامه دهد. این بی‌پاسخ‌گویی، هم به اعتماد عمومی لطمه زده و هم مانع اصلاح درونی و ارتقای بهره‌وری این واحد صنعتی شده است.
زمان آن رسیده که نهادهای مسئول، از محیط‌زیست گرفته تا سازمان بورس و ارگان‌های نظارتی منطقه‌ای، به‌جای برخوردهای شعاری و سطحی، به‌طور واقعی وارد عمل شوند. اگر سیمان دشتستان می‌خواهد همچنان خود را به‌عنوان یک واحد صنعتی معتبر معرفی کند، باید در قبال محیط‌زیست، عدالت اجتماعی و سلامت بازار، پاسخگو باشد و رویکردی مبتنی بر شفافیت، توسعه پایدار و عدالت را در پیش بگیرد.