سید حسام مزارعی

کارشناس روابط عمومی اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر

امسال را رهبر فرزانه به نام «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری نموده اند. بدون شک وضعیت اقتصادی موجود موجب شده که چند سالی شعار سال، حول تولید و اقتصاد باشد. متخصصین حوزه دریا و‌ دریانوردی معتقدند یکی از عللی که اقتصاد ایران دچار یک برون افتادگی نسبت به اقتصاد جهانی پیدا کرده، دلیلش بی توجهی به اقتصاد دریا محور است. بر همین ضرورت بود که اواخر سال ۱۴۰۲، راهبرد ۹ گانه توسعه دریامحور توسط رهبر انقلاب ابلاغ شد.
دریا عرصه وسیع و منبع بی پایان فرصت های نهفته اقتصادی است. تاریخ دریانوردی ایرانیان موید تاثیر دریا در ارتقا موقعیت کشورمان در عرصه های منطقه ای و بین المللی می باشد. توسعه کشور همواره به میزان بهره بردن از مواهب نهفته در دریا وابسته بوده است. هر گاه از این نعمت استفاده خوب و بهینه برده ایم بازخورد آن را در اقتدار و‌ رونق اقتصادی کشور به وضوح دیده ایم و در هر مقطعی از تاریخ که با دریا بیگانه شده ایم، دیگران فرصت ها را شکار کرده و ما از آن بی نصیب مانده ایم.
استان بوشهر با تاریخی دیرین و با برخورداری از ۹۶۷ کیلومتر مرز دریایی و ۷۰۷ کیلومتر ساحل در خلیج فارس دارای طولانی ترین ساحل در این آبراهه بین المللی است که می تواند ظرفیت مهمی در اقتصاد دریا ایجاد کند. از ظرفیت های مهم در اقتصاد دریا محور می توان ساخت کشتی، آبزی پروری، تورهای دریایی، ورزش و تفریحات آبی همچون غواصی، اسکی روی آب، جت اسکی، آکواریوم دریایی، ماهیگیری در آب های عمیق و پروژه های دانش بنیان همچون زیست فناوری دریایی را نام برد اما یکی از ظرفیت های اقتصاد محور که هنوز آنگونه که باید در ایران شکل نگرفته، گردشگری دریایی است.
برای این مهم، مولفه هایی لازم است که یکی از آن ها حوزه زیر ساخت های اساسی است. به بهانه تکمیل بخش دریایی پایانه بین المللی مسافربری اداره بندر بوشهر که قرار بود  اردیبهشت ۱۴۰۳ به بهره برداری کامل برسد، اما سه ماه زودتر به بهره برداری رسید، برآنیم نگاهی به نقش و عملکرد اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر در بحث گردشگری دریایی به ویژه در این یک دهه اخیر داشته باشیم.

گرچه سازمان بنادر و دریانوردی متولی گردشگری دریایی نیست اما سازمانی است که به جد حمایت های پویایی از صنعت گردشگری و حمل و نقل مسافرت دریایی داشته است. فراموش نمی کنیم که قبل از ورود سازمان بنادر به حمایت پویا از صنعت گردشگری و حمل و نقل مسافرت دریایی، مردم جزیره خارگ برای تردد دریایی به ویژه در مسیر خارگ به گناوه و بالعکس، از اتوبوس های دریایی فرسوده و ناایمنی استفاده می کردند که سالانه ما شاهد حوادث ناگواری بودیم و جان مسافران به خطر می افتاد. نمونه آن را می توان در تاریخ هشتم آبان ماه ۸۸ و غرق اتوبوس دریایی مسیر گناوه - خارگ و نجات جان ۲۲ نفر توسط ناخدا ظهراب ذکر کرد.
با ورود سازمان بنادر به تکمیل، تجهیز و ساخت پایانه های مسافربری دریایی در بوشهر، خارک و گناوه، بخش خصوصی ترغیب شد که به بخش نوسازی ناوگان شناورهای گردشگری ورود کرده و کاتاماران ها جایگزین اتوبوس های دریایی شد. همچنین از سال ۹۰، در راستای ایمنی مسیر شناورهای خارگ- بوشهر و بالعکس، در کنار رصد حرکت شناور از طریق سیستم ردیابی خودکار ( AIS)، طرح ساماندهی تردد شناورها اجرا و فرماندهان شناورهای مسافری ملزم شدند که در موقعیت های مشخص شده، حضور خود را به مرکز جستجو و نجات دریایی اعلام نمایند.

سال های سال است که اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر، توانسته تا حدودی جوابگوی گردشگران داخلی که در ایام نوروز به بوشهر سفر می کنند، باشد. طرح سامان دهی تور دریایی و مسافرت های دریایی با شناورهای سنتی که خوشبختانه چند سالی هست که با موفقیت اجرا می شود. اما سوالی که پیش می آید چرا فقط ایام نوروز؟ تورهای دریایی، حمل و نقل دریایی، ورزش ها و تفریحات آبی ظرفیت های خوبی است که می تواند با ورود سرمایه گذاران بخش خصوصی و حمایت دولت، فرهنگ گردشگری دریایی را همانگونه که در جزایری همچون کیش و قشم می بینیم، جا انداخت.
خوشبختانه با نگاه مثبت ارگان های مربوط به ویژه شهرداری، جانمایی و نقشه اسکله و حوضچه برای ایجاد حوضچه آرامش و اسکله برای سوار شدن ایمن به قایق های تفریحی طراحی و تصویب شده است و در آینده ای نزدیک ما شاهد افتتاح اسکله گردشگری قایق های تفریحی در ساحل شمال غربی شهر بوشهرخواهیم بود.

خوشبختانه در این یکی دو سال اخیر ما در کنار ساحل بوشهر شاهد رونق ورزش های آبی و برای نخستین بار فعال شدن هیات ورزش های بادبانی در استان بوشهر شده ایم و جای بسی خرسندی است که متولی آن نیز فردی از جنس دریا و از خانواده بزرگ سازمان بنادر است. مهران راویان، معاون برنامه ریزی، توسعه مدیریت و منابع اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر که عاشقانه و متعهدانه در پی تحول در این حوزه گردشگری دریایی است.
گرچه که بسط و نهادینه کردن این ورزش که ریشه تاریخی دارد نیازمند توجه بیشتر دستگاه های متولی و مرتبط چه در حوزه ورزش و چه در حوزه گردشگری دریایی است. اداره کل ورزش و جوانان، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین سازمان بنادر و دریانوردی لازم است نگاهی نو به این ورزش جذاب و متنوع داشته باشند. بجاست حال که مسئولین سازمان بنادر از یک طرف به مقوله اقتصاد دریامحور و به ویژه گردشگری دریایی عنایت ویژه دارند و از طرفی از سالیان قبل توجه به ورزش و سلامتی کارکنان، خانواده و فرزندان آنان در این سازمان نهادینه شده است، از ظرفیت بوجود آمده در شکل گیری هیات های ورزشی بادبانی استفاده شده و به عنوان یکی از رشته های ورزشی مرتبط با ساحل و‌ دریا از حمایت خاص و قابل توجه سازمان برای ایجاد زیرساخت ها و تامین تجهیزات لازم برخوردار شود.

اسکله پایانه بین المللی مسافربری دریایی بوشهر با سالنی مجهز و با استانداردهای روز دنیا و در خور جایگاه و منزلت مسافران به مساحت ۴۰۰ متر مربع و اسکله ای به طول ۱۰۸ متر و عمق آب پای اسکله هشت و نیم متر در آب جزر به صورت موقت در اسفندماه سال ۱۴۰۱، افتتاح گردید و هم اکنون به صورت کامل به بهره برداری رسیده است.
این سالن تحت مالکیت شرکت والفجر و با همین نام حدود ۱۲ سال بسیار فرسوده و متروکه بود که اداره بنادر و دریانوردی استان بوشهر بر اساس وظایف حاکمیتی خود در آب های استان بوشهر و تکریم مسافران و شهروندان جزیره خارک، پایانه مسافری بندر بوشهر را  با ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار در سال ۹۷ در دستور کار خود قرار داد. به همین منظور بخشی از پایانه را بازسازی و به بهره برداری رساند.
با هدف توسعه گردشگری و انجام سفرهای بین المللی و بحث داغ جام جهانی قطر، پروژه پایانه بین المللی مسافربری دریایی بوشهر در دستور کار قرار گرفت که در کنار تعمیر و بازسازی اسکله قدیم والفجر، یک اسکله شناوری مسافری ایجاد شد. از آنجا که شناورهای هدف پایانه بین المللی مسافربری دریایی بوشهر دارای طول ۱۵۰ متر و عمق ۷ متر بود، نیاز به هشت دلفین پهلوگیری و یک پلتفرم برای سوار و پیاده شدن مسافران بود که برای انجام این کار در مجموع ۴۵ شمع کوبیده شد. در کنار این، لایروبی پای اسکله پایانه مسافربری نیز عملیاتی و بالاخره با حضور معاون راه و ترابری در اسفند ۱۴۰۱، از بخش دریایی آن رونمایی گردید.
بیست و هفتم خرداد ۹۸ با خلاقیت و تبحر کپتن محمد غریبی کشتی کروز «گرندفری» به صورت مهار مدیترانه ای به اسکله بندر بوشهر پهلو داده شد. این کشتی تا تکمیل شدن زیر ساخت های اسکله پایانه مسافربری، قرار بود در مرحله اول با جابجایی بار، فعالیت خود را در خط بوشهر- قطر آغاز کند و در آینده با آغاز جام جهانی قطر، با ایجاد ظرفیت مسافری زمینه گردشگری دریایی فراهم گردد. اگر چه زیرساخت ها موقتا مهیا شد و زمینه پهلوگیری فراهم گردید، اما متاسفانه ماه های مدیدی پای اسکله نگین ماند و در نهایت به لنگرگاه بیرونی منتقل شد تا آن سفر بی بازگشت «عروس جنوا» در سال ۶۲ باز هم برایمان زنده شود.
این روزها که بحث از سرگیری روابط با کشورهای همسایه حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان و امارات داغ است، فرصت مناسبی است که بحث گردشگری دریایی و خط مسافربری راه اندازی گردد. اینکه باز هم مسیر تاریخی عزیمت حجاج از مسیر دریا بازسازی شود.
فرصت ها و ظرفیت های بندر بوشهر در بعد گردشگری بسیار قابل توجه است. موهبت همجواری با پهنه نیلگون خلیج فارس، زیر ساخت های جابجایی مسافر، معماری، شخصیت ها و مشاهیر، خوراک، موسیقی محلی، آداب و رسوم، آئین های دینی و مذهبی، مراکز اقامتی، مراکز تجاری و مهم تر مهمان پذیری و فرهنگ تعاملی مردم دیار دریا و نخلستان، به عنوان منابع پایدار رونق صنعت توریسم در دو بعد ساحلی و دریایی می تواند گردشگری را در استان بوشهر بیش از پیش رونق دهد.