مرتضی رحمانی فرد

حمله تعدادی از نیروهای افراطی به سرپرست اداره کل فرهنگ و ارشاد بوشهر به دلیل صدور مجوز برای “فستیوال کوچه”، بار دیگر زنگ خطر افراط‌گرایی و نبود تحمل فرهنگی در جامعه را به صدا درآورد. این حادثه، نه‌تنها نشان‌دهنده فشارهای گروه‌های تندرو بر دستگاه‌های فرهنگی است، بلکه بیانگر تضاد عمیقی است که میان توسعه فرهنگی و دیدگاه‌های بسته و محدود برخی گروه‌ها وجود دارد.
ماجرا چه بود؟
“فستیوال کوچه” به‌عنوان یک رویداد فرهنگی با هدف احیای هنر و موسیقی بومی، در بوشهر برگزار شد. این فستیوال که با استقبال مردم و هنرمندان مواجه شد، توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت کرد. اما این رویداد، با واکنش شدید برخی گروه‌های افراطی مواجه شد که آن را مغایر با ارزش‌های خود دانسته و مجوز برگزاری آن را محکوم کردند. حمله فیزیکی به رئیس ارشاد بوشهر، نقطه اوج این اعتراضات بود.
افراط‌گرایی فرهنگی؛ مانعی بر سر راه توسعه
خشونت فیزیکی و کلامی علیه افراد یا نهادهایی که به‌دنبال ترویج فرهنگ و هنر هستند، نشانه‌ای از رشد افراط‌گرایی است. این گروه‌ها با تحمیل دیدگاه‌های محدود و تفسیرهای یک‌جانبه از فرهنگ و دین، به‌جای گفت‌وگو و تعامل، به ابزار خشونت روی می‌آورند.
این رویکرد نه‌تنها به انسداد فرهنگی منجر می‌شود، بلکه موجب تضعیف نهادهای مسئول در زمینه ترویج فرهنگ و هنر می‌گردد. این در حالی است که ایران، به‌عنوان کشوری با تاریخ و تمدنی غنی، نیازمند گسترش رویدادهایی است که بتواند هویت فرهنگی و هنری آن را زنده نگه دارد.
پیامدهای چنین رفتارهایی
    1.    تضعیف امنیت اجتماعی:
خشونت علیه مدیران فرهنگی و هنری، فضای اجتماعی را ناامن می‌کند و حس اعتماد عمومی به نهادهای دولتی را کاهش می‌دهد.
    2.    خسارت به توسعه فرهنگی:
محدود کردن فعالیت‌های فرهنگی، نه‌تنها باعث کاهش تنوع فرهنگی می‌شود، بلکه انگیزه هنرمندان و فعالان این حوزه را برای ادامه فعالیت کاهش می‌دهد.
    3.    تقویت فضای رعب و خودسانسوری:
تهدید و خشونت می‌تواند مدیران و نهادهای فرهنگی را به اتخاذ رویکردهای محافظه‌کارانه سوق دهد، که نتیجه آن کاهش برنامه‌های نوآورانه و پرهیز از مواجهه با گروه‌های افراطی خواهد بود.
    4.    نقض حقوق شهروندی:
چنین اقداماتی، حقوق مردم برای بهره‌مندی از برنامه‌های فرهنگی و هنری را نقض می‌کند و امکان مشارکت آزادانه در عرصه‌های فرهنگی را از آنان سلب می‌کند.
چرا فستیوال‌هایی مانند “کوچه” اهمیت دارند؟
“فستیوال کوچه” نمادی از تلاش برای احیای هنرهای بومی و ایجاد فضایی برای تعامل فرهنگی است. این رویدادها، پلی میان نسل‌های مختلف و فرصتی برای بازتعریف هویت فرهنگی در بستر امروزین جامعه است. جلوگیری از برگزاری چنین برنامه‌هایی به معنای نادیده گرفتن نیاز جامعه به نشاط، آگاهی و پیوندهای فرهنگی است.
راهکارها برای مقابله با افراط‌گرایی فرهنگی
    1.    حمایت قاطع از نهادهای فرهنگی:
دولت و دستگاه‌های قضایی باید با برخورد قاطعانه با نیروهای افراطی، امنیت و استقلال نهادهای فرهنگی را تضمین کنند.
    2.    آموزش و آگاهی‌بخشی:
تقویت برنامه‌های آموزشی برای ترویج گفت‌وگو، تحمل و احترام به تنوع فرهنگی، می‌تواند به کاهش تنش‌ها کمک کند.
    3.    تقویت تعامل میان مردم و نهادهای فرهنگی:
ایجاد ارتباط نزدیک‌تر میان نهادهای دولتی و مردم برای توضیح اهداف و ارزش‌های برنامه‌های فرهنگی می‌تواند از سوءتفاهم‌ها جلوگیری کند.
    4.    برخورد قانونی با خشونت‌گران:
خشونت فیزیکی علیه مدیران فرهنگی باید با پاسخ‌های قانونی قاطع مواجه شود تا پیام روشنی به گروه‌های افراطی داده شود.
نتیجه‌گیری
حمله به رئیس ارشاد بوشهر نشان‌دهنده یک چالش جدی در مدیریت فرهنگی کشور است. در شرایطی که جامعه نیازمند تقویت فرهنگ، هنر و گفت‌وگو است، اقدامات خشونت‌آمیز و فشارهای افراط‌گرایانه تنها به تعمیق شکاف‌های اجتماعی و فرهنگی منجر خواهد شد. مقابله با این روند، نیازمند اراده‌ای قوی از سوی نهادهای دولتی و همراهی جامعه برای حمایت از ارزش‌های فرهنگی و هنری کشور است.

مرتضی رحمانی فرد
کارشناس ارشد حقوق بین الملل