ارزش و  اهمیت برخی از صنایع دستی عمدتا به واسطه ریشه تاریخی آنها و هنرمندان صنعتگری دارد که تولیداتشان در بخش‌های مختلف از زندگی روزمره افراد کاربرد داشته و امروز بیشتر جنبه تزئین و زیبایی شناسی دارد، تولیداتی نظیر خاتم، سنگ‌های تزئینی، آینه‌کاری، میناگری، کاشی‌کاری، گیوه بافی، نمدبافی و .... و بسیاری دیگر هم ریشه در تاریخ، آداب، سنن و فرهنگ ملت‌ها دارد و هم کاربرد آنها همچنان محفوظ مانده است؛ هنرهایی نظیر قالیبافی، گلیم بافی، سفالگری، سنگتراشی و ....

 

فارس مهد صنایع دستی و هنرهای سنتی

 

ایران به لحاظ تنوع تولیدات صنایع دستی با داشتن بیش از ۳۰۰ رشته هنرهای سنتی و صنایع‌دستی یکی از پرتنوع‌ترین کشورها در جهان است و استان فارس هم به واسطه تنوع نژادی، پهنای جغرافیایی، سابقه تاریخی و جوامع مختلف شهری، روستایی و عشایری با دارا بودن بیش از ۱۲۰ رشته هنرهای سنتی و محصولات صنایع‌دستی یکی از مهم‌ترین نقاط در ایران محسوب می‌شود.

هرچند برخی از این رشته‌های هنری کاربردی به دلایلی چون ورود فنّاوری صنعتی، تغییر سلایق مردم و مدگرائی جوانان یا منسوخ‌شده‌اند و یا در حال منسوخ شدن است اما کماکان این هنرها به‌عنوان یک سفیر فرهنگی، تمدن و خلاقیت بالای هنرمندان ما را به دنیا معرفی می‌کند.

 

هنرهای ناب فارس که شهرت جهانی دارند

 

علیرغم تاثیراتی که سبک زندگی در ابعاد مختلف بر کم شدن کاربرد صنایع دستی و هنرهای سنتی داشته، اما هنوز و همچنان بسیاری از صنایع دستی تولید شده در فارس، کاربردهای متعددی دارد؛ تولیدات هنری نظیر منبت جهانی آباده، خاتم شیراز، گبه‌های دل‌نشین ایلات عشایر، گلیم‌های زیبای عشایر فارس، ظروف و اشیاء قلم‌زنی و منبت‌کاری شده، مقرنس‌کاری، کاشی هفت‌رنگ و گچ‌بری و .....

هم اینک از ۱۲۰ رشته صنایع دستی فارس، ۸۰ رشته همچنان فعال است و هنرمندانی در زمینه‌های قالی‌بافی، گلیم‌بافی، گبه‌بافی، خاتم‌سازی، ساخت سازهای سنتی، سفالگری، سرامیک‌سازی، عروسک‌سازی بالباس‌های محلی، لباس‌های محلی، معرق چوب، منبت سنتی، کاشی هفت‌رنگ، قلم‌زنی، قلاب‌بافی و ... فعال هستند و کارگاه‌هایی در نقاط مختلف استان، به آموزش علاقه‌مندان دایر است.

هرچند شماری از رشته‌های سنتی، منسوخ شده یا به دلیل نبود استادکار ماهر، آموزش و فعالیت در آن، متوقف شده است و تلاش برای احیای آنها، یکی از ایده‌آل‌هاست.

 

۹۲۵ کارگاه صنایع‌دستی در فارس فعال است

 

معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس، در این ارتباط به خبرنگاران گفت: تعداد هفت رشته‌ از رشته‌های صنایع دستی فارس احیاء شده که شامل جاجیم‌بافی، شیشه درمه بافی، اویی بافی، معکوس بافی، سیاه‌چادر بافی، دواتگری، مسگری است.

حیدرعلی زاهدیان‌نژاد با بیان اینکه هم اکنون بیشتر از ۵۰۰ فروشگاه صنایع دستی در فارس فعال است، از وجود ۸ بازارچه اختصاصی صنایع دستی نیز خبر داد و گفت: خوشبختانه ۹۲۵ کارگاه صنایع دستی در استان فارس فعال است که ۲۰۰ کارگاه آن جزو کارگاه‌های بزرگ به شمار می‌رود.

معاون صنایع‌دستی فارس با اشاره به اینکه ۸۹۸ نفر از فعالان صنایع دستی در روستاهای فارس برای بیمه روستایی معرفی شده‌اند، گفت: بالغ بر ۲۰۰ هزار هنرمند صنعتگر در حوزه صنایع دستی فارس فعال هستند.

 

آباده و شیراز ۲ شهر جهانی صنایع‌دستی 

 

زاهدیان‌نژاد با اشاره به اینکه شیراز و آباده، موفق به دریافت نشان ثبت جهانی به عنوان شهرهای صنایع دستی شده‌اند، گفت: شهر فیروزآباد نیز تحت عنوان شهر دست‌بافت‌های عشایری در دی‌ماه ۱۳۹۹ به ثبت ملی رسید.     

او ادامه داد: تعداد ۱۳ رشته شامل جاجیم‌بافی، چرخ بافی، سیاه‌چادر بافی، دواتگری، خاتم، سفال و سرامیک، ساخت‌وساز نقاره، نمدمالی، کاشی هفت‌رنگ، خوس دوزی، شیشه درمه، رنگ رزی سنتی و جوک کاری، به عنوان میراث ناملموس به ثبت ملی رسیده است.

زاهدیان‌نژاد گفت: سه رشته‌ رنگرزی سنتی، چرخ بافی و جوَک‌کاری سال ۹۹ استاندارد شده یا در حال استاندارد شدن است و سه رشته ویژگی‌های رنگرزی سنتی، ویژگی‌های گبه درشت بافی و خاتم نیز طی سال‌های گذشته استاندارد شده است.

 

او میزان صادرات صنایع دستی فارس در سال ۱۳۹۹ را بیش از یک میلیون و ۹۷۰ هزار دلار اعلام و اضافه کرد: سال گذشته ۲۴ نفر از هنرمندان برای دریافت تسهیلات به میزان ۴۹۵۰ میلیارد تومان، معرفی شدند.

 

زاهدیان‌نژاد با بیان اینکه طی سال‌های ۹۲ تا ۹۹ تعداد ۱۹۵ مورد مهر اصالت و نشان ملی به تولیدات صنایع دستی استان فارس اعطا شده است، گفت: سال ۹۹ برای ۲ هزار و ۴۹۲ نفر دوره‌های آموزشی در ۸۰ رشته صنایع‌دستی به‌صورت حضوری و مجازی در سطح استان برگزار و در این راستا ۱۲ تفاهم‌نامه آموزشی با آموزشگاه‌های بخش‌ خصوصی تنظیم‌ و علاوه بر تفاهم‌نامه‌های قبلی سه تفاهم‌نامه دیگر نیز با سایر دستگاه‌های اجرایی منعقد شده است.

معاون صنایع دستی استان فارس با بیان اینکه سال گذشته ۶۱۹ پروانه تولیدی صنایع‌دستی به شکل انفرادی و کارگاهی در استان صادر شد، گفت: صدور ۶۰۲ مجوز پروانه تولید انفرادی، تمدید ۷۵۵ کارت پروانه تولید انفرادی و ۹۴۲ کارگاه فعال دارای پروانه تولید، بخشی از اقدامات انجام شده سال گذشته بوده است.

زاهدیان‌نژاد خاطرنشان کرد که هم اکنون ۲۴۹۲ نفر هنرجوی صنایع دستی در فارس، تحت آموزش هستند و سال گذشته بالغ بر ۱۳۵۹ فقره گواهینامه برای کلاس‌های آموزشی صنایع دستی در فارس صادر شده است.

 

به گزارش ایسنا، با وجود همه تلاش‌ها، به دلیل شیوع همه‌گیری کرونا، هنرمندان فعال در حوزه صنایع دستی نیز با مشکلاتی مواجه شده‌اند که ریشه در کاهش سفرها و تعداد گردشگران داخلی و خارجی و به تبع آن، کاهش قابل توجه میزان فروش محصولات صنایع دستی دارد.

اگرچه، بعد از شیوع بیماری کرونا، استفاده از فضای مجازی برای آموزش، بازاریابی و فروش محصولات صنایع دستی گسترش بیشتری یافته است، اما این بخش از اقتصاد همچنان اتکای زیادی به گردشگری دارد.