دیدن آسمان آبی در استانی همچون کردستان که در گذشته ای نه چندان دور به داشتن آب و هوایی سالم و پاک شهره بوده به رویایی برای مردم محلی و سایر رهگذران تبدیل شده است و در کنار افزایش آلودگی های زیست محیطی چند سال است که ریزگردها به بخش ثابتی از زندگی مردم در این دیار تبدیل شده اند و تاکنون راه چاره ای برای آنها در نظر گرفته نشده است.

ریزگردها سوغات جنگ و نابسامانی عراق به استانهای غربی کشور است و کردستان و سایر استان های غربی و جنوب غربی کشور نزدیک به یک دهه است که مجبورند با این پدیده حس خویشاوندی پیدا کرده و همراه با آنها شب و روز را طی کنند و البته در کنار وضعیت قرارگرفتن شهر سنندج از لحاظ جغرافیایی هم باعث به وجود آمدن پدیده وارونگی هوا و در نتیجه افزایش آلودگی می شود.

کردستانی که به دلیل شرایط مناسب آب و هوایی به مقصد گردشگری برای بسیاری از مردم کشور تبدیل شده بود با ورود ریزگردهای عربی از یک سو و تغییرات اقلیمی از سوی دیگر باعث شده تا به جای محاسبه روزهای آلوده، طی چند سال اخیر سازمان ها و ادارات مسئول بیشتر آمار روزهای پاک و بدون آلوده را اعلام کنند.

وجود کوه های سربه فلک کشیده و جنگل ها و مراتع بسیار غنی، استان کردستان را به یکی از استانها و مناطق خوش آب و هوای کشور تبدیل کرده بود ولی متاسفانه طی نزدیک به یک دهه اخیر و با ورود پدیده ای نوظهور به نام ریزگردهای عربی آلودگی هوا در این استان بسیار زیاد شده است و البته نکته نگران کننده تر، افزایش روند رو به رشد این پدیده خطرناک است.

تردد وسائل نقلیه فرسوده و از رده خارج، صنعتی شدن زندگی مردم و استفاده از ماشین های مکانیکی و التکرونیکی در حوزه های مختلف، نزدیکی واحدهای اندک صنعتی به شهر، عدم جانمایی صحیح شهرک های صنعتی و رعایت نکردن مسائل زیست محیطی از سوی شهروندان روزهای پاک در استان کردستان را انگشت شمار کرده است و به همین دلیل چند سال است که اداره کل محیط زیست به جای محاسبه روزهایی با هوای آلوده بیشتر به فکر محاسبه روزهای با هوایی پاک و سالم است .

ورود ریزگردهای عربی که ابتدا استان های جنوبی و سپس غربی و حتی مرکز کشور را در بر گرفت، به مهمان ثابتی برای مردم استان کردستان تبدیل شده است که متاسفانه به دلیل عدم توجه جدی رسانه ها، این موضوع به مسئله ای عادی تبدیل شده و کسی دیگر از وضعیت های هشدار دهنده سراغی نمی گیرد و مردم هم تا حدودی بی تفاوت از کنار این موضوع عبور کرده و حساسیت های نسبت به وضعیت آلودگی نیز در میان آنها به شکل کلی از بین رفته است

خارش و ریزش اشک از عوارض تنفس ریزگردها

ریزگردها نه تنها مردمان کردستان را از آسمانی صاف محروم کرده بلکه سلامت جسمانی را نیز با مشکلات و مخاطرات جدی مواجه کرده است که از آن جمله می توان به خارش، اشک ریزش، سوزش در گلو و بینی و چشم عوارض کوتاه مدت ریزگردها بر دستگاه تنفسی فوقانی اشاره کرد که گاهی باعث تحریک مخاط دستگاه تنفسی تحتانی و ایجاد سرفه و تنگی نفس هم می ‌شود.

شهروندان غرب کشور دیگر به جای استفاده از هوای سالم منطقه خوش نام روزگاران گذشته خود از ماسک استفاده می کنند و از فعالیت های بدنی سنگین در هوای آزاد خودداری می کنند و هنگام هشدارهای هواشناسی خانه نشین می شوند.

دکتر محمد رضا فضل‌اللهی فوق تخصص آسم و آلرژی چندی پیش از سازمان بهداشت جهانی خواست فقط به ارائه آمار بسنده نکند و آلودگی منطقه به ریزگردها و گرد و غبار را مدیریت کند.

سنندج در ردیف آلوده ترین شهرهای جهان

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: مدیریت تحولاتی که منجر به وارد آمدن ضرر و زیان به سلامتی مردم می‌شود هم کار سازمان جهانی بهداشت است و این سازمان نباید فقط آمار ارائه کند و باید در این بخش دولت ها را مجبور به ارائه راهکارهای عملی کرده و برای مقابله و درمان این مشکلات هم چاره اندیشی کند.

وی افزود: مطالعه اخیر این سازمان که بازه زمانی سالهای 2003 تا 2010 را در بر می‌ گیرد شامل 1100 شهر دنیا می ‌شود که طی آن دو شهر اهواز و سنندج از ایران و یک شهر از مغولستان آلوده‌ ترین شهرهای دنیا از نظر آلودگی به ریزگردها شناخته شده‌ اند.

این فوق تخصص آسم و آلرژی گفت: عوارض ناشی از ریزگردها در بیمارانی با سابقه مزمن تنفسی مثل آسم و آلرژی موجب تشدید حملات آسم می‌شود و بنا بر مطالعات، این ریزگردها چون حاوی ترکیبات عالی و معدنی هستند در درازمدت موجب بیماری‌ های مزمن ریوی از جمله چسبندگی ریه می ‌شوند.

تجاوز در حریم رودخانه فرات عامل اصلی ایجاد ریزگردها

کارشناسان معتقدند که به تدریج در دو دهه اخیر شرایط طبیعی ناحیه ‌ای وسیع در حد فاصل سوریه و عراق در شمال غرب عراق تخریب شده است و رسوبات عمدتا رودخانه‌ای این ناحیه نرم و سبک بوده و به همین دلیل نیز باعث به وجود آمدن پدیده مخرب ریزگردهای عربی شده است.

در کنار پدیده مخرب ریزگردهای عربی شهر سنندج دارای یک شرایط خاص جغرافیایی است و با توجه به قرار گرفتن این شهر و شمار دیگری از شهرهای استان کردستان در داخل کوه های بلند و سر به فلک کشیده گاهی اوقات با کاهش ورزش باد و همچنین نبود بارش در فصل های بهار و پائیز پدیده وارونگی هوا روی می دهد و این موضوع هم آب و هوای پاک را با مخاطرات جدی مواجه کرده است.

شمار روزهای پاک در کردستان همچنان کاهش می یابد

مدیر کل محیط زیست استان کردستان در گفتگو با خبرنگار مهر و با اشاره به وضعیت آلودگی هوا در این استان و شمارش روزهایی که دارای هوا پاک و سالم بوده اند عنوان کرد: در 9 ماهه سال جاری مردم کردستان 60 روز هوای پاک تنفس کردند که وجود تنها 60 روز هوای پاک در نزدیک به 300 روز گذشته یک آمار نگران کننده به شمار می رود.

ناصح قادری اظهار داشت: مردم استان کردستان در مجموع 299 روز گذشته از سال جاری تا این تاریخ 205 روز آلودگی کم، 26 روز ناسالم، دو روز بسیار ناسالم، شش روز خطرناک و تنها 60 روز هوای پاک را تنفس کرده اند.

وی با اشاه به راهکارهای اصلی در راستای کاهش میزان آلودگی هوا در استان کردستان بیان کرد: انتظار می رود با برنامه ریزی مناسب، تعامل و همکاری مردم و مسئولان در آینده نزدیک شاهد هوای پاک و محیط زیست سالمی در استان کردستان باشیم.

موثرترین راه مبارزه با ریزگردها اقدامات بیولوژیکی است

طی چند سال اخیر برای کنترل نفوذ ریزگردها به استان های غربی و جنوبی کشور اقدامات بیولوژیکی بسیار موثری پیش بینی شده است و مباحث زیادی نیز در این رابطه از سوی کارشناسان و افراد صاحب نظر ارائه شده است که از جمله آنها می توان به مالچ پاشی، اقدامات بیولوژیکی و بهبود روند جریان های انحرافی رودخانه دجله و فرات و احیای پوشش گیاهی اشاره کرد.

با بررسی های صورت گرفته از سوی کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی اقدامات بیولوژیکی به نظر می رسد بهترین و با ثبات ترین راهکار برای مقابله با نفوذ ریزگردها باشد که البته اجرایی و عملیاتی کردن این برنامه ها نیز با چالش های جدی مواجه است و به نظر می رسد که مردم کردستان و سایر نقاط کشور باید همچنان با پدیده آلودگی هوا به ویژه ریزگردهای عربی دست و پنجه نرم کنند.

به نظر کارشناسان مالچ پاشی و دیگر اقدامات به عنوان راهکار مکانیکی تلقی می شوند که اثر بخشی آن در کوتاه مدت است و حالت درمانی دارند و این درحالیست که اقدامات بیولوژیکی به عنوان یک راهکار طولانی مدت و موثر شناخته می شود که باید روی آن متمرکز شد.

گرچه به نظر می رسد تمامی اقدامات و بررسی های کارشناسی برای مقابله با ریزگردهای عربی صورت گرفته است و حتی اعتبار لازم برای این مهم نیز اختصاص یافته اما تنها زمانی می توان امیدوار بود که مردم شاهد اجرایی شدن راهکارهای پیش بینی شده باشند که مسئولان با جدیت بیشتری این موضوع را دنبال کنند و تا آن زمان مردم با گذشت یک دهه همچنان منتظر رسیدن فصل بهار و سوغات عربی هستند تا با آن دست و پنجه نرم کنند./ص

خبرگزاری مهر