اتحاد جنوب - سعیده قهرمانی: یکی از پدیده های قابل توجه در سال های اخیر روند رو به رشد جهانی شدن است. کشور ما نیز به منظور گسترش صادرات غیر نفتی و حضور در بازارهای جهانی در صدد پیوستن به سازمان تجارت جهانی برآمده و در حال حاضر عضو ناظر این سازمان است و یکی از صنایع مهمی که بدین منظور باید مورد مطالعه قرار گیرد صنعت فرش دستباف است.

قدمت فرش دستباف ایرانی بیش از پنج هزار سال است واین هنرارزشمند علاوه بر اینکه نیاز زیبایی شناختی انسان را پاسخ میدهد در مقولات سیاسی هم وارد شده و موجب تلطیف روابط بین دولتها وتنش زدایی شده است.

گبه و فرشبافی از صنایع دستی برجسته استان بوشهر است که  اکثرتولید کنندگان بومی آن ، در سالهای اخیر،بنا به دلایلی توان تولید خود را از دست داده اند که با وجود پتانسیل ها و قابلیت های این استان در زمینه فرش دستباف باید تمهیدات لازم برای حمایت از حقوق تولید کننده در جهت عرضه  این محصول ارزشمند به بازارهای داخلی و خارجی انجام پذیرد.

فرش دستباف مهمترین محصول صادراتی غیرنفتی ایران

فرش دستباف مهمترین و دومین محصول صادراتی  ایران پس از نفت است که به عنوان یکی از صنایع دستی ارزشمند در نقاط مختلف کشور به سبک و سیاق خاصی بافته می شود.با اینکه امروزه  بعضی از هنرها و صنایع کاربرد خود را از دست داده اند و در موزه ها برای بازدید عموم جای گرفته اند ولی فرش دستباف از این مقوله مستثنی شده است.بافت فرش در گذشته تنها به عنوان یک هنر مطرح بود اما اکنون در آمد و ارزآوری قابل توجهی که از این گذرگاه میتواند عاید کشور شود اذهان را به سوی سرمایه گذاری برای کسب سود بیشتر سوق میدهد واز اینروست که امروزه از آن با عنوان یک هنر- صنعت یاد میشود.

فرش دستباف بوشهر در آستانه نابودی

با وجود تلاش مسئولین در سازمان صنعت معدن و تجارت و همکاری بخش خصوصی متاسفانه این هنر- صنعت در استان بوشهرتا به امروز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است.

تنوع در طراحی و رنگ آمیزی وهمگونی نقشه فرش با طبیعت پیرامون، از ویژگی های بارز این هنر ایرانی است. وجود رنگهای گیاهی در این تولیدات از دیگر ویژگی های این صنعت است که در ممانعت از بروز بیماری هایی همچون  فشارخون، مرض قند و امراض روانی نقش بی بدیلی دارد. با اینکه عارضه آرتروز در میان بافندگان فرش بیداد می کند و دستگاههای ارگونومی موجود برای پیشگیری از این عارضه با قیمت نسبتا بالایی عرضه می شوند ولی به دلیل سرعت عمل بالای بافندگان در نقشه خوانی، گره زنی و هماهنگی فوق العاده بین چشم و دست، کمتر کسی در میان آنان به بیماری آلزایمر مبتلا میشود.

فرش دستباف ایرانی با اینکه از لحاظ هنری رتبه نخست جهانی را به خود اختصاص داده است اما به لحاظ صنعتی از رقبای خارجی خود در سطوح پایین تری قرار داد که این امر سبب کاهش رونق این محصول در بازارهای داخلی و خارجی شده است.

ایجاد رشته فرشبافی در بوشهر راه حلی برای خروج از بن بست

یکی از اقدامات موثر برای بالا بردن سطح کیفی فرش دستباف ایجاد رشته های دانشگاهی در این زمینه است که علی رغم اینکه استان بوشهر از تولید کنندگان فرش دستباف است ولی بافندگان وسایر فعالان در این حوزه تخصص های لازم و کافی در این زمینه را ندارند و این رشته در حال حاضر به عنوان یک رشته دانشگاهی جایگاهی در دانشگاههای استان بوشهر ندارد.

متاسفانه با اینکه استان بوشهر از تولید کنندگان فرش دستباف است ولی صادرات برون استانی و برون مرزی این محصول،رقم قابل ملاحضه ای را به خود اختصاص نداده است.

کاهش صادرات فرش دستباف در سالهای اخیر متاثر از عوامل گوناگون داخلی و خارجی بوده است. بیش از 4 سال است که آمریکا، واردات فرش ایرانی را به خاک خود ممنوع کرده است و این در حالی است که  25 درصد از تولیدات داخلی ایران به آمریکا صادر می شد. بروز رکود اقتصادی در بازارهای هدف از جمله کشور های اروپایی و همچنین نا آرامی های سیاسی و بحران در برخی کشور های عربی از جمله  عوامل خارجی موثر در کاهش میزان صادرات فرش ایران هستند.

فرش چینی جایگزین هنر ایرانی

کشورهایی مانند چین، هند و پاکستان با کپی برداری از نقشه های ایرانی و صادرات فرش های دستباف خود با قیمت هایی بسیار نازلتر از فرشهای ایرانی، بازار جهانی فرش را قبضه کرده اند. ناکافی بودن تبلیغات در کنار رکود اقتصادی سبب شده نگاه مردم به فرش صرفا به عنوان یک کالای مصرفی همانند سایر کالاها باشد و کمتر به وجه ی هنری و سرمایه ای آن توجه کنند که در نتیجه سبب خرید فرش ارزان قیمت از سوی مردم شده است .

استفاده از فرشهای دستباف در داخل ایران نیز با افول مواجه شده و از عوامل موثر بر آن می توان به ورود کالاها و کف پوشهای جایگزین فرش دستباف ،استفاده از فرشهای ماشینی  و همچنین تغییر در سبک زندگی و استفاده از انواع موکت ها، پارکت ها و کفپوش های صنعتی اشاره کرد که همگی به بازار فرش ایران آسیب رسانده اند.

با نگاهی گذرا به فروشگاههای سطح شهر و حتی بازارهای فعال در سطح استان می توان جای خالی فرش دستباف بوشهر را به خوبی احساس کرد در حالیکه انواع مبلمان، میز ناهارخوری و فرشهای ماشینی وانواع سرامیک و پارکت به نشانه مدرنیته شدن جایگزین فرش دستباف درمنازل مسکونی بوشهر شده است.

فرش دستباف؛ اشتغال بیشتر و سود بیشتر

فعالیت در حوزه فرش دستباف بهترین بستر برای کارآفرینی و ایجاد اشتغال در سطح جامعه است به طوریکه می تواند موجب افزایش درآمد و ماندگاری روستائیان در روستاها شود که این امر حمایت بی شائبه مسئولان و دستگاه های مختلف را می طلبد. . فعالان حوزه فرش دستباف طیف بسیار متنوعی هستند از بافندگان، طراحان، نقاشان، رنگرزان، چله کش ها گرفته تا فروشندگان، صادر کنندگان و خدمات تکمیلی شامل قالیشویی رفوگری و... را در بر می گیرد.

بالا رفتن قیمت مصالح فرش، رکود بازار، عدم حمایت کافی از بافنده های فرش،  ناکافی بودن در آمد حاصل از بافت فرش، کهولت بافندگان مجرب و کم علاقه بودن قشر جوان به فعالیت در این حرفه همگی زمینه ساز کناره گیری بسیاری از بافندگان و تولید کننده های فرش از این حوزه شده است و زمینه اشتغال خانگی بانوان بوشهری به خصوص در سطح روستا را از بین برده است.

تبلیغ گسترده لازمه معرفی هنر و استفاده آن در زندگی

استفاده از فرش ایرانی در برنامه های تلویزیونی،ایجاد تمهیدات لازم برای برگزاری نمایشگاههای فرش ، توجه تامین اجتماعی به بیمه قالیبافان، تامین تسهیلات مورد نیاز برای توسعه کار قالی بافی و راه اندازی کارگاه های آموزشی از جمله اقداماتی است که می تواند منجر به رونق روزافزون این صنعت شود.

فرش، صنعتی است که با کمترین هزینه ایجاد اشتغال می کند. در شرایط کنونی با توجه به کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و در راستای سیاستهای اقتصاد مقاومتی و توجه بیشتر به صادرات غیر نفتی لازم است که مسئولان و دستگاههای فعال در این حوزه  بیش از پیش برای رفع مشکلات و کاستی ها در این حوزه اقدام نمایند.

اشتغالزایی برای جوانان بوشهر برای بخش دولتی یا خصوصی مستلزم فراهم ساختن برخی زیر ساختها و جلب سرمایه گذار و فراهم نمودن امکانات لازم وکافی می باشد در حالیکه اشتغالزایی در زمینه فرش با هزینه هایی بسیار ناچیز و برای تعداد نفرات بالایی امکانپذیر است.

وعده نمایشگاه دائمی فرش در بوشهر ناگفته فراموش شد

با توجه به وعده مسئولان در راستای برگزاری نمایشگاه دائمی فرش و برگزاری نمابشگاه های فرش و گبه متاسفانه با وجود گذشت بیش از یکسال هیچ یک از این وعده ها تحقق نیافته و در فروشگاههای این شهر تنها تابلو فرش های دستباف تبریز عرضه می گردد که کیفیت آن قابل مقایسه با فرش دستباف نیست.

جای بسی تاسف است که با وجود هنر فرشبافی اصیل در بوشهر کارگاههای آموزش فرش دستباف اقدام به آموزش تابلو فرشهای دستباف می نمایند که این صنعت از سایر استانها به بوشهر وارد شده ومختص خود این استان نیست و همین امر سبب کاهش رونق فرش دستباف بوشهر میگردد.

با گشت و گذار در بازار شهر بوشهر و پرس و جو از فروشندگان فرش به وضوح نمایان است که اطلاعات چندانی از هنر- صنعت فرش دستباف ندارند همچنین از کیفیت تابلو فرشهای موجود در فروشگاهشان بی اطلاعند و فقط به عنوان یک فروشنده صرف،مشغول به فعالیت هستند و عرضه فرش دستباف در فروشگاههای فرش را مختص استان فارس و استانهای شمالی می دانند و این در حالی است که عرضه فرش دستباف بوشهر در بازارهای این استان سبب جذب گردشگرهای داخلی و خارجی خواهد شد.

زنگ خطر در کمین مسئولان بوشهری و علی الخصوص سازمان صنعت معدن و تجارت است که چرا با وجود اینکه استان بوشهر جزء استان های تولید کننده فرش در کشور است  ولی در کمال ناباوری این هنر- صنعت ارزشمند در این شهر مهجور مانده  وهیچ اثری از این هنر در هیچ جای این شهر دیده نمی شود.

امید است با منصوب شدن رئیس جدید سازمان صنعت، معدن و تجارت شاهد پیشرفت روزافزون در زمینه صنعت فرش دستباف باشیم تا جایی که بتوانیم محصولات ارزشمند این هنر- صنعت را دربازارهای داخلی و خارجی عرضه کنیم.