کد خبر: 99649 ، سرويس: ایران و جهان
تاريخ انتشار: 28 تير 1397 - 09:18
خانه هنرمندان ایران میزبان ۱۵۰ دختر سوزن دوز بلوچستان شد

اتحاد خبر: سوزن دوزی بلوچی برگرفته از اندیشه ناخودآگاه زنان است که بانقش و نگاره هایی که بر پارچه می زنند باورها و آرزوهای خود را بیان می کنند اما این هنر این روزها به شدت نیاز به حمایت دارد.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مریم گمشاد: سوزن دوزی بلوچی برگرفته از اندیشه ناخوآگاه  زنان بلوچ است که بانقش ها و نگاره هایی که بر پارچه می زنند باورها و آرزوهای خود را بیان می کنند، شاید که هیچ گاه صدای آن شنیده نشود.  ذوق و قریحه هنر این زنان در قالب سازگاری با طبیعت متجلی شده و بیشتر نقوش سوزن دوزی برگرفته از نقوش حیوانی، گیاهی و نقش های وابسته به محیط پیرامون است. برخی از پژوهشگران بر این باور هستند که  هنرمندان بلوچ از اوایل اسلام با این هنر آشنا بوده و نقطه اوج این هنر به دوره صفوی و تیموری می رسد.

سوزن دوزی بلوچی همان هویت و اصالت کهن قوم بلوچ است که  زنان با تمام  مشقت ها و سختی‌هایی  که در طول تاریخ با آنها دست و پنجه نرم می کردند، نقش مهمی در  حفظ  و انتقال آن به نسل امروز داشته اند و توانسته اند  با ارتقای هنری آن بر اصالت فرهنگی آن بیفزایند.

این هنر امروزه در بسیاری از آثار هنری و  صنایع دستی کاربرد دارد و اگر از انزوای آن کاسته شود، نقش مهمی بر تغییر شیوه زندگی مردم بلوچستان در کنار ایجاد فرصت های شغلی دیگر توسط دولت، خواهد داشت. اکثر مردم روستای «قاسم آباد» که محل شناسایی این هنر به ایران و جهان است، اکنون به واسطه خشک شدن سد «بمپور» بیکار هستند و کشاورزی و دامداری آن ها از رونق افتاده است و زنان با مقاومت وصف ناپذیر در برابر فقر، مشکلات اقتصادی و معیشتی به پیامد های فرهنگی و اقتصادی این هنر امیدوار شده اند.  

«مهتاب نوروزی» یک از زنان مشهور سوزن دوز ایران بود که پیله تاریک محرومیت ها فرصت پروانگی را از وی نگرفت. کارهای ایشان بارها به مزون‌های فرانسه رفته و در طراحی  لباس مورد استفاده قرار گرفت، دریافت نشان هنر درجه یک از وزات فرهنگ و ارشاد اسلامی بخشی از افتخارا ت هنری اش است. وی شاگردان زیادی را تربیت کرد به طوری که با غروب زندگی ایشان، مسیر  هنری اش هنوز ادامه دارد. به مناسبت ششمین سالگرد درگذشت این هنرمند، نمایشگاه  آثار هنری دختران روستای «قاسم آباد» بخش «بمپور» شهرستان ایرانشهر به سرپرستی «زینب نوروزی» تا ۲۸ تیرماه در نگارخانه «نامی» خانه هنرمندان ایران به معرض دید عموم قرار می گیرد.

«مهتاب» سوزن دوزی ایران را از انزوا در آورد                  

حمیده یعقوبی، کارشناس میراث فرهنگی و نویسنده کتاب «پوشاک و زیورآلات سیستان و بلوچستان»، اظهار داشت: معرفی سوزن دوزی به جامعه ایران به علاقه دختر یکی از ماموران حکومتی در بلوچستان به نام «ماه منیر جهان بانی» باز می گردد او هنر زنان بلوچ را کشف کرد و پای این  هنر را به دربار پهلوی دوم باز کرد. «ماه منیر» در آشنایی با یک از دوزندگان ماهر زنان بلوچ به نام «مهتاب نوروزی» ساکن روستای قاسم آباد بخش بمپور  شهرستان هنر او را معرفی کرد. این زن هنرمند در سال ۱۳۹۱ دیده از جهان فرو بست، جانشین او برادرزاده اش «زینب نوروزی» است که با استفاده از هنر سوزن دوزی برای بسیاری از زنان روستای «قاسم آباد» اشتغال زایی کرده و نامش را به نیکی در بین مردم استان جاانداخته است و هم اکنون سوزن دوزی هایش به جشنواره مد و لباس راه یافته است.

وی می افزاید: البته به جز روستای «قاسم آباد»، سایر نقاط بلوچستان از جمله «چانف»، «پیپ»، «هریدوک»، «فنوج»، شهرستان نیکشهر، بخش «ایرندگان» شهرستان خاش، بخش «گشت» و نیز «سوران» شهرستان سراوان از دیگر مراکز مهم سوزن دوزی هستند و شاید صدها زن و دختر بلوچ در این هنر استاد شده اند، اما داستان «ماه منیر  جهانبانی» و «مهتاب نوروزی» روایتی ماندنی از سوزن دوزی بلوچی است.

 

خانه هنرمندان ایران میزبان ۱۵۰ سوزن دوز بلوچستان

زینب نوروزی، سرپرست هنرمندان «دختران آفتاب» در گفت و گو با خبرنگار مهر می گوید: برپایی نمایشگاه دختران آفتاب به همت، رئیس دبیرخانه کمیسیون فرهنگی و اجتماعی کلان‌شهرها و مراکز استان‌های کشور به مناسبت ششمین درگذشت «مهتاب» در خانه هنرمندان ایران برگزار شده و تا ۲۸ تیرماه میزبان هنردوستان است. وی ادامه داد: آثار هنری ۱۵۰ نفر از دختران روستای «قاسم آباد» شهرستان ایرانشهر  در معرض دید عموم به نمایش گذاشته شده است. این دختران  هنرمندانی هستند که به تنهایی بار سختی ها و مشکلات را به  دوش کشیده اند و نان  شب شان را به واسطه این هنر تامین می کنند.

وی با بیان اینکه سوزن دوزی بلوچی انواع مختلفی دارد اظهار می کند: سوزن دوزی اصیل بلوچستان به چند طیف مانند «جوک»، «موسم»، «پلیوار» و «چکن» تقسیم‌بندی می‌شوند که به نوع گران‌قیمت گل و ابریشم آن، بلوچ دوزی می گویند.  

وی خاطر نشان می کند: بیشترین آثاری که در این نمایشگاه خودنمایی می کند، تابلوهای سوزن دوزی است. در این تابلو ها  از روش دوخت سنتی «مهتاب» استفاده شده و ضمن اینکه  از رنگ های سنتی، استفاده شده، ترکیب بندی های رنگ های  متنوع جدید نیز در آن به کار رفته است. وی بابیان اینکه حضور و استقبال هنرمندان سرشناس بی نظیر بوده است بیان کرد: «مهدی شمس» استاد برجسته گرافیک ایران به همراه هنرمندان برجسته دیگر در این نمایشگاه حضور یافته اند.

وفور مشکلات سد راه هنرمندان روستای «قاسم آباد»

نوروزی با بیان اینکه مشکلات زیادی صنعت سوزن دوزی را تهدید می کند، بیان کرد: یکی از مشکلات جدی هنر سوزن دوزی تامین مواد اولیه است و گرانی بر دامنه مشکلات تهیه مواد اولیه این هنر افزوده است.

وی ادامه داد: بسیاری از هنرمندان به واسطه نداشتن بیمه  از مشکلات جسمانی زیادی رنج می برند و مسئولین با سنگ اندازی های پی در پی نه تنها مشکلات بیمه ما را حل نمی کنند بلکه بر  دامنه کمبودها و محدودیت ها افزوده اند.

وی با بیان اینکه مشکلات مردم روستای «قاسم آباد» تنها به بیمه ختم نمی شود، تصریح کرد : مردم روستای «قاسم آباد» زمانی با کشاورزی و دامداری روزگار خود را سپری می کردند اما در شرایط فعلی و به واسطه  خشک شدن  سد «بم‍‍پور» دامداری از رونق افتاده است و اکثر مردان روستا بیکار هستند و زنان به تنهایی بار مسئولیت زندگی را بر عهده گرفته‌اند.  

سرپرست هنرمندان دختران آفتاب ادامه می دهد: هنرجویان و همه اهالی روستای «بم‍پور» مشکل تهیه نان دارند، و زنان به علت عدم دسترسی به آرد مجبور هستند نان را از نانوایی های اطراف تهیه کنند و  در این روستای ۲۲۰۰ نفری حتی یک نانوایی وجود ندارد و با ‍ پیگیری های مداوم  سه ساله ای که انجام داده‌ام هنوز در این روستا نانوایی احداث نشده است.

صلح و آشتی در آثار سوزن دوزان بلوچ موج می زند

  مهدی شمسی، مدرس دانشگاه  در رابطه با نمایشگاه دختران آفتاب  در یکی از رسانه ها می گوید: همیشه کار کردن با خطوط زمخت‌بسیار دشوار است، اما اگر به سوزن دوزی های زنان بلوچ نگاه کنید می بینید که آنها با خطوطی با زاویه ۴۵ و ۹۰ درجه چه آثاری را طراحی و خلق کرده اند.  به گفته وی، در سوزن دوزی های زنان سیستان و بلوچستان به هیچ وجه حس خشونت به چشم نمی‌خورد و لطافت در این آثار موج می زند. از سویی در این منطقه کوهستانی و کویری با کمبود رنگ مواجهه هستیم، در حالی که در آثار زنان این منطقه با تنوع رنگ مواجه ایم.

شمسی اضافه می کند: اگر سوزن دوزی های زنان سیستان و بلوچستان را رمز گشایی کنیم پشت این سوزن دوزی ها دنیایی از راز و رمز نهفته است و باید به این نکته اشاره کنم که نقوش سوزن دوزی‌های زنان بلوچ به هیچ وجه با سوزن دوزی های زنان پاکستان تشابهی ندارد و سوزن دوزی های زنان سیستان و بلوچستان در دنیا هویت مستقلی دارند.

سوزن دوزی بلوچ نشان  فرهنگی دارد

یکی ازپژوهشگران تاریخ هنر ایران در مقاله ای ویژگی فرهنگی هنر بلوچ را این گونه معرفی می کند:  رشد فزاینده فن آوری و سیل ارتباطات جمعی سبب سردگمی در هویت فرهنگی شده و تعلق خاطر فرهنگ ها به گذشته در حال نابودی است. زنده نگه داشتن ابعاد هویتی اقوام محلی در حالی که جهانی شدن اهمیت قومیت ها را به کمترین حد خود در طی تاریخ رسانیده است، در قالب نشان فرهنگی آنها ضرورت دارد.

وی با بیان اینکه نشان های فرهنگی نقش اساسی را در انتقال فرهنگ یک جامعه به عهده داشته و بر ذهن ها می ماند، تاکید می‌کند: نشان فرهنگی تعیین کننده فردیت آرمان ها و اهداف، ارزش ها و علائم شناسایی قومی بوده و همان هویت است و به شرطی افراد درک مناسبی از نشان فرهنگی به عنوان یک برند خواهد داشت که با فرهنگ آنها همخوانی داشته باشد. در نظام تمدنی معاصر حرکت های تمدنی از طریق نشان سازی فرهنگی در معرض نمایش قرار می گیرند. در چنین شرایطی تعلق خاطری که قوم بلوچ به ‍پوشاک سنتی خود و هنر سوزن دوزی دارند، بسییار ارزشمند است. چنانچه مهمترین وجه فرهنگی بلوچ شناسایی شده و به عنوان یک نشان قومی و فرهنگی مورد تجلی قرار گیرد می توان نسبت به این تعلق خاطر فرهنگی و قومی در دوران نفوذ فرهنگ های غالب امیدوار بود.

در مجموع آن چیزی که واضح است این است که هنر دست زنان بلوچ به شرط حمایت نه تنها می تواند چرخ زندگی آنها را بچرخاند بلکه حتی می تواند موجب رونق اقتصادی در منطقه و استان شود که امیدواریم مسئولان امر با درک این مطلب بیشتر از گذشته به موضوع صنایع دستی سیستان و بلوچستان خصوصا هنر سوزن دوزی توجه کنند.

لينک خبر:
https://www.ettehadkhabar.ir/fa/posts/99649