روزنامه ایران؛ چه آنکه سوئیس و اتریش که زمانی میزبانی برهه‌های حساس و سرنوشت‌ساز مذاکرات هسته‌ای را عهده‌دار بودند، نقش ماندگاری در عینیت بخشیدن به رویکرد مبتنی بر تقویت روابط سیاسی و اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران بعد از دستیابی به توافق هسته‌ای از خود به یادگار گذاشتند.

رئیس جمهوری در شرایطی به دیدار سران این دو کشور می‌رود که سفرش با اهداف مهم برجامی و اقتصادی همراه است. خاصه آنکه برجام امروز از سوی هیأت حاکمه امریکا به عنوان یکی از هفت کشور حاضر در مذاکرات هسته‌ای به محاق رفته و دیگر کشور‌ها برای در امان ماندن آن از پیامد‌های عقب‌نشینی طرف امریکایی تلاش می‌کنند. این چنین است که با خروج یکجانبه و قابل انتظار دولت ترامپ همه تلاش‌ها در تهران، بروکسل، برلین، لندن و پاریس بر امکان دستیابی ایران به حقوق برجامی خود و مقابله با کارشکنی‌های کاخ سفید در این مسیر متمرکز شده است.

تلاشی حاصل این واقعیت که برجام ایران را به عامل ایجاد شکاف میان امریکا و اتحادیه اروپا تبدیل کرده و مقام‌های عالیرتبه کشور‌های عضو اتحادیه اروپا را برای یافتن راهکار تأمین منافع ملی ایران پس از خروج امریکا به تکاپو انداخته است.

بازیگر بیطرف اروپا

سوئیس طی دهه‌های گذشته همواره کوشیده است با حفظ بی طرفی در منازعات بین‌المللی، موقعیت ویژه خود به عنوان رابط و میانجی در مخاصمات بین کشور‌ها را حفظ کند. این کشور که اینک در بحبوحه کارزار ایران و کشور‌های منظومه غرب برای نجات برجام میزبان روحانی است، خاصه زمانی نامش در تاریخ روابط دوجانبه با تهران ماندگار شد که در بحبوحه فشار تحریم‌های هسته‌ای جهان علیه ایران و با وجود اجبارش در هماهنگی با موج تحریم‌های سازمان ملل، بانک مرکزی جمهوری اسلامی را به دلیل جایگاه حیاتی‌اش برای اقتصاد ایران از فهرست تحریم‌های خود خارج کرد.

این تصمیم که به آن معنا بود شرکت‌های ثبت شده در سوئیس می‌توانستند پس از آغاز تحریم نفتی جمهوری اسلامی توسط اتحادیه اروپا نیز به معاملات نفتی با ایران ادامه دهند، فارغ از نتیجه بخشی‌اش به نظر می‌آمد بیشتر تحت تأثیر سیاست مداراجویانه مقام‌های سوئیسی اتخاذ شده است تا تدابیر اقتصادی. در امتداد چنین روندی بود که این کشور با عهده‌دار شدن میزبانی حساس‌ترین سطوح مذاکرات هسته‌ای، نقش بسزایی را در ترغیب جامعه جهانی برای پایان بخشیدن به منازعه هسته‌ای با تهران و سپس تقویت همکاری‌های اقتصادی پسابرجامی با کشورمان ایفا کرد.

سوئیس به دنبال خروج امریکا از برجام با وجود آنکه نامش در میان کشور‌های عضو اتحادیه اروپا جای ندارد، کوشیده در سیاست جست‌وجوی راهکار اروپایی تأمین منافع برجامی ایران مشارکت مؤثری داشته باشد.

کارشکنی فرستادگان ترامپ در اتریش

اتریش به عنوان دومین مقصد سفر اروپایی روحانی در زمره نخستین کشور‌هایی بود که تصمیم دولتمردان امریکا به خروج از توافق هسته‌ای را به چالش کشید. پایبندی این کشور به تعهداتش در چارچوب منتفع ساختن ایران از مواهب برجام، نقش تسهیل کننده‌ای در ارتقای همکاری اقتصادی ایران و اروپا داشت.

چنانکه این کشور در مواجهه با کارشکنی‌های دولت ترامپ در روند اجرای برجام با حمایت مؤثر از به جریان انداختن کارگزاری بانکی سازنده میان تهران و وین، کوشید از نگرانی بانک‌های کشور خود و سایر کشور‌های اروپایی بکاهد تا به این ترتیب موجبات مشارکت بانک‌های بزرگ بین‌المللی در عرصه همکاری با ایران را فراهم آورد. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران سفر رئیس جمهوری ایران به اتریش را از منظر واگذاری ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا به این کشور واجد اهمیت می‌داند.

قاسمی معتقد است در شرایط کنونی که به دنبال خروج امریکا از برجام رایزنی‌های وسیعی میان ایران و اروپا به جریان افتاده است، این سفر و ملاقات‌های سطح بالای رؤسای ایران و رهبران سوئیس و اتریش، یافتن راهکار‌ها و تصویر دقیق‌تر برای همکاری‌ها را ممکن می‌سازد. او در تأکید بر اهمیت حضور روحانی در اتریش به کارشکنی‌های اخیر محافل ضد ایرانی از جمله رژیم صهیونیستی و دستگاه‌های هیأت حاکمه امریکا اشاره می‌کند و سفر‌های اخیر فرستادگان خزانه‌داری امریکا به وین را نشانه‌ای از اعمال فشار دولتمردان واشنگتن برای قطع همکاری‌های دوجانبه تهران و وین می‌داند.

ابعاد برجامی سفر روحانی

بی تردید مهم‌ترین وجه سفر اروپایی رئیس جمهوری ایران ناظر به تحولاتی است که در بستر رایزنی‌های برجامی ایران و اروپا جریان دارد. با خروج ترامپ از توافق هسته‌ای و بر پایه فرمان اجرایی او، بخشی از تحریم‌ها روز ۴ اوت (۱۳ مرداد) و بخش اصلی که می‌تواند به اقتصاد ایران تکان‌های شدیدی وارد کند و سیستم بانکی و صنعت نفت و گاز را هدف قرار دهد روز ۴ نوامبر (۱۳ آبان) جنبه اجرایی به خود خواهد گرفت. رویدادی که باعث شده مقام‌های ۲۸ عضو اتحادیه اروپا بکوشند با آماده‌سازی راهکار‌های سازنده برای تأمین منافع اقتصادی ایران، ادامه اجرای توافق هسته‌ای و ماندگاری کشورمان در این پیمان را مهیا سازند.

این در حالی است که اخبار جسته گریخته از آماده‌سازی بسته حمایتی اتحادیه اروپا به ایران حکایت می‌کند. گرچه این خبر به تأیید سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نرسیده است، اما چنانکه محمدجواد ظریف پیشتر اشاره کرده، شمارش معکوس برای کشور‌های اروپایی آغاز شده و ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا باید تا پایان ماه جاری میلادی، گزینه‌های جدی خود را روی میز مذاکره با ایران بگذارند.

در چنین شرایطی، توقع می‌رود سفر اروپایی رئیس جمهوری تقویت کننده دیدگاه اروپایی‌ها در حفظ برجام و پدیدار شدن سیاست عملیاتی تأمین منافع اقتصادی ایران باشد. وجه مهم تصمیم برجامی مقامات اروپایی تأیید این واقعیت خواهد بود که هدفگذاری دولت روحانی و تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران در به سرانجام رساندن برجام اشتباه نبوده و همکاری دوسویه ایران و شرکای اروپایی‌اش در لایه پنهان خود به افزایش شکاف و تضارب منافع اروپا و امریکا بر سر ایران و بیمه شدن اهداف واقعی برجام در مقابل سیاست‌های احتمالی رئیس جمهوری آینده امریکا خواهد انجامید./د