مینا قدرتی

خلیج فارس نامی آشنا در ذهن ایرانیان و همیشه یادآور ناخدا خورشید، لنج های ماهیگیری و موسیقی محلی آن بوده است. امروزه هم در سطح بین المللی به عنوان شاهراه نفتی منطقه خاورمیانه و با اهمیتی ویژه برای جریان انرژی در رگ های جهان شناخته شده است.

اما اگر کمی دقت کنیم و زیبایی های این آبراه نیلگون را بیشتر زیر نظر بگیریم، خواهیم دید این آبراه و طبیعت سواحل آن در واقع ثروتی خدادادی برای کشورهای منطقه و صنعت گردشگری آنها بوده و هست.

آبهای بسیار تمیز و سواحل طولانی این خلیج همیشه فارس که به عنوان بهترین و بیشترین پتانسیل سرمایه گذاری صنعت گردشگری در اختیار ایران قرار گفته می توان با کمی دقت و مدیریت در جهت آماده سازی زیرساخت های صنعت گردشگری از هر متر مربع آن درآمد کسب کرد و بازار اشتغال منطقه را رونقی دو چندان داد.

اما متاسفانه سهم اقتصادی صنعت گردشگری ایران که طولانی ترین سواحل این خلیج را به خود اختصاص داده بسیار کمتر از دیگر همسایگان جنوبی خود که هر کدام شاید کوچکتر از یک استان ایران باشند، بوده است.

با توجه به منابع عظیم دریایی و آب دریا می توان با احداث مجتمع های بزرگ آب درمانی یا ورزشهای آبی به این برنامه جامه عمل پوشاند و به جای دلارهای نفتی از ثروتی بی پایان که از صنعت گردشگری حاصل می شود ، درآمد حاصل کرد.

این ثروت خدادادی با سرمایه گذاری های متمرکز در دو جزیره کیش و قشم تاکنون مورد بی مهری دست اندرکاران صنعت گردشگری ایران قرار گرفته در صورتی که اگر مانند کشورهای عربی حاشیه جنوب خلیج فارس به کل این سواحل توجه می شد امکان رشد صنعت گردشگری داخلی و خارجی در این منطقه دگرگون و سمت و سویی دیگر می گرفت.

به عنوان مثال کشور جنوبی و همسایه ایران، بحرین طبق آمار منتشر شده در مجله تراول در سه ماهه نخست سال 2011 میلادی برای گردشگران بین المللی به عنوان یکی از گزینه های اصلی مسافرت هایشان برای استفاده از سواحل و آفتاب آن، مورد توجه قرار گرفته در حالی که علاقمندان به ورزش های ساحلی و آبی دیگر کشورهای جهان نیز از این کشور و سواحل آن بطور ویژه ای یاد می کنند.

این کشور کوچک تنوانسته با سرمایه گذاری بی اندازه خود در زمینه ساخت مجتمع های ورزشی-تفریحی بسیار مجهز و مدرن نظر کمیته های ورزشی را جهت برگزاری بازیهای بین المللی ساحلی و آبی را نیز به خود جلب کند. به عقیده بسیاری از کارشناسان تبلیغ توانمندی های جذب گردشگر از طریق صنعت گردشگری ورزشی بهترین روش برای نشان دادن پتانسیل های گردشگری در هر کشور خواهد بود. آنها عنوان می کنند که رویدادهای ورزشی در واقع به عنوان تبلیغی رایگان در زمینه جذب حداکثری گردشگر برای کشورهای برگزار کننده هستند.

اما متاسفانه در ایران به این موضوع و اهمیت آن و البته موقعیت استثنایی خلیج فارس برای رشد صنعت گردشگری ایران توجهی نشده و دست اندرکاران گردشگری صرفا به تبلیغ برای مکان های تاریخی بسنده کرده اند در حالی که اکثر این اماکن تاریخی به دلیل عدم مدیریت و رسیدگی در حال نابودی هستند یا اینکه همگان آنها را می شناسند و به دنبال یافتن امکانات گردشگری جدیدی در ایران هستند.

به عنوان مثال، زمستان گذشته شاهد تبلیغات گسترده ای جهت برگزاری تورهای اسکی در کشور همسایه ترکیه از سوی آژانس های مسافرتی بودیم بنابراین حتی اگر از کنار توانمندی های ورزش زمستانی ایران بدون توجه بگذریم بازهم سئوال اصلی این است که چرا به امکانات ساحلی ایران در خلیج فارس در این فصل سال هیچگونه توجهی نشده؟ در حالی که دقیقا در همین فصل این منطقه با توجه به آب و هوای خود می توان بیشترین گردشگر را پذیرایی کند.

این نشانی تازه از عدم توجه صحیح مسئولان صنعت گردشگری ایران به این نعمت الهی یعنی سواحل خلیج فارس در ایران بوده. بسیاری از کارشناسان گردشگری داخلی و خارجی بر این موضوع هم عقیده هستند که وجود سواحل مناسب و امکانات قابل قبول ورزشی در کشورها می توانند ماجراجویان ورزشی زیادی را از گوشه و کنار دهکده جهانی به خود جلب کند و باعث شهرت گردشگری آن منطقه در بین آنها شود.

در این زمینه فیفا عنوان کرده بسیاری از کشورهای جهان امکانات برگزاری بازی های بین المللی ساحلی را ندارد و آنهایی هم که دارند باید توان اثبات امکانات خود را به این کمیته داشته باشند و مدت طولانی هم در نوبت بمانند. بنابراین اینگونه اظهار نظر کمیته برگزاری بازی های بین المللی فیفا خود نشان دهنده ارزش اقتصادی سواحل در زمینه رشد و گسترش صنعت گردشگری هر کشور واجد شرایط میزبانی بازی های ساحلی است.

حال با توجه به این موضوع و شرایط بسیار مطلوب منطقه حاشیه خلیج فارس و البته دریای خزر برای ایران به نظر می رسد مسئولیت بازاریابی و مطرح کردن توانمندی های ساحلی ایران از این نظر به جوامع بین المللی ورزشی به عهده مسئولین گردشگری ایران قرارگرفته که امید است مسئولین این امر از فرصت خدادادی به وجود آمده بهترین استفاده را داشته باشند و صنعت گردشگری ایران را در کنار رشد گردشگری ورزشی رونق مناسبی ببخشند.

از آنجا که سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی صنعت گردشگری ایران شناخته شده بنابراین تصمیم گیری های این سازمان برای آماده سازی زیرساخت های این سواحل سرنوشت ساز خواهد بود که می توان دراین زمینه به عنوان مثال به کشور بحرین اشاره کرد. مسئولین گردشگری این کشور در سواحل بحرین و منطقه ای به نام Zallaq توانسته هتل های چند ستاره فوق مدرنی را برای ارایه خدمات به گردشگران بسازند و با تبلیغات گسترده نظر گردشگران و مدیران آژانس های مسافرتی را به این منطقه جلب کند.

 این سرمایه گذاری عظیم در حالی اتفاق افتاده که به جز دو یا سه مرکز عمده ایرانی یعنی جزایر کیش و قشم دیگر سواحل ایران از امکانات مناسبی برای جذب گردشگر برخوردار نیستند و به صورت بومی اداره می شوند و حتی امکانات پذیرایی برای گردشگران ایرانی نیز برای آنها نیست چه رسد به جذب گردشگر خارجی!!!

اما اگر زیر ساخت های مناسب برای جذب گردشگر و جلب نظر ماجراجویان ورزش های آبی آماده شود می توان انتظار رشد و شکوفایی صنعت گردشگری منطقه را شاهد بود. به طوری که در این باره FIFA گزارش می دهد برگزاری بازی های بین المللی ساحلی در کشور فرانسه حدود 400 هزار نفر را در قالب تیم های ورزشی و هیات های همراه و همچنین تماشاگران و علاقمندان این رشته های ورزشی پذیرایی کرده است.

اگر چه جامعه ورزشی ایران در این زمینه برای میزبانی بازی های ساحلی سال 2010 میلادی تلاش بسیار خوبی انجام داد اما گذشته از مسایل سیاسی به دلیل مشکلات زیرساختی و امکانات رفاهی این امکان از ایران دریغ شد و در اختیار کشور امارات قرار گرفت یا در واقع حجم زیادی از ثروت و رونق دوباره صنعت گردشگری به این کشور هدیه شد. بنابراین هماهنگی در این دو زمینه یعنی مسئولان ورزشی و صنعت گردشگری باید بسیار تنگاتنگ و کارامد باشد تا بتوانیم از پتانسیل های موجود در ایران بهترین استفاده را داشته باشیم.

 اما آیا واقعا در صورت موفقیت ایران برای جذب اینگونه گردشگران امکانات پذیرایی برای این حجم مسافر در یک دوره بخصوص فراهم شده؟ این در حالی است که امکانات رفاهی و گردشگری ایران در منطقه خلیج فارس به دو جزیره یاد شده خلاصه شده که همین دو جزیره هم در ایام به خصوصی از سال مثل تعطیلات نوروزی برای پذیرایی از مسافران نوروزی داخلی دچار مشکل می شوند و امکانات رفاهی کافی برای متقاضیان را در اختیار ندارند، چه رسد به پذیرایی هیات های ورزشی و برگزاری بازی های بین المللی.

اینجاست که همکاری تنگاتنگ دست اندرکاران صنعت گردشگری و ورزشی کشور دوباره خودنمایی می کنند و لزوم ارتباط این دو گروه با یکدیگر برای رشد و گسترش صنعت گردشگری منطقه برهمگان آشکار خواهد شد برای درک بهتر اهمیت این ارتباط می توان به گزارش مجله TTG (sport’s turism) در کشور عمان اشاره کرده. در این گزارش آماده با توجه به برگزاری رقابت های بین المللی ورزش های ساحلی در عمان این کشور توانسته موقعیت خود را از نظر صنعت گردشگری ورزشی در جهان تثبیت کند و به عنوان یکی از گزینه های همیشگی برای برگزاری اینگونه مسابقات در نظر کمیته های بین المللی باشد.

هنگام برگزاری دومین دوره بازیهای ساحلی آسیا در عمان، این کشور به بهترین مکان برای گذراندن تعطیلات گردشگران و ماجراجویان دریایی تبدیل شد. آفتاب و ساحل دو عامل اصلی و سرمایه های خدادادی عمان بود که این کشور توانست به بهترین شکل ممکن از آنها استفاده کند و برای خود درآمدی میلیاردی را در کنار ذخایر انرژی خود مهیا کند.

این کشور ساحلی در منطقه توانسته با سرمایه گذاری بسیار سنگین و مدیریت بسیار دقیق در زمینه بهره برداری از منابع طبیعی خود در صنعت گردشگری و به خصوص گردشگری ورزشی یعنی ساحل و دریا بهترین آینده را برای این صنعت در کشور تضمین کند. حال سئوال اینجاست که چطور این کشور توانسته با این وسعت کم این بازی ها را برگزار کند و میزبان این بازی ها باشد و ایران با توجه به وسعت و امکانات خود نتوانسته تا کنون این موقعیت را به دست آورد؟ بازهم به مسایل زیرساختی خواهیم رسید و اهمیت آنها در به دست آوردن اینگونه موقعیت ها برایمان زنده می شود حال باید دید آیا واقعا زیرساخت های میزبانی اینگونه بازی ها در ایران مهیاست یا خیر؟

امروزه قایقرانان حرفه ای، والیبالیست های ساحلی و موج سواران حرفه ای این کشور کوچک عمان را به خوبی می شناسند و از امکانات ورزشی این کشور بسیار خوب مطلع هستند اما همین افراد با توجه به امکانات بسیار بالقوه ایران کوچکترین اطلاعاتی در باره پتانسیل ایران برای استفاده از سواحلش را شاید نداشته باشند. به عنوان مثال شهرک ورزشی ساحلی Al Musana’s sport در کشور عمان با وسعتی حدود یک میلیون متر مربع و گنجایش پذیرایی از حدود سیصد هزار نفر گردشگر و تیم های ورزشی بهترین گزینه برای کمیته برگزاری بازی های بین المللی ساحلی در این کشور بوده و از سوی دیگر این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس توانسته برای تحکیم این موقعیتی که به دست اورده حدود 400 ساحل دیگر با ظرفیت های مختلف را برای پذیرایی از گردشگران ورزشی به این کمیته در سواحلش پیشنهاد دهد عمان عنوان کرده هر یک از این سواحل به خودی خود قادر به برگزاری مسابقات جداگانه ای هستند و با امکانات بسیار مدرن خود مانند هتل، مراکز تفریحی و امکانات استاندارد ورزشی نظر مثبت این کمیته ها را به دیگر مناطق کشورش نیز جلب کرده است.

 اما این کشور به این امکانات هم اکتفا نکرده و برای تکمیل توانایی های خود اقدام به تاسیس مدارسی برای تدریس تخصصی اینگونه ورزشها در سطح منطقه کرده است اما مهمترین وبهترین کاری که دست اندرکاران این صنعت در کشور عمان کرده اند تاسیس مراکز آبدرمانی و توانبخشی در آب در کنار مراکز اقامتی بوده است و با اینکار هرگز نام و امکانات خود را در کمیته های برگزاری مسابقات بین المللی به دست فراموشی نخواهد سپرد و البته بسیاری از گردشگران عمومی را هم برای استفاده از این مراکز به عمان جذب کرده اند.

حالا با توجه به وسعت سواحل ایران و امکانات بالقوه ایران برای میزبانی اینگونه بازیها و رشد صنعت گردشگری ورزشی خود سئوال اصلی اینجاست که ما از این نعمت خدادادی چند درصد بهره برداری می کنیم و در واقع چقدر توانسته ایم سواحل خلیج فارس و دریای خزر را برای صنعت گردشگری ورزشی خود آماده کنیم و آنها را درآمد زا کنیم؟

اما هنوز هم دیر نیست و به قول معروف ماهی رو هروقت از آب بگیریم تازه است، حاشیه خلیج فارس ثروتی بی پایان است که به سرزمینی بسیار جذاب برای گردشگران اروپایی و دیگر نقاط جهان تبدیل شده است اما بیشتر این گردشگران مقصد خود را چند کیلومتر دورتر از سواحل ایران انتخاب می کنند یا اینکه همیشه تیم های ورزشی ایران باید برای انجام بازیهای بین المللی ساحلی به قسمت جنوبی این خلیج برود، حال آنکه امکانات گردشگری ایران از نظر تاریخی و اقلیم منطقه از دیگر همسایگانش بهتر و بیشتر بوده ولی بازهم مسیر حرکت تورها به دیگر نقاط این خلیج ختم می شود اینجاست که اهمیت زیرساخت ها و تبلیغات خودنمایی می کند.

به طور مثال کشور قطر برای جذب گردشگران اقدام به تاسیس اسکله های تفریحی کرده است و تمامی خطوط کشتیرانی تفریحی را تشویق به پهلوگرفتن کشیتیهای تفریحی آنها در این بنادر کرده و در همین راستا شرایط صدور ویزا برای گردشگرانی که با این کشتی ها وارد خاک قطر می شوند را نیز ساده تر کرده و کمتر از یک ساعت این کار را برای آنها انجام می دهد این امکانات در کنار مشوق هایی که این کشور به آژانس های گردشگری برای برگزاری تورهای ویژه در خاک عمان می شود توانسته آینده صنعت بسیار پردرامد گردشگری را در این کشور نیز تضمین کند حالا باید دید ایران چند اسکله توریستی ساخته و چه امکاناتی به گردشگران ورودی می دهد تا بتواند از دیگر رقبای سرسخت خود در این صنعت که همان کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند سبقت بگیرد و مسیر حرکت گردشگران خارجی را به شمال خلیج فارس تغییر دهد؟ امید است دست اندرکاران این صنعت و دیگر صنایع مربوط توجه بیشتری به این ثروت خدادادی داشته باشند و از فرصت های موجود حداکثر استفاده را به نفع اشتغالزایی برای ایران استفاده کنند.

مینا قدرتی
 کارشناسی ارشد اقتصاد