فرج الله گرمسیری:
بی شک رسم نیکو و ماندگاری را که نشریه وزین اتحادجنوب در نکوداشت چهره های علمی و فرهنگی تاثیرگذار دشتستان در پیش گرفته به تاریخ خواهد پیوست و مشعل فروزانی فرا راه فرزندان حال و آینده این خاک خواهد بود.
هنگامی که گردانندگان این حرکت سترگ فرهنگی (آقای شبانکاره) از بنده درخواست نمود تا برای بزرگداشت دکتر عبدالرسول خیراندیش مشارکت داشته باشم، با افتخار پذیرفتم تا مگر اندکی از دین بزرگی را که جناب ایشان برگردن جامعه علمی و فرهنگی ایران زمین دارد ادا کرده باشم.نیک روشن است که نوشتن در باب مقام علمی و تاثیرگذاری دکتر خیراندیش دو وجه دارد، نخست: آسان است زیرا خود به خود موضوعی بسیار گسترده و همه جانبه در دایره علم است؛ به عبارتی دکتر خیراندیش مانند موضوع انشاء « توصیف بهار» برای همه مقاطع تحصیلی است.توصیف فصل بهار برای هرکسی که چند سالی از عمرش گذشته سهل است زیرابهار طیفی بسیار وسیع از رویش دانه ها و سرسبزی زمین در چشم انسانهای عادی تا توصیف آن در اندیشه بزرگانی چون ملای روم است.
دوم؛ دشوار است زیرا به مصداق " پشه کی داند که این باغ از کیست" واکاوی در باب فعالیت علمی و نقش عمده ایشان در نشر و ترویج علم و تاریخ خود بسیار زمان بر و می توان ادعا کرد  که طاقت فرساست. بر خلاف نقل مشهور که " هرچه بیشتر گشتم کمتر یافتم" در مورد فعالیت علمی و طرح مسائل نو تاریخی ایشان، هرچه پیشتر رویم، بیشتر می بینیم.

به عبارتی باید گفت استاد خیراندیش بنا به گفته سعدی" طبله عطار است، خاموش و هنر نمای".وی محققی است که در تتبعات تاریخی درب اتاق را بروی خود نمی بندد و دست به قلم ببرد و بنویسد آنچه را که نباید، بلکه ایشان با علاقه و سلیقه منحصر به فرد منابع را می بیند، تحقیق میدانی می کند و یافته ها را در ترازوی علم می سنجد آنگاه دست به قلم  می برد و آنچه را که باید می نویسد.
ویژگی دوم اینکه با سخت کوشی به هر دری می زند و از هر معبر دشواری عبور می کند تا به سرچشمه زلال آنچه را که در پی آنست برسد. ویژگی سوم نو آوری و طرح موضوعات جدید را در برنامه های پژوهشی دنبال می کند و از طرح مباحث ملال انگیز و تکراری می پرهیزد.
ویژگی چهارم مناعت طبع و فروتنی ایشان و ارتباط گسترده اش با لایه های اجتماعی بخصوص دانشجویان و دانش پژوهان است.
ویژگی پنجم علاقه و دلبستگی به مام میهن و زادگاه خود(برازجان) است.
ویژگی ششم اینکه پژوهش های دقیق علمی و طرح نظریات نو در عرصه علم تاریخ از ایشان چهره ای بین المللی ساخته و با ارائه مقالات علمی در سمینارها و نشست های بین المللی پرچم کشورمان را برافراشته نگه داشته است.

دلبستگی استاد به زادگاهش( برازجان) موجب شد تا به دور از هر گونه تعصب، به شکلی دقیق و علمی موقعیت جغرافیایی و وجه تسمیه برازجان را در کتابی تحت عنوان" برازجان سرزمین آفتاب بامدادان" مطرح نماید که خود موضوعی بسیار دقیق و جدید می باشد.طرح این نظریه پاسخی قاطع به نظریات مندرس عوامانه ای است که به شکل منفی در زرورقی از تعصب و بی اطلاعی پیچیده شده بود.
پرداختن به این موضوع در حوصله این یادداشت نیست، فقط بصورتی مجمل باید اذعان داشت که استاد با چابکی پس از تحقیق و پژوهشی عالمانه در مدتی طولانی( ۱۱ سال) سرانجام بقول خودش کلید درک مطلب را می یابد و نظریه دقیق و استوار خود را در مورد وجه تسمیه برازجان به عنوان سرزمین بلند و زیبا و درخشان و جایی که اولین اشعه آفتاب صبحگاهی را دریافت می کند و برازنده سکونت است مطرح و در عین حال با فروتنی تصریح می نماید که باب تحقیق و پژوهش هیچگاه بسته نیست.
هنگامی که کتاب برازجان نوشته ویلم فلور ایران شناس پر آوازه هلندی  را به فارسی ترجمه می کند با نگاهی به عقب شیفتگی و علاقه مندیش به نهاد آموزش و پرورش و آموزگاران دوره ابتدایی را پنهان نمی کند و بدرستی و با کمال تواضع ترجمه کتاب را به روح بلند آموزگاران دوره ابتدایی اش تقدیم می کند.این خود سرمشق گرانسنگی برای نسل های امروزی و آیندگان است تا با قدر شناسی از متولیان امر دانش و فرهنگ، رسم نیکویی را که نزد ایرانیان گرامی بوده زنده نگه دارد.
در حیطه کار تخصصی و علمی نیز گام استواری را برای طرح اندیشه های نو در زمینه تاریخ نگاری برمی دارد و تاریخ را از آنچه که در برخی اذهان با اندیشه های عوامانه گره خورده بود می رهاند و دبیران تاریخ را از سرگردانی بین دو دنیای عوامانه و مجامع علمی نجات می دهد و در جامعه فرهنگی اعتباری خاص به تاریخ می بخشد.
ویژگی دیگر دکتر خیراندیش این است که از کنار موضوعات ریز و به ظاهر کم اهمیت به سادگی نمی گذرد و با همه جانبه نگری زوایای پنهان یک موضوع تاریخی و یا مبهم تاریخی را می کاود و خواننده را به منزلی می رساند که کاملا نو و بدیع می نماید.
به همین سبب در نوشته های ایشان مباحث تکراری یافت نمی شود و یا اگر به آن مباحث گریزی زده باشد برای بازگرداندن و یادآوری و بردن خواننده به دنیای جدید است به همین دلیل مباحث ایشان موجب دلزدگی نمی شود.بلکه برعکس دل انگیز می نماید بطوری که در خواننده تمایلی به بازخوانی مطالب زنده می گردد.

در جامعه ما زمانی نه چندان دور در لایه هایی از تحصیل کردگان شناختن درس تاریخ به عنوان یک رشته علمی محل تردید بود و اقشار درس خوانده نزدیک به عوام از سر بی اطلاعی درس تاریخ را چندان جدی نمی گرفتند و چون دانش و احاطه ای نداشتند، ذهنیت افراد بر قصه گویی و داستان و افسانه متمرکز می شد. حتی سبک تر از این برخی افراد تاریخ را به عنوان درس مردگان دانسته آنرا خالی از فایده تصور می کردند. به همین دلیل در اختصاص ساعات آموزشی مقاطع مختلف تحصیلی نهایت خست و کم توجهی نسبت به درس تاریخ را به خرج می دادند.در اثر این نوع نگرش و دلایلی دیگر، حافظه تاریخی جامعه ایرانی گرفتار نوعی فتور و بی رمقی و فراموشکاری بوده است واز این رهگذر آسیبهای جدی فراوانی نصیب جامعه ما شده است. با طرح نگاه جدید به تاریخ رفته رفته غبار کهنگی و مهجوری از چهره این رشته مهم علمی زدوده شد و کسانی همچون دکتر خیراندیش در یک بزنگاه مهم تاریخی خدمت شایانی به فرهنگ این مرز و بوم نمودند.
در فاصله سال های دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ شمسی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش باهمکاری صاحب نظران مجلات (فصلنامه) علمی رشد را به منظور ارتقای سطح علمی و تبادل نظرات و آخرین یافته های علمی انتشار داد که هنوز ادامه دارد در سالهای اولیه بین فصلنامه های مختلف جای فصلنامه رشد تاریخ به شدت خالی و دبیران این رشته به منظور تبادل نظر و آخرین یافته های تاریخی نیاز شدیدی به انتشار فصلنامه تاریخ احساس می کردند.
در پاییز ۱۳۷۸ با شناخت دقیق و به موقع این نیاز ضروری را استاد خیراندیش و بزرگانی چون علیرضا حاجیان زاده، دکتر عطاء الله حسنی، دکتر منصور صفت گل، دکتر طوبی فاضلی پور، دکتر مسعود جوادیان، دکتر نصراله صالحی ودکتر جواد عباسی پاسخ گفتند و اولین مجله رشد آموزش تاریخ با سردبیری دکتر خیراندیش به زیور طبع آراسته و در دسترس علاقمندان قرار گرفت. (آغاز به کار این گام بلند فرهنگی در نیمه دوم ۱۳۶۰ زده شد لیکن بنا به دلایلی از جمله حساسیت درس تاریخ و مباحث آن  به نتیجه نرسید)
بدین ترتیب تاریخ از پستوی اذحان غبارگرفته ای که این رشته محوری و بنیادین را" درس مردگان" و به عبارتی "کاه کهنه" می پنداشتند بیرون کشیدند و طرحی نو درانداختند.

استاد خیراندیش در آغاز هر شماره از فصلنامه مطلبی نو تحت عنوان سخن سردبیر ارائه می دهد که راهگشای دبیران و دانش پژوهان تاریخ است و جالب اینکه هر سخنی که می آورد نکته ای نو دارد و آنرا حلاوتی خاص است.
به عنوان نمونه سخن سردبیر در مجله شماره ۲۲ اینگونه ادامه می یابد " هدف ما از مطالعه تاریخ آن نیست  که در مقابل اقدامات بزرگ گذشتگان انگشت تحیر به دهان گرفته و خود را عاجز و ناتوان به شمار آوریم، بلکه پیام تاریخ و تمدن بشری آنست که هر نسلی در هر عصری باید تاریخ ساز باشد،  بنای تمدن را برافراشته تر سازد، اثری بزرگ تر بوجود آورد و خلاقیتی بیشتر به خرج دهد"
در شماره ۲۸ مجله رشد آنجا که رابطه علم جغرافیا و تاریخ را بررسی می کند، در فرازی می آورد که " همانگونه که باستان شناسی رابطه شرایط جغرافیایی و تمدنی گذشته را مورد مطالعه قرار می دهد، باید این استنباط را هم داشت که اندیشه و عمل امروزی( یک نسل) در  زمانهای آینده بصورت یک پدیده تاریخی باستان شناختی  مورد ارزیابی و مطالعه قرار خواهد گرفت.براین اساس رابطه تاریخ و جغرافیا در یک فرایند آموزشی  یا پژوهشی تاریخی یک رابطه مکانیکی ایستاده و ساده نیست بلکه رابطه ای متحول و در همان حال مستمر است که در هر عصری  با توجه به اندیشه انسانی و نیز شرایط تکنیکی، صورت جدیدی می یابد. نتیجه آنکه بهره گیری از جغرافیا در آموزش و پژوهش تاریخ نه فقط به درک بهتر گذشته کمک می رساند  بلکه باید به شکل گیری اندیشه مدیریت حیات اجتماعی در هر عصری و برای هر نسلی آن هم در سطحی کلان  از نظر زمانی  بلند نگر کمک نمایند."
استاد  با طرحی عالمانه پدیده های  پیرامونی را به حیطه تاریخ و تاریخ نگاری پیوند می زند برای مثال  در شماره ۴۱ رشد تاریخ چنین می نگارد.
"تاریخ فقط در موزه ها و گنجینه های بزرگ پر آوازه، که با  هزینه های گزاف از  آنها حفاظت می شود، نیست. دانش کنونی،  تاریخ را در متن زندگی و همپای عرصه های فعال  تلاش و کوشش  فکری، اقتصادی، تکنیکی و اجتماعی بشر می داند. تاریخ و تاریخ نگاری در خانه، در مدرسه، در کوچه، در خیابان، در زمین ورزش، در مسجد،  در بازار و در دست و ذهن و زبان و رفتار و کردار همه ماست. منتها باید دقت داشت و آنرا پیدا کرد و مورد مطالعه  قرار داد. آیا بدین ترتیب تاریخ به متن زندگی باز نمی گردد ودرس تاریخ صورتی زنده نمی یابد؟ آیا بدین ترتیب، ما درک بهتری از میراث  فرهنگی پیدا نخواهیم کرد؟  زیرا بسیاری از  پدیده های  پیرامون ما، یا جزو میراث فرهنگی هستند یا روزی میراث فرهنگی خواهند شد." سردبیری استاد در مجله رشد تاریخ از  ۱ تا ۵۵ به عبارتی از پاییز ۱۳۷۸ تا تابستان ۱۳۹۳ ادامه داشت.
استاد خیراندیش همزمان با تدریس در دانشگاههای تربیت معلم تهران و شیراز در زمینه تالیف کتب  درسی نیز با وزارت آموزش و پرورش همکاری بسیار نزدیک داشت و تاثیرگذاری ایشان را در نوشتن  کتاب تاریخ ایران و جهان ۱( دوره دبیرستان) و نیز تالیف کتاب تاریخ برای دوره های تربیت معلم مشاهده می کنیم.
برهمین مبنا به آغاز  این یادداشت بر می گردم و تاکید می کنم که رسم نیکوی هفته نامه اتحاد جنوب کاری بس بزرگ و ارزشمند و به اعتباری در نوع خود  تاریخ نگاری و حفظ میراث بزرگان عرصه علم و فرهنگ است که سرمشقی برای  جوانان نسلهای  آینده خواهد بود. بزرگانی چون  دکتر خیراندیش نیازی به تمجید ندارند لذا این دانش و پژوهش دقیق علمی و پرتو افکنی ایشان بر پدیده های تاریخی  است  که بعنوان میراثی برای آیندگان به ودیعه گذاشته می شود و ما را به تحسین وامی دارد./ج