روزنامه صبح نو؛ اما باوجود اینکه کارشناسان زیادی در این حوزه وجود دارند، چهره این روزهای زلزله، آقای «مهدی زارع» مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله است. کسی که بیش از هر مسوول دولتی دیگری مصاحبه می‌کند و صحبت‌هایش درباره زلزله دست‌به‌دست می‌شود.

 

 

 «دوست ندارم چهره زلزله باشم.» زارع درباره دلیل این که همه خبرگزاری‌ها و همه خبرنگاران درباره زلزله با او صحبت می‌کنند، در گفت‌وگو با روزنامه صبح نو می‌گوید: «نباید همه خبرگزاری‌ها و خبرنگاران با من صحبت کنند. به‌عنوان‌مثال خبرگزاری مهر از قول من یک خبر غلطی را منتشر کرده است که البته خودش سعی کرده آن را اصلاح کند.» او با اشاره به این که در گفت‌وگوهای خود مکرراً اعلام کرده است که تشخیص احتمالی زلزله یا پیش‌بینی وقوع آن را نمی‌توان انجام داد، توضیح می‌دهد: «من فکر می‌کنم دوستان به ایجاد هیجان علاقه دارند. علم اما وسیله هیجان نیست. اگر اتفاقی که می‌افتد، اگر دانشمندان حس کنند که به‌این‌ترتیب تحت‌فشار قرار می‌گیرند، دیگر یواش‌یواش جواب دوستان رسانه‌ای را نخواهند داد.

 

فکر می‌کنم این هم اتفاق خوبی نباشد. من فکر می‌کنم این‌طور فضای هیجانی درست کردن، به نفع علم و به نفع زلزله نیست. باید گفت که اجازه دهید که دانشمندان کار خود را انجام دهند و بتوانند حرف خود را بزنند.» اضطراب وقوع زلزله و پاسخگو نبودن منابع اطلاع باعث شده است که همه سراغ دکتر زارع بروند، البته زارع دلیل را چیز دیگری می‌داند: «همه به دنبال این هستند که به سودی برسند.

 

دکتر بازرگان همیشه می‌گفت که ایرانیان دوست دارند که سود را زود کسب کنند. سود را زود کسب کردن، گرفتاری درست می‌کند.» او توضیح می‌دهد: «فهمیدن و درک اتفاقاتی که می‌افتد، بسیار کار دقیق و پیچیده‌ای است و دانشمندان باید این امکان را داشته باشند که کار خود را انجام دهند اما این چیزی که ما می‌بینیم، خلاف این است. به نظر می‌رسد که دوستان رسانه‌ای به دنبال فهمیدن واقعیت نیستند.»

 

 مهدی زارع در حالی تبدیل به سلبریتی زلزله شده که حساسیت درباره زلزله در ایران بسیار بالاست و با وقوع اتفاقات اخیر و وقوع زلزله‌های زیادی که روی داده‌اند، او با رسانه‌ها مدام گفت وگو می‌کند و درباره زلزله اطلاعات می‌دهد. وی دراین‌باره می‌گوید: «اتفاقاً بسیاری از رسانه‌ها می‌گویند نباید خیلی از مسائل را مطرح کرد و اطلاعات زیاد نباید داد. می‌گویند نباید زیاد در اذهان عمومی صحبت کرد. کما این که بسیاری از همکاران ما هم این نظر را دارند.» البته زارع به این موضوع معتقد نیست، او توضیح می‌دهد: «من معتقدم تا آنجایی که می‌شود باید به مردم آگاهی داد و گفت که این اتفاق چیست. مردم را باید با عبارات علمی و ادبیات علمی آشنا کرد.

 

این نظر شخصی من است. اما نظر خلاف نظر من هم وجود دارد. بعضی از دانشمندان معتقدند که اصلاً نباید با رسانه صحبت کرد. نباید اطلاعات علمی را داد و اطلاعات علمی را فقط باید در اختیار نشریات تخصصی و خیلی معتبر قرار داد. البته بعضی از دوستان رسانه‌ای هم معتقدند که نباید همه حرف‌ها را زد و باید حرف‌های دلگرم‌کننده زد. باید مردم را با حرف‌هایمان خوشحال کنیم ولی من طرفدار واقعیت هستم. اینکه با واقعیت بتوانیم کار کنیم، فکر می‌کنم که این کار بهترین کار است.» باوجود تشویش و اضطرابی که در بین مردم درباره زلزله وجود دارد، تنها مهدی زارع است که درباره زلزله اطلاعات می‌دهد، او تعریف می‌کند: «من هم می‌توانم اطلاعات ندهم، اما اگر به مردم توضیح ندهیم، مردم سراغ شایعات می‌روند. می‌روند سراغ اینکه این‌ها زلزله نیست و انفجار است، این‌ها هارپ است و این‌ها به خاطر توسعه موجودات یوکو و فرازمینی است. می‌روند سراغ این‌طور چیزها. آیا دوست دارید  آرامش مردم را با اخبار دروغی برقرار کنید. این داستان ازنظر من چنین فیدبک و بارکدی هم دارد.»

 

 مدیرگروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی تعریف می‌کند: «زمین‌لرزه متولی خاصی ندارد اما متولی اعلام وقوع زلزله در ایران مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است.» این در حالی است که در هیچ یک از زلزله‌های اخیر توضیحی از وقوع زلزله‌ها از طرف سخنگویان یا مدیران این مرکز انتشار پیدا نکرده است. مهدی زارع توضیح می‌دهد: «آن‌ها بهترین کار را انجام می‌دهند. دیگر مانند من اعصابشان خرد نمی‌شود. آن‌ها توضیحی درباره زلزله نمی‌دهند و مسوولیتی هم ندارند. آن‌ها می‌گویند که اگر هم توضیح زیادی بدهیم باید در تبعات آن هم شریک شویم. بنابراین توضیح نمی‌دهند و خیال خود را هم راحت می‌کنند. این هم یک روش است. من اما طرفدار این روش نیستم. من معتقدم تا جایی که می‌شود باید با مردم صحبت کرد و واقعیت‌ها را به مردم گفت و اجازه دهیم که مردم آرام‌آرام با ادبیات علمی آشنا شوند.

 

همین که مردم مفهوم احتمال را متوجه نمی‌شوند، این نشان می‌دهد که سواد علمی جامعه بالا نیست. زمانی که درباره احتمالات با مردم صحبت می‌کنیم، مردم می‌گویند که دوازده هفته دیگر زلزله می‌آید. خیلی از مردم مفهوم احتمال را متوجه نمی‌شوند و بیشتر به دنبال هیجان و جنجال هستند.» مهدی‌زارع مدیر‌گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در جواب سؤال اینکه باوجود اتفاق‌هایی که افتاده است، اگر باز هم خبرنگاری با او تماس بگیرد و درباره زلزله از او سؤال کند، باز هم جواب می‌دهد یا نه، می‌گوید: «من جواب خواهم داد؛ چرا نباید جواب بدهم، مگر اینکه بدانم که آن خبرنگار حرفه‌ای نیست.» تا زمانی که مسوولان و متولیان اطلاع‌رسانی درزمینه زلزله، پشت تریبون نروند و به مردم و روزنامه‌نگاران اطلاعات ندهند، باید منتظر چنین اتفاقاتی هم بود./د