امان الله شبانکاره 

دوره های زندگی انسان را می توانیم به چهار عصر سنگ، کشاورزی، صنعت و تکنولوژی و ارتباطات تقسیم کنیم، بنابراین فضای مجازی، موضوعی البته نه چندان جدید است که در دهه اخیر اثرگذاری زیادی بر زندگی انسان داشته است. از سال ۱۹۹۰ میلادی تحول شگرفی با توجه به ورود اینترنت به دنیای اطلاعات و ارتباطات رخ داده و از سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی انقلاب اطلاعات در جهان به وقوع پیوسته است. در سال های اخیر نیز زیر ساخت هایی در حوزه  ICT (تکنولوژی ازتباطات و اطلاعات ) فراهم شده است، بنابراین اگر جامعه ای نگاه مدیریتی خود را به سمت ICT نبرد دچار عقب ماندگی می شود. 

امروزه بسیاری از معضلات شهری، می توانند  با استفاده  از فن آوری های نوین همچون ابزارهای بازیافت زباله، قطارها، خطوط اتوبوسهای تندرو و ثبت الکترونیکی درخواست های خدمات شهری  به سهولت حل و فصل می شود که این امر  آرامش ذهنی و روانی شهروندان را بهمراه خواهد داشت. افزایش جمعیت شهرها در دهه های اخیر، کاربرد فن آوری های نوین در اداره شهر را اجتناب ناپذیر کرده  و به عبارتی بدون استفاده از این فن آوری ها  مدیریت شهری  امکان ادامه بقا ندارد.  ثبت درخواست های خدمات شهری در دفاتر دولت الکترونیک  گامی مهم در توسعه پایدار شهری است که لازم است فرهنگ سازی های لازم برای گسترش آن انجام شود تا شهروندان برای برطرف کردن کوچکترین نیازهای خود مجبور به مراجعه به ادارات  و نهادهای شهری نباشند.

به یقین می توان گفت که در آستانه ورود به دهه ششم از عصر اطلاعات (Information Age) رویکرد و مطالبات شهروندی از سازمانها و ارگانهای خدمات رسان از قبیل شهرداریها به سمت و سوی این هدف " همه جا ، همه کس ، همه وقت " و " آسانتر ، سریعتر ، ارزانتر " سوق داده و با جدیت دنبال می گردد.

فضای مجازی:

اهمیت فضای مجازی بسیار زیاد است البته فضای مجازی نیز مانند هر تکنولوژی دیگری که وارد زندگی انسان ها شده، دارای جنبه های مثبت و منفی است. از جنبه های منفی آن می توان به انزوا طلبی افراد ، فردگرایی و بمباران اطلاعاتی اشاره کرد، اما در نگاه مثبت به این پدیده باید گفت اطلاعات، محور زندگی بشر امروز است، بنابراین کیفیت زندگی منوط به بهره گیری از فضای مجازی است.

فضای مجازی در توسعه زندگی شهری نیز نقش کلیدی ایفا می کند. در زندگی شهری از طریق فضای مجازی، اطلاع رسانی هایی به مردم صورت می گیرد و خدمات مختلفی ارائه می شود و شهروندان می توانند مسائل شهر خود را بررسی کرده و نقش شهروندی خود را ایفا کنند. این ها در نتیجه نگاه مثبت به فضای مجازی شکل می گیرد. البته برای بهره برداری مناسب از هر تکنولوژی، باید فرهنگ سازی در زمینه آن صورت گیرد تا بتوان نقش مثبت آن را با داشتن معایب مدیریت کرد. در مدیریت شهری نیز این تکنولوژی ،امروز در عرصه زندگی در حوزه های مختلف وارد شده و مدیران شهری باید بتوانند از آن استفاده مناسب ببرند.

می توان بر اساس نگاه اطلاعاتی، فضای مجازی را به کار گرفت، می توان اطلاعات درست را به شهروندان انتقال داد و اطلاعات درستی از آنان برای استفاده در امور مدیریتی دریافت کرد. از ظرفیت فضای مجازی می توان با حفظ حریم خصوصی شهروندان برای توسعه تعاملات اجتماعی نیز بهره گرفت باتوجه به نوع اطلاع رسانی از طریق فضای مجازی، به شهروندان می توان عدالت شهری را نیز رعایت کرد. علاوه بر این ، برای فرهنگ سازی مسائل شهری و شهروندی می توان از این فضا بهره گرفت و به عنوان ابزار اثربخش در ارتقای کیفیت زندگی مردم از آن استفاده کرد .

بهره گیری از فضای مجازی در اداره امور شهر می تواند هزینه های ارتباطات در زندگی اجتماعی و تصمیم گیری را کاهش دهد و در راستای شهر الکترونیک نیز عمل کند، برای مثال یکی از اقداماتی که در حوزه فضای مجازی در مدیریت شهری صورت می گیرد، خدمت رسانی به شهروندان است زیرا فضاهای مجازی به دلیل نوع ارتباطاتی که برقرار می کند می تواند شهروندان را با ارایه پیشنهادات خلاقانه در مسایل حوزه شهری به خود شکوفایی برساند و بهترین نظرات در سطوح مختلف شهروندان جمع آوری و مورد استفاده قرار گیرد به نوعی که یک شبکه نظام پیشنهادات مدیریت شهری با دخالت شهروندان ایجاد گردد.

اگر مجموعه های مدیریت شهری از ابزارهای نوین برای گرفتن نظرات خلاقانه شهروندان کمک بگیرد، خدمات مناسب در فضای مجازی ارائه دهد و نظرات مناسب شهروندان را بگیرد، یک ارتباط مطلوب بین شهروندان و شهرداری ها برقرار می شود. همچنین شهرداری می تواند برخی خدمات خود را از طریق فضای مجازی به شهروندان انتقال دهد، برای مثال می توان خدماتی را از طریق اپلیکیشن تلفن همراه یا کامپیوتر و بدون هزینه و با جذابیت به شهروندان انتقال داد.

مجموعه مدیریت شهری می تواند فعالیت های و پروژه های پژوهشی مناسبی در حوزه بهره گیری از فضای مجازی برای جلب مشارکت شهروندان و فرهنگ سازی مسائل شهری را از طریق ارتباط با دانشگاه ها دنبال نموده و آن را به عنوان یک ابزار مناسب همانند کشورهای توسعه یافته، از آن بهره جسته و سطح کیفی زندگی شهروندان را توسعه دهد.

تکنولوژی های نو:

با توسعه ی تلفن های هوشمند، سالیانه میلیون ها اپلیکیشن در حوزه های مختلف و بر اساس نیاز آن حوزه ها، طراحی، نوشته و به کار گرفته می شوند. در حوزه ی مدیریت شهری نیز می توان از این تکنولوژی استفاده کرد. در حال حاضر در کشور ما در این حوزه فعالیتی صورت نپذیرفته و خلایی احساس می گردد. با نگاهی سطحی به نیازهای شهرواندان و از آن سو به دغدغه های مدیریت شهری، می توان دریافت که برنامه ای تعاملی و دو سویه برای تعاملات بیشتر میان شهروندان و مسولین شهری، مورد نیاز می باشد.

از جمله مزایای فراگیر شدن فن آوریهای جدید، تعامل میان مردم و مدیران شهری در یک چارچوب مدنی است که این رویه منجر به کاربردی شدن قانون و ملزم شدن مدیران و شهروندان به رعایت آن می شود.

بکارگیری سیستم جدید آی تی اس در حمل و نقل درون شهری در شهرهای بزرگ، گامی مهم در خدمات رسانی به شهروندان می باشد. سیستم پرداختهای الکترونیکی در ناوگان اتوبوسرانی، نقش مهمی در کاهش ازدحام مسافران برای پرداخت کرایه خواهد داشت که این امر سهولت در جابجایی مسافران را در پی دارد.

استفاده از فن آوری های جدید صنعت ساختمان در نوسازی بافتهای فرسوده، نقش چشمگیری در کاهش تلفات ناشی از حوادث طبیعی  خواهد داشت.

در مواردی همچون نمای ساختمانها، بهره گیری از فن آوری های روز می تواند در زیبایی منظر شهری موثر باشد.

جایگاه شورای شهر و شهرداری ها را در استفاده از فن آوری های جدید در راستای توسعه خدمات شهری بسیار حائز اهمیت می باشد.تا کنون در این باره قدمهای مثبتی برداشته شده که هنوز هم جای کار دارد اما شورای جدید باید مصوبات بیشتری در خصوص الزام شهرداری به  کاربرد فن آوریهای جدید ارائه کند.

استفاده از تکنولوژی جهت طراحی مدرن شهری

استفاده از ابزار مناسب می‌تواند طراحان شهری را در ارتقا پایداری جامعه کمک کند، به‌ عنوان‌ مثال، استفاده از اپلیکیشن های زیست‌محیطی همچون Environmental Impact Calculator ، که میزان سوخت مصرفی از مبدأ تا مقصد را محاسبه می‌کند، طراحان شهری می‌توانند فضاهای شهری بیافرینند که وابستگی کمتری به سوخت‌های فسیلی دارند و بیشتر بر اساس حرکت پیاده و دوچرخه برنامه‌ریزی‌ شده‌اند. کاهش وابستگی به خودروها، آلودگی هوا و میزان مصرف انرژی را کاهش می‌دهد، همچنین میزان سرزندگی جامعه را بالا برده و شهری برای مردم و آرامش مردم ایجاد می‌شود.

با همکاری تکنولوژی و طراحی شهری، سطح بالایی از اتصال و ارتباط بین مناطق مسکونی و تجاری به دست می‌آید، به‌طوری‌که با اشتغال افراد در خانه یا مکانی دیگر، میزان رفت‌وآمد بین محل کار و خانه کاهش‌یافته و ترافیک شهری کاهش می‌یابد. علاوه بر این توسعه فضاهای مشترک، محیط‌ های مبتنی بر اینترنت می‌تواند مردم را گرد هم آورد، طراحان و برنامه ریزان شهری می‌توانند با نگاه به شیوه استفاده مردم از تکنولوژی، میزان این ارتباطات و اتصالات را در شهر و فضاهای شهری ارتقا دهند.

بر مبنای استفاده از تکنولوژی و داده‌های موجود در طراحی شهری، برنامه ریزان و طراحان می‌توانند تعیین کنند که بهترین فرآیند برای ترکیب عناصر و اجزا مختلف طراحی شهری و طراحی جامعه‌ای فراگیر چیست. ابزارهایی همچون  National Equity Atlas و Metro Pulse می‌توانند به طراحان شهری در شناخت داده‌های جمعیت‌شناسی، میزان برابری و عدالت و مزایای اقتصادی یاری کنند. با استفاده از چنین خدماتی ، برنامه ریزان، طراحان شهری و معماران می‌توانند زمان بیشتری را به برنامه‌ریزی اختصاص دهند و فضاهایی خلق کنند که دربرگیرنده تنوعی از افراد و سرزندگی خواهند بود، داشتن داده‌های بهتر به آفرینش جامعه‌ای بهتر کمک می‌کند.

شهرها به‌ عنوان بستری برای همکاری و مشارکت به‌عنوان مفهومی قدرتمند در حال ظهور هستند و کشش فراوانی به سمت داده‌های آزاد و حکومت‌های آزاد و افزایش کار از راه دور داشته اند، درنتیجه اشتغال دیگر وابسته به فعالیت در یک مکان منحصربه‌فرد نخواهد بود. تکنولوژی و اپلیکیشن های جدید بستری مشارکتی برای برنامه ریزان و طراحان شهری برای دسترسی به منابع سراسر جهان فراهم می‌کنند. می‌توانیم از فضاهای شهری هنگ‌کنگ بیاموزیم که چگونه فضای شهری متناسب با نیازهای جمعیتی ایجاد کنیم، از سن فرانسیسکو بیاموزیم که چگونه فرهنگ محلی را ارتقا دهیم و از نیویورک درباره ارائه شهر پیاده برای شهروندان بیاموزیم. داده ها در راستای اقتصاد مشارکتی در حال ارسال هستند و شبکه ها زمینه ای برای انتقال اطلاعات به برنامه ریزان و طراحان شهری سراسر جهان هستند.