نی نا غریب زاده*: بافت قدیم بوشهر، از دید مکانی و جغرافیایی در نوک شمالی شبه جزیره بوشهر تولد، رشد و گسترش یافته ‌است و از سه جهت شمال، شرق و غرب، همسایه دریا و از جنوب به بافت جدید (یا اختلاطی از بافت قدیم و جدید) محدود می‌گردد. چهار محله پیکره و هویت بافت را شکل داده‌اند: محله بهبهانی، شنبدی، دهدشتی و کوتی که در این نوع محله بندی عامل «قومیت»  نقش اصلی را ایفاء نموده‌ است. به جز بافت مسکونی، در گذشته بافت تجاری آن نیز حائز اهمیت ویژه بوده که هم اکنون بخش عمده آن فاقد وجود عینی کالبدی و فعالیت و به صورت متروکه در لابه لای بافت یافت می‌شود.
عناصر تشکیل دهنده بناها در بافت قدیم بوشهر از دو منظر قابل بررسی هستند:  دسته اول عناصری هستند که جنبه کاربردی دارند و دسته دوم عناصری هستند که واجد جنبه‌های تزيینی اند.
به طور کلی می‌توان عناصر تشکیل دهنده بناها در بافت قدیم را این گونه ذکر کرد.
۱. ورودی ۲. حیاط مرکزی ۳. اتاق ها ۴. تراس و شناشیل ۵. پشت بام و جان پناه ۶. جرز و فرو رفتگی بدنه‌ها ۷. سایه بان و شبکه ‌های چوبی ۸. بازشوها ۹. بادگیرها ۱۰. پله ها ۱۱. نرده ها و معجرها.
به طور کلی تا حدود سال ۱۳۳۵، بندر بوشهر منحصر به محدوده بافت قدیم و مهمترین و بیشترین کارکردهای شهری در جهت تضمین حیات ساکنین، در آنجا متمرکز بوده، ولی در پی تقلید، تغییر و تحولات شهرسازی، بافت ارگانیک شهر دچار ضربه‌های شدید کالبدی، اقتصادی و عملکردی گردید که برجسته ترین شهود آن کشیدن خیابان انقلاب (ششم بهمن سابق) از وسط بافت و تقسیم آن به دو تکه شرقی و غربی می‌باشد. بافت قدیم بوشهر، با توجه به نحوه استقرار و عناصر خاص خود، با بافت دیگر بنادر ساحلی متفاوت بوده، دارای بافتی متراکم است که ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. از ابتدای امر شما هر آنچه را که می بینید در جهت بهبود و پا بر جاماندن بافت نیست و هر چه که پیش می رود اوضاع رو به وخامت می گذارد. درد این جاست که خود ما با دست خودمان انگشت شصت خود را می بریم. هر چه بیشتر به آن چه می خواهیم بپردازیم، کمتر جواب میگیرم. وقتی برای سفر به شهر دیگر می روم و جاهای زیبا و اماکن تاریخی آنجا را به من نشان می دهند، تنها حرفم این است که شما شهر مرا ندیده اید، چهار محل را با هیچ جای دیگر عوض نمی کنم و فقط کافیست یک بار بیایيد و از کوچه های زیبای آن گذر کنید و سکوت آن را تجربه کنید. حال که همه چیز رو به انهدام است دیگر کجا برای بازدید و نشان دادن باقی می ماند. همه چیز قدیمیش خوب است. آن مادر بزرگ ها و پدر بزرگ هایی که در آنجا نفس می کشند، کجا هستند تا بتوانند آن چه را که می خواهند به دست آوردند؟ مگر نه این است که انسان هر چه را بخواهد فقط کافی است بخواهد و به دست آورد، آنجا که زمانی صدای نی انبان بلند می شد و زمانی دیگر دسته های سینه زنی با هیا مولا گفتنشان تن خانه و محله را می لرزانند. باید صدایشان و حقی که می خواهند تن خیلی چیزها را بلرزاند.
آن کسانی که  در زیر طاق خونی دعوا ها کردند، امروز کجا هستند؟ آیا غیرت ما همین است؟ بوشهر ما همین است؟ چهار محل از همین جا تمام می شود؟ برای چه من باید بشنوم که تا پنج سال دیگر چهار محل تمام می شود؟ چرا؟ /ا

*دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی