الهام صالحی*

اين روزها اگر بطور اتفاقي هم يكي از صفحات مجازي گوشي تان را باز كرده باشيد، با خبر مقايسه مخازن ميدان گازي پارس جنوبي با مقادير معتنابهي از طلا و جواهرات روبرو شده ايد. مقايسه اي كه مديرعامل مجتمع گاز پارس جنوبي در آستانه بيست سالگي اين شركت از آن رونمايي كرده  و موجبات تحسين اهالي رسانه را فراهم نموده است. ايشان ضمن برشمردن شرايط جغرافيايي و مختصات ژئوپلتيك اين ميدان، كارواني هفتاد و هشت كيلومتري از كاميون هايي را تصوير كرده اند كه هر كدام با محموله اي بيست تني از طلاي خالص، بوق زنان در انتظار ورود به خزانه ملي كشور هستند. صد البته تصور چنين اتفاقي از زاويه نگاه ملي، مي تواند شادي بخش  و شورآفرين باشد. چه كسي را مي توان يافت كه با شنيدن چنين خبري، غرور ملي اش برانگيخته نشده و لبخندي شيرين بر لب هايش ميهمان نشود؟
با اين وجود، پس از خلق چنين تصوير زيبايي، آقاي مديرعامل ناگهان به مقايسه اي ديگر نيز مي پردازد تا مخاطبان تشنه رسانه را بيشتر به سوت و هلهله وادارد. مقايسه اي كه شيريني مقايسه پيشين را نيز زايل كرده و بيش از آن كه مبنايي علمي و آماري داشته باشد، قياسي مع الفارق بوده و به خيال انگيزي هاي كودكانه شبيه مي شود.
قياس مجتمع گاز پارس جنوبي كه در قالب مجتمعي از فازهاي پالايشگاهي به شيرين سازي گاز و استحصال محصولات جانبي آن از قبيل ميعانات، گوگرد و فرآورده هاي هيدروكربوري مربوطه مشغول است، با غول هاي عظيم نفتي نظير  BPكه تنها بخشي از فعاليت آنها به صنايع پايين دستي مثل پالايش نفت و گاز منوط شده و عمده عمليات آنها در حوزه هاي بالادستي اين صنايع نظير اكتشاف، توسعه و توليد انجام مي شود، اشتباهي بزرگ است كه بيان آن از سوي مديري عملياتي، سخت غير قابل باور مي نمايد.
شركت بريتيش پتروليوم ( يا باختصار BP ) شركت عظيم نفتي انگلستان و يكي از شركت هاي فرامليتي است كه در حوزه هاي كشف، استحصال و پالايش نفت خام، گاز طبيعي، صنايع پتروشيمي، فرآورده هاي نفتي مواد شيميايي، سكوهاي حفاري، ناوگان كشتيراني و خطوط انتقال فرآورده هاي هيدروكربوري، جايگاه هاي سوخت رساني و توزيع، ايرلاين ها و خطوط حمل و نقل هوايي، بازاريابي، تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و سوخت‌های زیستی، تولید برق با استفاده از انرژی بادی و خورشیدی، دانشگاه ها و موسسات آموزشي و سرمايه گذاري هاي كلان در صنعت بورس فعال مي باشد. بنا به آمارهاي موجود، درآمد اين شركت در قبال فعاليت هاي عملياتي خود، تنها در سال 2013 ميلادي، رقمي بالغ بر چهارصد ميليارد دلار بوده كه بيست و چهار ميليارد دلار از مبلغ مذكور، سود خالص اين شركت قلمداد شده است.
شركت BP  بدليل شخصيت فراملي و چند مليتي خود در بيش از هشتاد كشور جهان داراي واحدهاي عملياتي بوده و 21800 ايستگاه خدماتي را در سراسر جهان مديريت مي كند. اكتشافات BP در حوزه نفت، قاره آسيا، چين، اندونزي، هند و پاكستان را شامل شده و در حوزه محصولات پتروشيمي نيز چين، فيليپين، كره جنوبي و مالزي را دربر مي گيرد. ساخت و مديريت خطوط لوله انتقال گاز باكو – سوپسا ، باكو – تفليس، خط لوله فورتيز اسكاتلند، خط لوله ني نيان كلمبيا، خط لوله اقيانوسيه، خط لوله اروپاي شرقي، خط لوله آلاسكا تا كانادا و ده ها خط لوله و پروژه مربوط به آن نيز بخش هايي از فعاليت اين شركت در حوزه پايين دستي صنايع نفت و گاز به شمار مي روند.
از سويي ديگر، مجتمع گاز پارس جنوبي با در اختيار داشتن مخزن و منبعي ملي – كه همه آن سود خالص است – نمي تواند با شركت BP  به قياس بنشيند كه  بدون تكيه به پشتوانه اي ملي، و تنها بعنوان شركتي سرمايه گذار و كارآفرين در اين حوزه، با توان فنآوري خود مخازن و منابع جهاني را تحت اراده اش درآورده و سود خود را از تسهيم اين مبادله عملياتي از ديگران و بازارهاي بين المللي كسب مي كند.
با اين اوصاف، لازم بنظر مي رسد مديرعامل محترم مجتمع گاز پارس جنوبي با تجديدنظر در اظهارات اش، به مقايسه هاي خود جنبه استنادي بخشيده و از شوق و ذوق هاي احساسي و كودكانه فاصله گيرد.
اما حال كه باب مقايسه باز شده است، شايد بتوان در زمينه كاركنان و منابع انساني دو شركت نيز نگاه عالمانه تري را معطوف داشت:
شركت BP  تا سال 2013 با در اختيار داشتن 84000 نفر پرسنل در تمامي مناطق عملياتي خود، نخستين راس از رئوس استراتژي خود را " رفاه كاركنان، منابع انساني، ايمني و محيط زيست " در نظر گرفته و آنگاه به سراغ " بهبود توليد، افزايش و بهبود عملكرد و افزايش سهم شركت در انرژي هاي جايگزين " مي رود:
" باتوجه به آن‌که عملکرد مطلوب در گرو نیروی انسانی مناسب و واجد قابلیت‌های لازم است، توسعه قابلیت‌های كاركنان یکی دیگر از ارزش‌های بنگاهی ما می‌باشد. توجه به رشد توانایی‌های آن‌ها، افزایش رضایت کارکنان، جبران خدمات آن‌ها متناسب با استانداردهای روز و جهانی، رفتار همراه با احترام و توجه به انتظارات آن‌ها و به علاوه عدم وجود تبعیض جنسی، مذهبی و نژادی و رعایت تکثر و توجه به شایسته‌سالاری، از جمله اصول مورد توجه در مورد کارکنان ماست. " ( استراتژي بي پي: دانشنامه جهاني ويكي پديا )
با اين حال در سراسر مصاحبه مديرعامل محترم پارس جنوبي كه در آستانه بيست ساله شدن مجتمع عظيم تحت مديريتش بايست بطور ويژه اي به منابع انساني مجموعه -  بعنوان ثروت و گنجينه اصلي و طلاهايي با عيارهاي بالاتر از گاز و گوگرد و ميعانات گازي  -   اشاره مي كردند ، مثل همه اين سال ها ، رد و نشاني از اين اشاره ديده نمي شود.
ايشان - با نگاهي جهان سومي - همسان با مديران سلف خود در اين مجموعه براي افزايش توليد و درآمد مجتمع ، ابراز مي دارند: " رسیدن به این درآمد نیازمند تأسیساتی است که پایدار و ایمن ] بوده و [ کار و ارزش افزوده ایجاد کند ... "
همانگونه كه انتظار مي رفت، آقاي مديرعامل محترم به جاي تاكيد بر نيرويي پرانگيزه، سالم و بانشاط – كه براستي انرژي و سرمايه هاي تجديدناپذير يك ملت هستند -  تاكيد خود را مكررا بر روي " تاسيسات " موكد نموده و حلاوت رسيدن به مرز بيست سالگي مجتمع را در كام كاركنان تلخ مي نمايد.
كاش آقاي مديرعامل با جستاري كوتاه در فضاي مجازي، مطلع مي شدند كه سياست شركت BP  در قبال رفاه كاركنان خود، هيچ محدوديتي را قائل نگرديده و رستوران ها، هتل ها، اماكن تفريحي، سياحتي، فرهنگي و ورزشي زيادي در سراسر كره زمين با تخفيفات بسيار بالا  و ويژه در خدمت كاركنان اين شركت و خانواده هاي آنان است تا بر فرسايش جسمي، روحي و رواني خود فائق آيند. كاش ايشان كه خود تحصيل كرده آن سوي آب ها هستند، نقبي كوچك به خاطرات و اندوخته هاي زمان دانشجويي شان مي زدند و بيش از آن كه بر بينش خود تعصب ورزند ، شجاعت تغيير بر اساس ديده هايشان را در خود جستجو مي كردند. دگرگوني و تغييري كه مقدمه و سرآغاز همه پيشرفت هاست.
نهايتا با اين كه بعنوان همسر يكي از كاركنان شاغل در مجتمع گاز پارس جنوبي، بايستي به خود باليده و گذر از نوزده سالگي اين مجموعه بزرگ را به فال نيك بگيرم، اما سكونت در شهركي عملياتي كه پس از پانزده سال هنوز عزمي واقعي براي ترميم ساختارهاي آن، بهسازي مبلمان شهري در راستاي تامين حقوق شهروندي ساكنين و تلاش كم رنگي براي فرهنگ سازي نيز صورت نگرفته و بطور مثال – حتي –  تعبيه  يك آسانسور بعنوان بخشي از تكريم خانواده هاي كاركنان، در گير و دار نوعي بوروكراسي كاذب و ساختگي محو و گم شده  و مديرعامل محترم مجتمع طي اين همه سال، جلسه اي كوتاه نيز با خانواده هاي همكارانش نداشته تا احساس، نگرش و دغدغه هاي آنها را در قبال مجموعه اش درك كند، انگيزه و شادي هرگونه ابراز احساسات را از من و ديگر ساكنان اين شهرك ها سلب نموده است. بنابراين چنين بنظر مي رسد كه مديريت محترم مجموعه، پيش و بيش از آن كه به دنبال قياس اين مجتمع با مگاكمپاني هايي نظير شل ، توتال و BP  برآيد، نيازمند نگاهي تازه به ساختار سازمان خود و مقايسه اين سازمان با خودش مي باشد. بي ترديد گذشته هر مجموعه و سازماني – اگر بدون غرض ورزي و تعصب كوركورانه مورد محاجه و قضاوت قرار گيرد –  بهترين چراغ راهنما براي آينده همان مجموعه است.
تا سال هاي پيش وقتي پسرم - در پاسخ به موضوع انشاء كه از آنها خواسته بود شغل آينده شان را تصوير كنند -  شغل پدرش را براي آينده اش درنظر مي گرفت، به او افتخار مي كردم اما با زاويه نگاه مديريت اين مجموعه در قبال كاركنانش – كه بدون نگاهي كرامت ورز، هركدام از آنان را فقط در شماره اي شش رقمي تصوير مي كند –  ديرگاهي است كه براي آينده پسرم عميقا نگران و غصه دار مي شوم ... مباد چنين!/ج

*حقوقدان، مشاور حقوقي و ساكن در شهرك هاي عملياتي شهرستان جم