دلایل داخلی ترامپ برای پاره کردن برجام هر آنچه هست، بازتاب‌های گسترده‌ای در سطح بین‌المللی دارد. برای دومین بار طی ماه‌های اخیر، اقدامات کاخ‌سفید دستاوردهای جامعه بین‌المللی را که تعادلی برای منافع قدرت‌های جهانی بوده، با تهدید روبه‌رو ساخته است.

اواخر ماه آگوست، آغاز جنگ لفظی میان دونالد ترامپ و کیم جونگ‌-اون، سایر قدرت‌های جهانی را که مشغول بازداشتن و محدود ساختن برنامه‌های هسته‌ای کره‌شمالی بودند، شگفت زده کرد. کمتر از دو هفته قبل نیز دونالد ترامپ در اقدامی مشابه توافق چندجانبه هسته‌ای ایران را هدف قرار داد. او مطابق با آنچه در ستادهای تبلیغات انتخاباتی خود وعده داده بود، تصمیم گرفت کشورش را از توافق هسته‌ای ایران خارج کند. البته او برجام را پاره نکرد، بلکه پایبندی ایران به این توافق را تایید نکرد. در واقع ترامپ مسوولیت تصمیم‌گیری درخصوص برجام را به کنگره آمریکا محول ساخت. از روز ۱۳ اکتبر (۲۱ مهر) که ترامپ سخنرانی ضد ایرانی خود را نطق کرد، کنگره آمریکا شصت روز مهلت خواهد داشت تا درباره خروج از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها تصمیم بگیرد.

به گزارش نشریه «نیوزویک‌» با تمام نقص‌هایی که برجام دارد، تاکنون این توافق جواب داده؛ چراکه «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» پایبندی ایران به مفاد آن را تایید کرده است. به ادعای این نشریه، دیپلماسی بین‌المللی‌ای که توانست به این توافق ارزشمند برسد، می‌تواند راهکاری برای عبور از جهانی دو قطبی باشد. در مسیر نهایی شدن برجام هر دو کشور روسیه و آمریکا تمام تلاش‌ خود را به‌کار بستند و موضوعات مورد اختلاف میان خود را در این مسیر کنار گذاشتند. در واقع برجام گواهی بر این واقعیت است که با وجود حفاظت از نگرانی‌های مربوط به منافع ملی هر کشور، جامعه جهانی می‌تواند برای رسیدن به یک توافق بر میز مذاکره بنشیند. توافق هسته‌ای ایران مورد تایید تمام اعضای دائم «شورای امنیت سازمان ملل متحد» به‌علاوه آلمان و اتحادیه اروپا است.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی ولادیمیر پوتین هشدار داد هر نوع اقدام آمریکا به‌منظور خروج از برجام عواقب ناگواری به همراه خواهد داشت. در این رابطه او به خبرنگاران گفت: اگر آمریکا بخواهد از برجام خارج شود، تهران نیز از این توافق خارج خواهد شد. یانگ جیه‌چی، مشاور ارشد دولت چین، نیز از آمریکا خواست تا توافق هسته‌ای ایران را نگه دارد. سایر امضا‌کنندگان برجام نیز نگرانی‌های خاص خود را در رابطه با خروج آمریکا از برجام دارند. رئیس‌جمهوری فرانسه امانوئل ماکرون، نخست‌وزیر انگلیس ترزا می و صدراعظم آلمان آنگلا مرکل در بیانیه‌ای مشترک بر این موضع تاکید کردند که دولت‌ این کشورها برای حفظ برجام متعهد هستند. فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، نیز در این رابطه گفته است: «برجام توافقی دوجانبه نیست. این توافق تنها متعلق به یک کشور خاص نیست و هیچ‌یک از کشورهای امضا کننده آن به تنهایی نمی‌توانند آن را پایان دهند.»

به گزارش مجله آمریکایی «نیوزویک»، اتفاق آرای حامیان برجام بی‌نظیر است. با این حال نقش آمریکا نیز در این توافق حیاتی است؛ اگر آمریکا جزئی از برجام نباشد، این توافق نابود خواهد شد. از دید تهران وضع هر نوع تحریم‌ اثرگذار توسط آمریکا به منزله نقض تعهدات برجامی این کشور است. نظام تحریم‌های آمریکا بسیار مهم است. در واقع آنچه ایران را تاکنون پای این توافق نگه داشته، لغو تحریم‌های هسته‌ای این کشور بوده است. در این رابطه فدور لوکیانوف، سردبیر نشریه «روسیه در سیاست جهان» می‌نویسد: «اگر کنگره آمریکا بخواهد تحریم‌هایی را به بهانه برنامه‌های موشکی ایران وضع کند – برنامه‌هایی که ارتباطی با موضوع هسته‌ای این کشور ندارد و در هیچ جای برجام به آن اشاره نشده است – ایران انگیزه‌های خود را برای ماندن در برجام از دست خواهد داد. در واقع با بازگشت تحریم‌های اثرگذار، دلیلی ندارد تهران بخواهد به تعهدات خود در برجام پایبند باشد. به نظر من اقدامات کاخ سفید در راستای فشار آوردن بر ایران برای خروج از برجام است. در چنین شرایطی آمریکایی‌ها با محکوم کردن اقدام ایران، تمام تقصیرها را به گردن این کشور خواهند انداخت. این موضوع کاملا واضح است.»  در این شرایط روسیه‌، اروپا و چین با ایران قبل از توافق هسته‌ای روبه‌رو خواهند شد؛ ایرانی که برنامه‌های هسته‌ای خود را از سر گرفته است.

حتی اگر توافق هسته‌ای برای مدتی معلوم بر قوت خود باقی بماند، شکاف میان کشورهای حاشیه اقیانوس اطلس شدت خواهد یافت. روسیه، انگلیس، فرانسه، آلمان و چین با وجود تمام اختلافاتی که دارند، مجبور خواهند شد مسوولیت امنیت‌ منطقه‌ای و جهانی را برعهده گیرند. در این رابطه، وزیر خارجه آلمان زیگمار گابریل در گفت‌وگو با یکی از روزنامه‌های این کشور گفته است: «این موضوع حتمی است که اروپایی‌ها در موضوع برجام در کنار هم می‌مانند. ما مجبوریم به آمریکا بگوییم که رفتار آنها در قبال ایران، مواضع کشورهای اروپایی را به مواضع ضدآمریکایی روسیه و چین نزدیک خواهد کرد.» دمیتری ترنین، رئیس «مرکز کارنگی مسکو» نیز در توییتر خود نوشت: «اقدامات اخیر ترامپ در رابطه با کره‌شمالی و ایران سایر قدرت‌های جهانی نظیر آلمان، فرانسه‌، چین و روسیه را به ایفای نقش در مسائل امنیت جهانی مجاب خواهد کرد.»

به ادعای «نیوزویک» این فرضیه‌ای بزرگ است. نمونه‌های اندکی وجود دارد که رهبران اروپایی در حل مسائل امنیتی بدون نقش آفرینی آمریکا همکاری داشته‌ باشند. در این رابطه وارد کردن روسیه کار را سخت‌تر نیز می‌کند. قدرت تحریم‌های آمریکا سنگین است: اروپایی‌ها ممکن است به‌منظور رسیدگی به مسائل مختلف جهانی آرزوی همکاری با روسیه را داشته‌ باشند، اما چماق و هویج‌هایی که قراردادهای بین‌المللی را ارزشمند یا بی‌ارزش می‌کند در دستان واشنگتن است. البته کناره‌گیری آمریکا از توافق‌های بین‌المللی در آینده ممکن است پلی برای حل اختلافات و نزدیکی میان روسیه و اروپا و همچنین روسیه و چین باشد. البته این موضوع در شرق و درخصوص «اوراسیا بزرگ‌تر» اتفاق افتاده است. به‌رغم نااطمینانی و نابرابری اقتصادی که میان چین و روسیه وجود دارد، درحال حاضر این دو کشور سیاست‌های خود را در مسائل منطقه‌ای همسو کرده‌اند./س