داوود سردشتكي*

موضع عربستان نسبت به ايران از ابتداي انقلاب اسلامي سال 57 تا به امروز خصمانه بوده؛ چرا كه سياست هاي خارجي اين كشور اصولاً در امتداد آمريكا تعريف شده و به عبارت دقيق تر، اهرمي در اختيار آمريكا براي تحقق سياست هاي اين كشور در خاورميانه بوده است.

از آنجا كه در اين مواضع بنيادين تغييري صورت نگرفته، نمي توان انتظار چرخش راهبردي از طرف رياض به سوي تهران را داشت. اگر چه ايران و عربستان در گذشته در مقاطع زماني مشخصي، روابط نسبتاً نزديكي با يكديگر داشته اند -" دولت سازندگي و اصلاحات "- اما بايد توجه داشت اين همسويي هاي مقطعي در پرونده هاي محدود و شرايط ويژه منطقه اي و بين المللي صورت گرفته و در مقايسه با حجم تقابل و رويارويي سياست هاي اين دو كشور بزرگ خاورميانه، بسيار ناچيز به شمار مي آيند.

به بيان ديگر، عربستان سعودي در رابطه با ايران بعد از انقلاب حتي يک روز هم سياست مبتني بر  اعتماد سازنده و حسن همجواري نداشته و به اين ترتيب نمي توان انتظار داشت اين روند، ناگهان دچار تغيير شود . اما با وجود تمام اين واقعيت ها نمي توان نشانه هاي اخير از سوي سعودي ها براي نزديكي به تهران و بهبود روابط را نيز ناديده گرفت بنابراين پرسش اساسي آن است، كه چه چيزي سعودها را به اين مسير كشانده است.

براي پاسخ به اين سوال، پيش از هر چيز بايد به بحران اخير خليج فارس اشاره كرد؛ بحرانی كه به وضوح به تلاش هاي ديپلماتيک سعودي ها براي بهبود رابطه با ايران سايه انداخته است. در ابتداي بحران قطر، به نظر مي آمد رياض با آمادگي كامل براي فيصله دادن به اين جريان در مدت زماني محدودي وارد صحنه شده است. اما با گذشت زمان، مشخص شد محاسبات سعودي ها اشتباه بوده و قطر با تكيه به عوامل متعددي از جمله" روابط با تهران "موفق شد به نحوه مطلوبي بحران را مديريت كند.

در سوي ديگر اين صحنه بحران سوريه و يمن اشاره كرد كه عادل الجبير تنها طي همين يک ماه گذشته چندين بار علناً از مواضع ثابت عربستان در 6 سال گذشته از جمله ضرورت بركناري اسد از قدرت عقب نشيني كرده و به عبارت ساده دنبال راهي براي خروج از باتلاق نظامي و خروج از بن بست است.

اين در حالي است كه رياض به خوبي درک كرده گرفتارهاي صنعا و دمشق بدون چراغ سبز تهران پايان نمي يابد و اين همان نقطه تلاقي عربستان و ايران و كليد اصلي مواضع سعودي ها طي هفته هاي اخير است.

اكنون پرسش ديگري كه مطرح مي شود آن است كه آيا بايد منتظر تحولات مثبتي در نتيجه حركت سعودي ها به سوي ايران باشيم؟
از ديد من هرگز! چرا كه سياست خارجي عربستان در نهايت در امتداد آمريكا تعريف شده و حاكمان اين كشور فضاي بسيار محدودي براي اعمال اراده مستقيم در پرونده هاي حساسي نظير ارتباط با تهران در اختيار دارند.

ايران در ماه هاي اخير توانست قطر و تركيه را وارد بازي ديپلماسي خود كند و اكنون به نظر مي رسد نوبت به عربستان رسيده است. بنابراين مي توان ادعا كرد كه تهران در سياست هميشگي خود مبني به جنگ با تمام قوا در ميدان و ديپلماسي واقعي به سر ميز مذاكره تا اينجا موفق عمل كرده است.

                               
*دانشجوی كارشناسي ارشد حقوق بين اللملل