روزنامه ایران؛ هم‌اینک نیز خبرهایی به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد، دولت ترکیه مصمم است، این بار سد ایلیسو را روی رود دجله بسازد و با این کار از ورود 56 درصد منابع آب دجله به خاک عراق جلوگیری کند. کارشناسان عقیده دارند که اگر این سد ساخته شود دیگر کار ایران تمام است.

 

در حقیقت ترکیه حق آبه دجله و فرات را برای مصارف داخلی خود برمی دارد و روز به روز آباد‌تر می‌شود اما در عوض آنچه سهم ایران می‌شود ریزگردها در استان‌های جنوبی و غربی کشور است. اکنون وزیر نیرو با اشاره به تأثیر سد سازی‌های ترکیه بر ایران و منطقه می‌گوید: تاکنون مذاکره‌ای در این مورد با کشور ترکیه نداشتیم اما این موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت. حمید چیت چیان در حاشیه جلسه هیأت دولت اظهار کرد: ترکیه تعدادی سد در سرشاخه‌های دجله و فرات احداث کرده که ورود آب از ترکیه به سوریه و عراق را کاهش داده است و در خشکی هورهای مشترک ایران و عراق تأثیر مخرب ایجاد کرده است.

 

کارشناسان می‌گویند که سدسازی می‌تواند به صورت بالقوه در ایجاد ریزگردها مؤثر باشد. اما آیا ترکیه حاضر است که حق آبه محیط زیست را رعایت کند؟ سد ایلیسو، یکی از سدهای بزرگ در حال ساخت در کشور ترکیه است که ساخت آن از سال 2006 شروع شد و در سال 2019 به پایان خواهد رسید. با توجه به مرزی بودن این سد در جنوب شرق ترکیه و ساخت آن روی رود دجله که به خاک عراق سرازیر می‌شود و محیط زیست کشور ایران را نیز به خود وابسته کرده است، این سد نیازمند مجوزهای قانونی بین‌المللی و جلب رضایت کشورهای ایران و عراق است که دولت ترکیه بدون اخذ مجوزهای قانونی از مجامع بین‌المللی در حال ساخت آن است.

 

به نظر نمی‌رسد که امروز ترکیه با سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری خود حاضر باشد از ادامه کار منصرف شود؛ مگر آنکه از طریق قانون ملزم شود. ترکیه یکی از مسئولان ریزگردهای اخیر جنوب کشور و خشکی تالاب هورالعظیم است که باید با استفاده از ابزارهای قانونی این کشور را مجاب به پرداخت حق آبه محدوده دجله و فرات کرد. در غیر این صورت ایران به تنهایی با آزادسازی آب پشت سدها در این منطقه نمی‌تواند جلوی خشک شدن هورالعظیم و ریزگردها را بگیرد.

 

در اوضاع کنونی هم نهایی شدن سد ایلیسو روی رود دجله، دیگر منبع آبی تالاب هورالعظیم باید منتظر مرگ قریب الوقوع این تالاب و یک فاجعه بزرگ زیست محیطی در ایران ماند. اکنون نیز خشک شدن تالاب‌های مرکزی عراق و سوریه، تبدیل تالاب هورالعظیم به بزرگ‌ترین کانون بحرانی ریزگرد در منطقه درگیری 25استان غربی و مرکزی کشورمان با معضل ریزگردها و افزایش چشمگیر این مسأله، نمونه‌ای از ارمغان حذف حقابه دجله و فرات است.

 

ایران برای کاهش خسارت‌های ناشی از این سدسازی‌ها قرار است سالانه 10 میلیارد و 700 میلیون مترمکعب از روان آب‌ها برای مصارف زیست محیطی رهاسازی کند اما قطعاً کافی نیست و برای ریشه کن شدن مشکل ریزگرد‌ها با کانون داخلی و همین‌طور ریزگردهایی که کانون آن کشور عراق است باید با ترکیه مذاکره کند./ج