مختار فیاض

بعد از چاپ و انتشار مجموعه داستان"هیچ"اثر سعید بردستانی ، دومین اثر این نویسنده ی هم استانی که مشتمل بر ده داستان کوتاه است ؛در مجموعه ای با نام"نهنگ تاریک"، به زیور طبع آراسته شده است.به نظر بنده که خود را فقط یک خواننده ی داستان و رمان می دانم؛و از خواندن این ژانر ادبی لذت می برم؛مجموعه ی جدید آقای بردستانی،با آنچه تحت عنوان "هیچ"منتشر شد و من شخصا نقدی بر آن نوشته ام؛تفاوت اساسی دارد.تفاوت از این جهت که مجموعه ی "هیچ"،یک کار صرفا زبانی و ساختاری تلقی می شود که به پیروی از آثار "محمدرضا صفدری"نوشته شده است اما "نهنگ تاریک"بیش و پیش از آن که،به ساختار و زبان توجه کند؛یک کار محتوایی و مضمون محو ر است.
گرچه تاریخ نگارش اولیه ی داستان های مجموعه ی اخیر،عموما به هفت-هشت سال پیش برمی گردد و نویسنده بعد از چند سال،تصمیم به تصحیح و نگارش نهایی و مآلا چاپ و انتشار آن می گیرد اما به نظر می رسد غیر از یکی-دو داستان از این مجموعه،که تا اندازه ای، با نگاه زبانی و ساختاری نوشته شده اند الباقی همگی،داستان هایی هستند که در وهله ی نخست،تعهد و مسؤولیت اجتماعی،فرهنگی و حتی سیاسی دارند：
در داستان نخست که عنوان"پایان وضعیت"بر پیشانی خود دارد؛نویسنده تمام هم ّخود را مصروف این داشته است تا بی تفاوتی و حتی همراهی مالباخته ای را به تصویر بکشد که در واکنش به متجاوزان از خود نشان می دهد (البته با حواشی هایی که نیروهای به اصطلاح امنیتی به وجود می آورند)و در "بی خواب ها" به همین شکل ،مسأله ای روانی و تربیتی را مطرح می کند که عموما"مرد"های جامعه با آن درگیر می شوند و "زنان"به نحوی دیگر با آن برخورد می کنند.
ما در داستان"ایستاده می میریم" با مهم ترین دغدغه انسان مواجه می شویم و اما داستان"دویدن"از جمله داستان هایی است که به تصور بنده،مهم ترین معضل جامعه ی امروز را (به تعبیر "نلسون ماندلا"،شیر یا آهو بودن) تداعی می کند.معضلی که هم به صورت فردی و هم به شکل جمعی،تا دم مرگ ادامه دارد."آن ها به خاطر من بر فراز آسمان پرواز می کردند.به سمت من سقوط می کردند.آن ها باز هم به خاطر من خود را به زمین انداخته بودند..."
درداستان "تنبیه هیرو" و "برکت"ما علاوه بر این که بن مایه ای طنز می بینیم؛ خلاقیت ادبی قابل اعتنایی نیز به چشم می خورد. و در "داستان آپارتمانی"نویسنده ،در کنار نقد اجتماعی و سیاسی به طور خاص بر زبان و ساختار هم تأکید دارد.ضمن این که در "فرشته ی دستشویی"و "آن بالایی"نیز توجه به زبان،قابل اعتناست.
گرچه نهایتا می توان مجموعه داستان"نهنگ تاریک"را یک کار "محتوایی"و "مضمون محور"قلمداد کرد اما این به معنی کم توجهی سعید بردستانی به مقولات "زبان و ساختار" نیست.بلکه به این معنی است که در این مجموعه،تسلط و چیرگی،همانند مجموعه ی"هیچ"،با "زبان و ساختار"نیست.