🔸ایوبِ مهردوست

سرآمد کنون قصّه یزدْگِرد  /  به ماهِ سِپَندارمَذ، روزِ اِرد
ز هجرت شده پنج هشتاد بار / به نامِ جهانْ داورِ کَردگار

[فردوسی]

۲۵ اسفندماهِ ۴۰۰ هجری تاریخِ پایانِ سَرایشِ شاهنامهٔ فردوسی است. این کتابِ عزیزْوجود با آنکه ایرانِ بزرگِ فرهنگی را برایِ ابدالابد از نفوذِ فرهنگ هایِ بیگانه رویینه کرد اما در میانِ ما سخت غریب افتاده است. شاهنامه محصولِ دورانِ طلاییِ ایرانِ بعد از اسلام یعنی روزگارِ پادشاهانِ ایران دوست و پارسی جویِ سامانی است. محصولِ مستقیمِ دورانِ آزاداندیشی و شرافت و خرد و استدلال و وطن پرستی. دورانی که همچنان می شد از ایران و ایرانیت گفت و لفظِ شریف و پاکِ پارسی را از بُنِ جان فریاد کرد. این دستاوردِ دورانِ آزادگی و خرده دانی کارکردِ اصلیش را در دورانِ جهل و تعصب و زَعارت و تربُّدیِ غزنویان آشکار کرد. در روزگارِ تاریک و دهشتزایِ غزنوی و سلجوقی که زیرِ چترِ اهریمنیِ خلافتِ بغداد بودند و روزگارِ سپسین که عصرِ استیلایِ عرفان و تصوف و بالتبع عصرِ پَردختگیِ نماد و نشان هایِ ایرانیت، این شاهنامهٔ فرزانهٔ طوس بود که فرهنگِ روزگارِ ساسانی، فرهنگِ غنیِ ایران خواهی را در آیینهٔ نفرت و تعصبِ وقتِ خویش تابانید. تریاکی بود که بر زهرِ خلافتِ بغداد پاشیده شد تا دل و پُشتِ ایرانی نشکند و کسی اندیشهٔ بد در میان ننهد! براستی کیست که از میانِ چکاچکِ شمشیر و لهیبِ آتش و سخنِ مغفر و جوله و عمود و خشت و زوپین، درسِ فضیلت و نجابت و پاکی و شرافت را از سخنِ فردوسی نیاموزد؟ شاهنامه داستانِ جنگ و خون و شمشیر و کینه جویی و تحقیرِ حریف نیست. سداندرسدِ شاهنامه نفرت از جنگ و نژادپرستی و ستایشِ خرد و ایران گرایی است. آگنده است از عواطفِ عمیقِ بشری و روحِ معنویت و اخلاق و زندگی. به قولِ فردوسی:

همه بزم و رزم است و رای و سخُن
گذشته بسی کارهایِ کهُن

خلافتِ بغداد کوشید بزرگترین پیامِ شاهنامه که همانا ایران گرایی و وطن پرستی است را بِزُداید. درین میان شاعرانِ مداحِ دربارِ غزنوی که می خواستند نانِ خویش را حسابی کره مال کنند از هیچ تشنیعی فروگذار نبودند. تا جایی که شاعرِ مداحی چون فرخیِ سیستانی برایِ خوشایندِ اربابِ قدرت و دشمنانِ ایرانِ عزیز شاهنامه را دروغ می پندارد و آن را بی مقدار.

نامِ تو، نامِ همه شاهان بسترد و ببرد
شاهنامه پس ازین هیچ ندارد مقدار

ویک! که بیخِ این درختِ تناور با این قبیل مزدوری ها و زشتکاری ها سست نشود و به پستی نمی گراید و طوفان هایِ نر را تاب آورده و می آورد. ما باید سپاسمندِ شاهنامه باشیم که «خودآگاهیِ ملیِ ایرانی» را برایِ ما بدل به یک اعتقاد کرد. بدل به یک اصلِ خدشه ناپذیر تا جایی که شاعری چون نظامی نیز ایران را دلِ جهان می خواند. فردوسی با توزیع و تقویتِ منطقی و آگاهانهٔ «خودآگاهیِ ملیِ ایرانی» که اساس و بُنلادِ وحدتِ قومِ ایرانی است ایرانِ بزرگِ فرهنگی را از هجومِ کرکسان و شغالانِ خلافتِ بغداد و اقمارِ آنان محفوظ داشت. عرضم را با سخنِ دانشمندِ معاصر، استاد دکتر محمدامینِ ریاحی به پایان می برم:

«اگر از من بخواهند که از دریایِ بیکرانِ ادب و فرهنگِ ایران گنجینه ای بردارم، و از میانِ آن همه متون و شاهکارهایِ زبانِ فارسی تنها یک کتاب برگزینم و خواندنِ آن را به همگان خاصه جوانان توصیه کنم می گویم: شاهنامهٔ فردوسی.»