اتحاد خبر: روزهای سه شنبه در تقویم انجمن گردشگران دشتستان ​"در روستا​" نامگذاری شده که هر هفته با کمک اعضاء انجمن به معرفی یکی از روستاهای دشتستان می پردازد، این هفته در یک نشست مجازی، اقای حاج مرتضی مالکی به معرفی روستای بویری از توابع بخش شبانکاره پرداختند.

انجمن گردشگران دشتستان

روستای بویری

موقعیت جغرافیایی روستا
روستای بویری از توابع بخش شبانکاره از شهرستان دشتستان (برازجان) استان بوشهر می باشد.
این روستا در مسیر اصلی برازجان به بندر گناوه واقع شده است که تا برازجان ۲۵ کیلومتر و تا گناوه ۵۵ کیلومتر فاصله دارد. فاصله این روستا تا مرکز استان ۸۵ کیلومتر می باشد.
این روستا از دو قسمت سفلی و علیا تشکیل شده است. و دو آبادی هم در فاصله های ۳ و ۴ کیلومتری این روستا واقع هستند به نام های آبادی خواجه غلام و آبادی حاج نعمت که مربوط به اين روستا مي باشند.
همسایگان این روستا شهر شبانکاره، شهر آبپخش، شهر سعدآباد و روستای میاندشت می باشد.

اماکن متبرکه روستا

اماکن متبرکه این روستا عبارتند از بابا یوسف و آقا شیخ علیا که در فاصله های ۱ و ۵ کیلومتری این روستا واقع اند.
این روستا در چند قرن اخیر بخصوص در دوره صفویه به بعد چندین محل جغرافیایی جا بجا شده است تا اینکه در اواخر دوره  قاجاریه و بخصوص اوایل پهلویه دوره رضا خان بخاطر ایجاد امنیت در محل کنونی خود بصورت دو محل بویری علیا(شیرخانی) و بویری سفلی (قایدان) استقرار یافته اند.
وجه تسمیه روستای بویری
روستای بویری همانطور که از نامش بر می آید ترکیب جمعیتی آن بیشتر از لرهای بویری احمدی است که طی دوره های مختلف در این محل جغرافیایی ساکن شده اند و اما به قراین و شواهدی که بر اساس فعالیت های معیشتی و ترکیب شغلی مردم از پیشینه روستا که اوایل فقط و فقط براساس دامداری بوده و این محل هم بخاطر داشتن دشتهای سرسبز و غنی از چراگاه های فصلی بعد از حمله اعراب مسلمان که این مناطق را به ویرانه تبدیل کردند و ساکنین مجبور شدند برای نجات جان خود به کوهستانهای مجاور در غرب و جنوب غرب کشور پناه ببرند روستای کنونی بویری یکی از قشلاق های ایلات بویراحمدی بوده که از طوایف مختلف مثل جاکی و بهمیی و حتی قبایل و طوایف بختیاری در این روستا بعدها با یکجا نشینی بویراحمدی ها ساکن شدند.
طایفه بویری
یکی از طوایف قوم بختیاری، در ایران است. این طایفه، بر پایه ساختار اجتماعی و تقسیمات طایفه‌ای قوم بختیاری از شاخه هفت‌لنگ و از باب دینارانی بوده، که متشکل از هشت «تش» است و هر تش خود شامل زیر شاخه‌های فراوانی بنام اولاد که این اولاد نیز تعداد زیادی خانوار را شامل می‌شوند .

تش‌های طایفه بویری عبارتند از:
حسن خانی وند
شیخ میر وند
کاظمی وند
اسماعیل وند
غلام مند
گلالی وند
مهمند وند
حاجی باقرون
امروزه بیشترین درصد از افراد این طایفه، به ترتیب میزان جمعیت، در استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری و اصفهان مستقر می‌باشند.

خاستگاه جغرافیایی طایفه بویری در گرمسیر بختیاری، شَمی، سُوسَن، تاکُوتَر، پِیُون، هلیجان،کل چنار و چم ریحان واقع در ایذه و سَردسیر آنان دیناران از توابع بخش مرکزی شهرستان اردل است.
بویراحمد را در کل بختیاری کوچک می نامند که تمام طوایف بویر احمدی را در بر می گیرد که علاوه بر استان کهکیلویه امروزی در نواحی مختلف استان های خوزستان بوشهر و فارس هم پراکنده هستند که قسمت عمده بویراحمدیها در شمال استان یعنی حیات داوود و لیراوی و حله ساکنند دشتستان هم بخاطر وضعییت جغرافیایی اقتصادی و مهاجرت پذیری اقوام بویراحمدی ساکن در خود را با پذیرش مهاجران مختلف نتوانسته چون مناطق حیات داوود و حله و ترکیب یکدست خود را حفظ کند.
حتی همین روستای بویری امروزه فقط 50 درصد جمعییت آن و شاید کمتر بویراحمدی باشند.
به اقوام بویری و یا بویری ها که امروزه در دشتستان فقط روستای بویری را شامل میشود بسیار گسترده تر از روستای فعلی بویری باید نگریست چرا که روستای بویری تنها قسمت بسیار کوچکی از اقوام بویر احمدی ساکن در دشتستان و شمال استان بوشهر را تشکیل می دهند که بیشتر مردم روستا بخصوص سفلی نشین از اعقاب بگان یا هفت برادران (هف برارون) بنامهای (اسماعیل بگ؛ بلال بگ؛ هیبت الله بگ؛ محمدرضابگ؛ کاکولی؛ نظام و صفربگ) هستند
که باز هم اعقاب این بگان طی سالیان متمادی بدلیل و عوامل مختلف از این محل کوچ کرده و یا در مناطق مختلف استان ساکن شده اند
که یکی از دلایل موثر بر ترک بویری توسط بگان ظلمی بوده که بعد از تثبیت حکومت قاجاریه در ایران و تعقیب و مجازات سران بگان به بهانه جلوگیری از شکل گیری قدرت لرهای بویراحمدی در حاشیه خلیج فارس است چرا که عمده سپاهیان خاندان زند را بویر احمدی ها تشکیل میدادند و مزید بر علت پخش نیروهای همراه لطفعلی خان زند در منطقه بخصوص قشلاق بویری بعد شکست در جنگ بست چغادک از شیخ نصر حاکم بوشهر که لطفعلی خان بقصد پناه بردن به جزیره بحرین بخاطر تعقیب محمدخان قاجار که مجبور شده افراد سپاه خود را کم کرده و با عده ای از همراهان به کرمان پناه ببرد و مابقی سپاه هم در مناطق مختلف دشتستان و شمال استان پخش می شوند که روستاهای پلنگی عمدتا" بویری سرکره بندآروز خلیفه ای ماهور و قسمت هایی هم در حله و بیشتر مهرزی ساکن می شوند.

وضعیت اقتصادی بویری
این روستا یکی از روستاهایی است که در دشتستان از دیر باز دارای رونق اقتصادی و همچنین فرهنگی بوده فلذا رفته رفته بخاطر اختلافات داخلی قبل و بخصوص بعد از انقلاب و همچنین بی توجهی مسوولان بجای پیشرفت پسرفت داشته است.
بویری جزو آن دسته از روستاهایی بوده که در اواخر دهه 30 شمسی دارای مدرسه علاوه بر مکتب خانه های سنتی که توسط مدرسان قدیم قرآن و کاتبان و ملاهای قدیم که کارشان آموزش خواندن و نوشتن بخصوص تدریس کتب نظم نثر قدیم بود در سال 42 شمسی یک باب ساختمان سنگی با سقف تیرآهن و آجر توسط سرهنگ سعادت در روستای بویری علیا احداث شد که معلمان اعزامی از مرکز شهرستان چون مرحوم ریاضی و بعدها آسیایی صادقی شهبازی هاشمی اوجی فر و بسیاری از نیکنامان جامعه فرهنگی در این ساختمان به امر آموزش نوین زمان خود پرداختند که هنوز این ساختمان بعد از نیم قرن بعنوان مدرسه راهنمایی شهید دشتی در کنار دیگر کلاسهایی که در سال 63 احداث شد مورد استفاده قرار می گیرد و اما در تمام ساختهای عام المنفعه و آموزشی در روستا توسط نظام جمهوری اسلامی فقط و فقط یک مدرسه دبستان بنام اتحاد و یک مرکز خانه بهداشت و یک مرکز مخابرات و یک زمین چمن مصنوعی مینی فوتبال احادث شده بقیه ساختها فقط و فقط با همیاری مردم و کمک خیرین بوده و تنها روستایی است که کمترین فعالیت فرهنگی و عمرانی توسط دولتهای مختلف در آن صورت گرفته . این روستا در دهه 40 شمسی به همت سرهنگ سعادت و همیاری مردم با استفاده از حفر یک حلقه چاه در محلی بنام آبادی خواجه غلام و ساخت یک منبع بتونی و لوله های گالوانیزه و نصب کنتور در منزل بصورت هیات امنایی وضعیت آب شرب آن اداره می شد که با پیروزی انقلاب نه تنها بهتر نشد بلکه آب لوله کشی روستا هم بکلی قطع گردید و بعد از سالها در دهه هفتاد بعد از اینکه تمام روستاهای منطقه صاحب آب شرب شدند جهاد سازندگی استان بیاد بویری و آب رسانی این روستا افتاد آنهم نه برای خدمت رسانی بلکه برای نجات یکی از کارکنان خود که ورشکست شده بود پیمانکاری اب روستا را به وی سپرد تا ایشان به بهانه ابرسانی روستای بویری با کاربرد یک دهم هزینه با استعمال لوله های غیر استاندارد و سیستم بسیار مشکل زا امروز باعث بی آبی و صرف هزینه گزاف بر روی دست شورا و دهیاری روستا باشد.

بویری یکی از قطب های تنباکوی دشتستان است
شغل بیشتر اهالی این روستا کشاورزی بوده و محصولات این روستا شامل گندم، جو، هندوانه، خربزه، طالب، سبزیجات،کلم و تنباکو و ..... می باشد.
بویری از بُعد ورزشی:
در بعد ورزشی روستای بویری با توجه به پیشنه فعال آن در رشته فوتبال و همچنین دارا بودن استعدادهای فراوان در رشته های مختلف ورزشی اعم از رشته دومیدانی و ورزش های رزمی و فوتبال متاسفانه در این چند دهه هیچ گونه حمایتی و یا فعالیتی دال بر پشتیبانی جوانان از طرف مسوولان مختلف منطقه ای و استانی صورت نگرفته است.
این روستا در دهه 40 و 50  که فوتبال بصورت چشم گیر فقط در روستای درواهی وقت (شهر آبپخش کنونی)  جوانان دارای تیم ورزشی بودند و در جامهای مختلف استانی و برون استان مثل جام گندم طلایی اهواز شرکت می کردند و در آن برهه زمانی بازیکنان مطرح و خوشنامی چون طوسی ، رییسی ، دارابی ، بحرینی و رضایی فعالیت داشتند و تمام روستاهای منطقه و حتی تیمهای مرکز دشتستان را هم رقیب نمی دیدند و از طرف اداره آبیاری وقت ساپورت میشدند دو روستای بویری و خلیفه ای و بعدها چهاربرچ دارای تیمهای قدر بودند که در مسابقات درون منطقه ای رقابتهای جالب و هیجان انگیزی بین آنها رقم میخورد ولی با پیروزی انقلاب و فعالیت تربیت بدنی در مرکز بخش شبانکاره و تفکیک منطقه به دو بخش فوتبالی آبپخش و شبانکاره که دارای لیگهای مجزا با سهمیه های مجزا جهت شرکت در مسابقات زیر گروه استان شدند روستای بویری هم دارای دو نماینده قدر بنام های پیام و خلیج در لیگ های آبپخش و شبانکاره شرکت داشتند
پیام در لیگ آبپخش شرکت داشت که اکثرا" از روستای بویری سفلی (قایدان) و خلیج در لیگ شبانکاره که اکثرا" از روستای بویری علیا (شیرخانی) با ترکیبی از روستای میاندشت (چاموشی) که الحق و الانصاف دو تیم قدر ورزشی بودند که هردو دارای رقابت سالم با هم بودند
متاسفانه امروزه از اون دوتیم  اثری که نیست هیچ بلکه از فوتبال و فعالیت هیچ رشته ورزشی در بویری خبری نیست . بلکه چند جوان و نوجوان مستعد بصورت استعداد کشف شده در مدارس در رده های مختلف تیم های مرکز استان و یا دیگر تیم های منطقه فعالیت دارند که واقعا" جای بسی تاسف است.
یک روستا با پیشینه ورزشی نیم در فوتبال بصورت مجد از داشتن یک زمین فوتبال و یا یک سالن ورزشی محروم می باشد و در عوض در مرکز بخش چندین سالن ورزشی احداث شده بدون استفاده که بیانگر تقسیم امکانات ورزشی بدون در نظر گرفتن پیشینه ورزشی است.

بازی های بومی محلی بویری
از بازی های بومی و محلی که امروزه چون بازیهای گروهی دارای وسیله در بویری بکلی فراموش شده که نمیتوان بر جوانان و نسل دارای انرژی خرده گرفت چرا که افسردگی غالب بر نان آور خانوارها به دیگر اعضای جوان هم سرایت کرده است که شور حالی برای تحرک و ورزششان نیست
واما باریهای محلی رایج قدیم کم نبودند که میتوان به رشته های زیر اشاره کرد که در بین جوانان بیشترین طرفدار را داشت:
۱- عِلَختیری(باخوانش عین کسره لام فتحه خ ساکن) : دو دسته جوان یک دایره بزرگ بر روی زمین رسم می کردند و بعد با گل و پوچ بین سرگروه هر دسته ؛ دسته ای بصورت کامل در دایره قرار می گرفت و از دسته بیرون یک نفر با گرفتن انگشت بزرگ پای چپ و یا راست با دست مخالف خود از پشت سر باید بصورت یک پایی و لی لی افراد دسته داخل دایره را تعقیب و لمس بکرد (گچ کردن) و یا کاری بکرد  که افراد داخل دایره پایشان از دایره خارج شود و بدون اینکه خود از حالت لی لی خارج شود و یا انگشت پا از دستش بیرون آید
۲- چو جز:

بجه ها به دو دسته تقسیم می شدند و در جایی که درخت کنار و یا گز بلند در میدانهای روستا و باغ ها بود یک دسته بالای درختان و دسته ای دیگر با مجوریت یک نفر با چوب بلندی در دست بایستی کف پای دسته بالای درخت را لمس و یا جز می کرد دسته بالای درخت معمولاً افراد ضعیف خود را به بالاترین نقطه درخت انتقال می دادند و چابکهای گروه خود پایین تر از افراد قرار می گرفتند که جز نشوند و گاها" برای مقابله با جز با کمر روی شاخه ها می خوابیدند و کف پاها را به بالا می دادند که این هم خود خالی از اتفاقهای شیرین و خنده دار نبود و یا کم اتفاق نمی افتاد که افراد ضعیف در بالای شاخه های نازک که زیر پایشان می شکست به پایین سقوط می کردتد ولی از بچه ها افرادی کتک خورده و آبدیده از حوادث و جسور تحویل محیط میداد.

۳- جیر جیرو:

در این نوع بازی که بصوزت مختلط بود و ترکیبی بود از تمرکز و چابکی یک نفر بعنوان هسته جیر انتخاب می شد و بقیه بعنوان اعضای جیر ؛ به این صورت که هسته جیر در وسط قرار می گرفت و بقیه اطرافش هر نفر یک دایره کوچکی در جلو او رسم بود که هنگام جیر باید انگشت اشاره خود را با خواندند جیر جیرو در آن دایره بچرخاند وقتی هسته جیر می گفت جیر جیرو جیر جیرو مثلا" خروس پر اگر انگشتش بیرون میرفت و یا یا بالا می آمد سوخته بود و باید نیش گون سخت و یا دویدن دور گروه را متحمل می شد که این بازی هم حواشی خاص خود را داشت بخصوص وقتی  که گروه مختلط بود و بعضی بچه ها حس شیطنتشان گل می کرد از دختران زبون دراز انتقام بگیرند و یا بالعکس انتقام دخترها به بهانه های بنی اسراییلی برای بعضی ها که اکثرا" کار به دعوا می کشید.
۴-کلی بازی:

این بازی رایج همه فصول بود یک دسته با قرعه میدان دار(قنداق دار) و دسته ای دیگر زیرآب یا (کلی بر) بود در این بازی از دسته میدان دار یک نفر بایستی داخل دایره قرار می گرفت و کلی را که یک تکه چوب گزی پانزده سانتی بود با ضربه دارتاپول (چوب انتهای گرزنخل) به دور ترین نقطه پرت میکرد که دسته مقابل نتوانند انرا در هوا بقاپند که این قاپیدن را کل می گفتند و هر کس کل داده بود و یا کلی پرتابی را نمی توانست از دایره دفع کند سوخته بود.

امکانات روستای بویری
مدارس و مکان های آموزشی این روستا عبارتند از:
۱- دبستان پسرانه اتحاد ۲- دبستان پسرانه سلمان فارسی ۳- دبستان دخترانه خاتون ۴- مدرسه راهنمایی پسرانه شهید دشتی ۵- مدرسه راهنمایی دخترانه کوثر ۶- دبیرستان دخترانه امام جعفر صادق (ع) ۷ـ نهضت سواد آموزی خواهران که آموزش های سواد آموزی ـ خیاطی ـ گلدوزی ـ کاموا بافی و ... در آن ارائه می شود.

روستای بویری دارای مکان های خدماتی رفاهی بهداشتی و مذهبی زیر است:
1- دو مسجد به نام های ولی عصر و ابوالفضل واقع در دو روستا - دو حسینه به نام های سیدالشهدا در دو روستا و یک زینبیه در بویری علیا می باشد.
2- نانوایی ماشینی که با مدیریت محمد بهداد اداره می شود.
3- یک خانه بهداشت روستایی که توسط دو بهورز بنام حسینقلی ایزدپناه و شهربانو رمضانی اداره می شود و همچنین یک مرکز بهداری دو طبقه در دست احداث که توسط خیر نیکنام محل حاج حسنعلی رضایی از رزمندگان و جانبازان دفاع مقدس به کمک دیگر خیران در حال ساخت است.
4- همچنین یک کارگاه تولیدی پوشاک به همت خیر مشروحه حاج حسنعلی رضایی و همسر وی خانم عمادی امسال در روستا راه اندازی شده که باعث جذب بسیاری از خانمها به بازار کار گردیده اما نیازمند حمایت و ساپورت مسئولان منطقه ای و استانی می باشد.
5- مرکز مخابرات روستا هم با نام شهیدشادمان که توسط یکی از افراد روستا بنام نادر شادمان اداره می شود دو سالی هست که مجهز به دیجیتال و خدمات اشتراک اینترنت به روستاییان گردیده است.

شخصیت های فرهیخته ی بویری
در مورد شخصیت های فرهیخته و نیکنام بویری که بیرون از روستا با تلاش و فعالیت چشم گیر خود نام نیکی بدر کرده اند میتوان به افرادی چون پروفسور خواجه ، دکتر کلانتری و بسیاری از فرهیختگان روستا اشاره کرد.
هستند کسانی مثل مرحوم شیخ تاج الدین کیانی جد پدری کیانی بهرام آبادی های بهرام آباد و یکی از مراجع و پسر عموی آیت الله میرزای انصاری جد انصاری های سعداباد و ابپخش و شبانکاره که در زمان خود از علمای ظلم ستیز و با نفوذ بودند با اینکه دربار قاجار به ایشان لقب تاج الدین دادند اما هرگز با دربار قاجار همراه نشد و مجبور به ترک وطن گردید و در نجف اشرف مشغول تدریس شدند و در هنگام بازگشت به ایران در بصره وفات و همانجا دفن شدند از ایشان تنها یک پسر بنام مرحوم محمد علی و یک دختر بنام حوری زاد از زن سوم او بنام خیرالنسا دختر مرحوم قاید محمد علیباز به دایی های خود بوطن بازگشتند و نزد خانواده مادری یعنی جد قایدی ها و رضایی های بویری بزرگ شدند که از محمدعلی خانواده های کیانی بهرام آبادی و از حوری زاد هم دو پسر بنام محمد و الله کرم و دو دختر بنام سکینه و خاتون مالکی  در کنار دیگر اقوام نسب مادری در بویری بزرگ شدند.
از سادات بویری هم که در زمان قاجار ترک بویری کردند و در نجف ساکن شدند و در بین علمای دینی برای خود نامی دست و پا کردند هنوز بزرگوارانی هستند که تا مرتبه مرجعییت پیشرفته اند اما در تنگناهای سیاسی عراق بخصوص در دوره صدام در سکوت مانده اند
لازم بذکر است که چه از خانواده سادات بویری چه لرهایی که در علوم دینی تا مرتبه مرجعیت پیشرفت داشته هیچ کدام بخاطر اینکه با دربار و ملازمان حکومتی ارتباط خوبی نداشته اند بلکه در جبهه مردم بخصوص با قاجاریه در ستیز بودند نتوانستند در منطقه سکونت داشته و مردم حال ما از قدر و منزلت آنان آگاه شوند.
و اما از شخصیت های فرهیخته کنونی بویری باید از پروفسور غلامحسین خواجه یاد کرد چرا که این بزرگ با اینکه از کمترین امکانات رفاهی و تحصیلی بعلت موقعییت جغرافیایی سکونت محروم بودند فعل همت را بنحو احسن و اکمل صرف کرده اند و در کمال بی ادعایی به بالاترین مدارج علمی شاخه تحصیلی خود نایل شدند
ایشان در آبادی خواجه غلام روستای بویری که حتی از داشتن همسایه و رقیب تحصیلی هم محروم بودند مجبور بودند دوران ابتدایی را با مشقت سرما و گرما بین بویری و آبادی طی مسیر نموده و دوران متوسطه را هم با مشکلات خاص زمان در برازجان بیتوته نمایند و به تحصیل ادامه دهند هیچ یک از مشکلات زمان باعث دلسرد شدن وی نگردید و با ورود به دانشگاه و اخذ مدرک دکتری و جذب نهادهای مختلف شدند و ضمن تحصیل و تدریس در کنار کار بجایی رسیده اند که الحق و الانصاف افتخاریست برای بویری و بالاخص دشتستان بزرگ.
روستای بویری بغیر از پروفسوز خواجه نیکنامان بزرگوار دیگری چون دکتر نصرالله و امرالله کلانتری و همچنین جوانان تحصیل کرده در مقطع دکتری مختلف کم ندارد که بعضا" در پست های کلیدی استان و بعضا" در شرکت های خارجی بیرون از مرزهای ایران برای خود جایگاه ویژه ای دارند
از جوانان ساعی دانشور و مسئول در روستای بویری میتوان به دکتر مهرداد ستوده منش ، دکتر امیرزاده و مهندس شاهپور ستوده منش همچنین دانشجویان و فارغ تحصیلان مقطع دکتری پزشکی و ارشد مهندسی نفت مثل خانم مالکی و شبانکاره و آقای رضایی و بسیاری از جوانان جویای نام دیگر یاد کرد./ص

صمیمانه سپاسگزاری می کنیم از آقای حاج مرتضی مالکی که در معرفی و شناساندن روستای بویری به ما یاری رساندند./ص

تنظیم شده توسط : ندا مزارعی