امروز: جمعه 10 فروردين 1403
- دکتر یوسفی؛ مدیری در کنار همکاران
- برخورد توهین آمیز رئیس صمت دشتستان با نمایندگان برخی اصناف شهرستان
- یوسفی؛ مدیری با نگاه فرهنگی
- تاجگردون: ۱۴۰۳ سال خیلی سختی است / رأی ندادن خاتمی یک علامت است
- تصاویر دیدنی از تیپ و استایل نوروزی پریناز ایزدیار
- طارمی- آزمون و حالا قایدی: چه خط حملهای!
- مالیات ارزش افزوده ۱۰ درصدی ابلاغ شد
- جریمه تخلفات حادثه ساز ۵ برابر شد/ جزییات و زمان اعمال
- بیش از ۸.۵ میلیون تردد در جادههای بوشهر ثبت شد
- دکتر یوسفی؛ معتقد و عامل به تعامل صنعت نفت با محیط پیرامون
تاريخ انتشار: 05 آبان 1395 - 12:58
اتحاد خبر: ترجمه «فرزانه طاهری» از «مسخ» کافکا، پش از این و بیش از یک بار از طرف انتشارات نیلوفر منتشر شده بود؛ اما آنچه به تازگی چاپ شده، نه انتشار مجدد همان ترجمه که ترجمه دوباره فرزانه طاهری از «مسخ» است.
اتحاد خبر: ترجمه «فرزانه طاهری» از «مسخ» کافکا، پش از این و بیش از یک بار از طرف انتشارات نیلوفر منتشر شده بود؛ اما آنچه به تازگی چاپ شده، نه انتشار مجدد همان ترجمه که ترجمه دوباره فرزانه طاهری از «مسخ» است.
مجله جامعه پویا - علی شروقی: این ترجمه با هشت مقاله درباره «مسخ» و همچنین حک و اصلاحات کافکا در نسخه دست نویس اولیه این داستان و اشارات او به «مسخ» در نامه ها و یادداشت هایش همراه است که فرزانه طاهری همه اینها را در ترجمه فارسی هم آورده و در عوض درسگفتار ناباکوف درباره «مسخ» را که در چاپ های قبلی ترجمه فارسی وجود داشت از این چاپ حذف کرده است که با توجه به چاپ شدن این درسگفتار در کتاب «درسگفتارهای ادبیات اروپا»ی ناباکوف که مترجم آن هم فرزانه طاهری است، بودن آن در کنار ترجمه «مسخ» دیگر ضرورتی هم نداشت.
اما موضوع نوشته حاضر نه این ترجمه دوباره، بلکه بهانه ای است که انتشار آن پیش پا گذاشته تا از «کافکا»یی حرف بزنیم که در ایران سرنوشتی آمیخته به سوءتفاهم یافته است؛ برای شروع بد نیست به مصاحبه ای ارجاع دهم که روزنامه شرق در چهاردهم تیر امسال به مناسبت انتشار ترجمه دوباره «مسخ» با فرزانه طاهری انجام داد.
جایی که از این مصاحبه پرسشگر از فرزانه طاهری می پرسد: «پیوند هدایت و کافکا در ایران باعث به وجود آمدن سوءتفاهم های درباره کافکا شده و از جمله اینکه او نویسنده ای کاملا ناامید تصویر شده که در آثارش هیچ ردی از طنز وجود ندارد، در حالی که آثار کافکا دارای طنزی پنهان و قدرتمند هستند. یا از سوی دیگر کافکا نویسنده ای منزوی شناخته شده که آثارش هیچ ارتباطی به وضعیت عینی پیرامونش ندارد؛ نظرتان در این باره چیست؟»
پاسخ فرزانه طاهری این است: «اگر قرار بود هدایت طنز بنویسد کل اثر گزنده اش طنز می شد؛ اما مثلا در «بوف کور» هیچ جایی نیست که به خنده بیفتیم؛ اما در «مسخ» خنده وجود دارد. به ویژه در آن صحنه که گرگور از اتاقش خارج می شود و پدرش دنبالش می کند. اگر تعقیب و گریز حرکت آهسته ای را که در اینجا تصویر شده تجسم کنیم، واقعا موقعیت خنده آوری است یا حتی موقعی که شب آخر دارند درباره نابودی گرگور حکم می دهند، حالات و حرف های پدر یک نوع نمایش مضحکه است.
در طنز کافکا، خود کلمات اصلا خنده دار نیستند؛ اما موقعیتی که ایجاد شده کاملا خنده دار است. یا گاه نحوه به کارگیری کلمات در متن طنزآمیر است؛ برای نمونه دویدن گرگور روی سقف و دیوار و تجسم این موقعیت هاست که خنده دار می شود.
کل ماجرای «مسخ» هرچند سویه های تراژیک دارد، این طنزر را هم در درون خود دارد. هدایت جز در آثار هزل آمیز یا طنزآمیزش این طنز را نداشت و تلخ تر از این حرف ها بود. تلفیق امر هولناک و امر خنده دار و حالت کروتسکی که ایجاد می شود، در آثار هدایت وجود ندارد. جز آثار واقع گرایانه اش و آثار طنزآمیزش، می شود او را سوررئالیست دید؛ اما همان طور که اشاره کردید، به خاطر ترجمه های هدایت و «پیام کافکا» درهم آمیختگی کافکا و هدایت به وجود آمده است».1
در این پرسش و پاسخ دو نکته ظریف و دقیق هست که بی توجهی به آنها اساس بدفهمی کافکا را در ایران گذاشته است.: یکی طنز و گروتسک کافکا و دیگری پیوند آثار او با وضعیت عینی؛ می توان گفت این دو ویژگی در عمده آثار داستانی فارسی که به تاثیر از «کافکا» نوشته شده اند درک نشده است.
قضیه شاید به همان خشت اولی باز می گردد که در پرسش خبرنگار شرق و پاسخ فرزانه طاهری به این پرسش به آن اشاره شده: «پیوند و درآمیختگی هدایت کافکا در ایران». بسیاری هدایت را صرفا به دلیل علاقه شدید او به کافکا و اینکه او نخستین مترجم کافکا و معرف او به مخاطب فارسی زبان بود، با کافکا یکی گرفته اند و کافکا را با هدایت خوانده و فهمیده اند و از همین رو «کافکا»یی را شناخته اند که بیش از آنکه با کافکای حقیقی پیوند داشته باشد با هدایت عجین شده و به واقع در هدایت استحاله یافته و مسخ شده ست؛ حال آنکه اگر طنز کافکا و ریزپردازی های او از واقعیت عینی را دریابیم، می بینیم که بین کافکا و هدایت به لحاظ سبک فرسنگ ها فاصله هست.
کشش هدایت در «بوف کور» به سمت صورت های مثالی است تا واقعیت عینی، در حالی که کافکا اگرچه در آثارش- از جمله مسخ- از واقعیت آمیخته به امر غریب کلیتی تمثیلی می سازد؛ اما از جزییات پیش پا افتاده امر واقعی نیز به هیچ وجه غافل نیست و امر غریب را با همان جزیی پردازی رئالیستی که برای توصیف امور واقعی به کار می برد در لا به لای زندگی روزمره مردم عادی می آمیزد، به نحوی که حاصل کار چیزی است فراتر از رئالیسم؛ اما به شدت وابسته به آن.
در کار کافکا امر غریب چنان عینی نشان داده می شود که بدیهی می نماید و امر واقعی نیز آن چنان غریب است که به مرتبه ای فراتر از واقعیت محض ارتقا می یابد و این دو در عین تضاد ظاهری، از هم تفکیک ناپذیرند و بخشی از گروتسک کافکا را نیز همین ویژگی می سازد و به کار کافکا حال و هوایی شوخ و بازیگوشانه می دهد؛ اما در ایران اغلب کافکایی نویسی با عبوس نویسی و غریب نویسی های افراطی یکی گرفته شده است و امر غریب در داستان های ایرانی که به تقلید از آثار کافکا و با توهم کافکایی بودن پدید آمده اند، معمولا هیچ ریشه ای در واقعیت عینی و هیچ بده بستانی با آن ندارد و گاهی هم که نویسنده به ترسیم وضعیت عینی دست می زند، می بینیم که داستان چنان بین فضای غریب و فضای واقعی دوپاره شده است که با خود می گوییم نکند نویسنده آن دو نفر بوده؟!
کافکا از آدم های پیش پا افتاده ای می نویسد که در موقعیتی غریب گرفتار می شوند؛ اتمسفری که او می سازد، در عین پایبندی به جزییات واقعی، حال و هوایی وهمناک دارد؛ اما این دو چنان که گفته شد تفکیک ناپذیرند؛ اما کافکایی نویس های ایران یا کلا به امر عادی و پیش پا افتاده بی توجه هستند یا فضای داستان را دوپاره می کنند و لحن و شیوه نگارش شان آنجا که شخصیت ها هنوز با امر غریب مواجه نشده اند، فرق می کند با وقتی که یک امر غریب وارد داستان می شود.
در آثار کافکا هیولاها و موجودات خیالی لا به لای آدم های معمولی با زندگی های عادی وول می خورند و این دو هرازگاهی به هم بدل می شوند بی آنکه بودن شان در کنار هم ناهماهنگی در بافت داستان ایجاد کند.
ضمن اینکه در کار نویسندگان وطنی که با خیال باطل شباهت به کافکا می نویسند، جای آن طنز آمیخته به هول کافکا خالی است که این شاید به همان یکسان پنداری کافکا و هدایت باز می گردد.
هدایت چنانکه فرزانه طاهری در گفت و گویی که به آن اشاره کردیم، می گوید در کارش گروتسک نداشت، این البته ایراد به حساب نمی آید. او سبک خودش را داشت و کافکا هم سبک خودش را. ایراد در یکی گرفتن هدایت و کافکا صرفا به دلیل علاقه یکی از آنها به آن دیگری است.
دست آخر می خواهم به داستان نویسان ایرانی که در جست و جوی الگویی بومی از کافکایی نویسی هستند و به غلط به هدایت رسیده اند، نشانی دیگری بدهم، غلامحسین ساعدی، نویسنده ای که درک او هم با سوءتفاهمی از نوع دیگر آمیخته است؛ می گویند او در ایران رئالیسم جادویی را پایه گذاشت پیش از آنکه مخاطب فارسی زبان با رئالیسم جادویی آمریکای لاتین آشنا شود؛ اما در کار ساعدی بیش از آنکه به رئالیسم جادویی آمریکای لاتین شبیه باشد، به کار کافکا شبیه است، به حدی که شاید بتوان گفت بین نویسندگان ایرانی فقط ساعدی است که توانسته گروتسکی از جنس گروتسک کافکا خلق کند بی آنکه گرفتا آن دوپارگی بین واقعیت پیش پا افتاده و امر غریب شود یا یک وجه از این گروتسک را قربانی وجه دیگر کند.
آن طنز آمیخته به هول کافکا را در برخی آثار ساعدی هم می توان ردیابی کرد؛ ساعدی را نثرنویس خوبی نمی دانند؛ اما نثر او شاید به دلیل آشنایی نداشتنش با ظرافت ها و پیچ و خم های زبان فارس یو ناتوانی اش در به کار گرفتن این زبان آن گونه که گلستان و آل احمد و گلشیری به کارش می گرفتند، باشد. دقیقان همان نثری است که با آن می توان گروتسکی از جنس گروتسک آثار کافکا خلق کرد.
در روزگاری به سر می بریم که خواندن دوباره کافکا و ساعدی، این بار با هم و در کنار هم، یحتمل برای داستان نویسی مان خالی از فایده نخواهدبود.
• ترجمه تازه «فرزانه طاهری» از «مسخ»
ترجمه «فرزانه طاهری» از «مسخ» کافکا به چاپ نهم رسیده است. مترجم کتاب را از ترجمه انگلیسی به فارسی برگردانده؛ اما برای چاپ نهم، ترجمه انگلیسی دیگری را مبنا قرار داده است. طاهری این بار به ترجمه استنلی کرنگلد، یکی از کافکاشناسان شناخته شده رجوع کرده است.
پی نوشت:
1- «اینجا ادبیات جدی گرفته نمی شود». گفت و گو با فرزانه طاهری به مناسبت انتشار ترجمه جدیدش از «مسخ» کافکا، پیام حیدر قزوینی، روزنامه شرق، دوشنبه 14 تیر 1395
مرتبط:
» گفتاری در بابِ نژادِ رستم [بيش از 2 سال قبل]
» «عجم» واژه ای افتخار آمیز در شاهنامه [بيش از 2 سال قبل]
» یوش خانه ابدی نیما یوشیج [بيش از 3 سال قبل]
» ایرانشــــهر [بيش از 2 سال قبل]
» داستان/ بچه بروک [بيش از 3 سال قبل]
» داستان نویسندگی؛ از کجا و به کجا می نویسیم؟ [بيش از 6 سال قبل]
» مورچهها خود را در شیر غرق میکنند؟ [حدود 1 سال قبل]
» نشانِ کَیخسرو و دل آگاهیِ گیو [بيش از 3 سال قبل]
نظرات کاربران
تازه ترین خبرها
- برخورد توهین آمیز رئیس صمت دشتستان با نمایندگان برخی اصناف شهرستان
- یوسفی؛ مدیری با نگاه فرهنگی
- تاجگردون: ۱۴۰۳ سال خیلی سختی است / رأی ندادن خاتمی یک علامت است
- تصاویر دیدنی از تیپ و استایل نوروزی پریناز ایزدیار
- طارمی- آزمون و حالا قایدی: چه خط حملهای!
- مالیات ارزش افزوده ۱۰ درصدی ابلاغ شد
- جریمه تخلفات حادثه ساز ۵ برابر شد/ جزییات و زمان اعمال
- بیش از ۸.۵ میلیون تردد در جادههای بوشهر ثبت شد
- دکتر یوسفی؛ معتقد و عامل به تعامل صنعت نفت با محیط پیرامون
- مدیری با اشراف کامل
- قلب جوان 23 ساله دشتستانی اهدا شد/ تصاویر
- یک فروند شناور گردشگری بدلیل هنجار شکنی در بوشهر توقیف شد
- اگر رسایی به هیئت رئیسه برود باید برای مجلس تاسف خورد!
- اولین واریزی بزرگ برای معلمان در 1403
- مبالغ جرایم رانندگی بهروزرسانی شد
- توئیت معنادار حسن روحانی
- در آینده یکی از خبر ساز ترین باشگاههای فوتبال پایه ایران خواهیم بود
- هدایای باقیمانده پیاده روی برازجان قرعه کشی شد
- دبیر ستاد بزرگداشت هفته دولت در استان بوشهر منصوب شد
- استان بوشهر در اغلب شاخصهای اقتصادی رتبه اول تا پنجم را دارد
- توجه ویژه به کالای تهلنجی و تعاونی مرزنشینان در استان بوشهر
- ۹۶۵ بازرسی از مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی دشتستان انجام شد
- ۵۰ کلاس درس در شبانکاره برای اسکان مسافران نوروزی آماده شد
- همه دستگاهها برای کاهش وقوع جرایم همکاری کنند
- موارد تغییر کاربری غیر مجاز اراضی استان بوشهر بررسی شد
- ۵۷ هزار مسافر نوروزی در مدارس شهرستان گناوه اسکان داده شدند
- شهروندان و مسافران از اسکلههای مجاز در بوشهر استفاده کنند
- ۹۰ هزار مسافر وارد شهرستان عسلویه شد
- ۱۸۰۰ سما کارت بین توانخواهان بهزیستی استان بوشهر توزیع شد
- ۱۶۷ هزار مسافر توسط ناوگان حمل و نقل عمومی استان بوشهر جابجا شد
- ۲ ورزشکار بوشهری به اردوی تیم ملی بسکتبال جوانان دعوت شدند
- ترسم ای فَصاد گر فصدم کنی/ تیغ را ناگه تو برلیلی زنی
- جلسه ستاد ساماندهی سواحل استان بوشهر در استانداری
- لیگ برتری شدن تیم پارس جنوبی هیچگاه از ذهن مردم جم و جنوب استان پاک نخواهد شد
- غیبت آزمون به تیم ملی لطمه نمی زند/ جوان گرایی اتفاقی مثبت بود
- سپاهان از فردا تمریناتش را آغاز میکند
- معاون رئیسی: گفتهایم در پایان ۱۴۰۷ تورم باید تک رقمی شود / توانستهایم در سیاست خارجی گامهای بلندی برداریم / ما عضو شانگهای، بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا شدیم
- ارسال پُستی شیرخشک در ایام نوروز/ نگران کمبود شیرخشک نباشید
- وضعیت دارو در سالی که گذشت/ از صادرات تا مطالبات داروخانهها
- بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟
- ۷۰ درصد از اعتبارات سرمایهای استان بوشهر تخصیص یافت
- شناورهای تفریحی که هنجارهای اجتماعی را رعایت نکنند توقیف می شوند
- نجات ۳ نفر در ساحل گناوه/ امدادرسانی به یک فروند جت اسکی انجام شد
- ۴۵ کمپ اسکان گردشگران در استان بوشهر ایجاد شد
- آب های استان بوشهر متلاطم و مواج است/شنا و دریاگردی ممنوع
- مدیری پیشرو در مسئولیت های اجتماعی
- برای دوستم مهدی یوسفی/ در ستایش خرد
- ایران حملات تروریستی در مسکو را محکوم کرد
- میوه خشک جایگزین آجیل شور و شیرینی شود
- برنامه فشرده سپاهان در سال جدید/ هر ۳/۵ روز یک بازی در لیگ!