وب‌سایت دیجی کالا - زهرا غلامی: گوشی‌های هوشمند گاوصندوق‌های جیبی محتوی فلزهای گرانبها و کمیاب زمین هستند. یک آیفون عادی ۰٫۰۳۴ گرم طلا، ۰٫۳۴ گرم نقره، ۰٫۰۱۵ گرم پالادیوم و کمتر از یک هزارم گرم پلاتین دارد. همچنین این دستگاه ۲۵ گرم آلومینیوم و ۱۵ گرم مس دارد که فلزهای کم‌ارزش‌تر اما مهمی هستند.

 

 این فقط آغاز ماجراست. گوشی‌ها دارای عناصر کمیابی هم هستند. در واقع این عناصر در پوسته زمین به وفور وجود دارد، اما معدن‌کاری و استخراج آنها بسیار دشوار است و انجام این‌ کار از نظر اقتصادی به صرفه نیست. این عناصر شامل ایتریم، لانتان، تربیم، نئودیمیم، گادولینیم و پرازئودیمیم می‌شود. علاوه بر این، پلاستیک، شیشه و باتری هم هست. لیست قطعات مختلف این دستگاه بسیار طولانی است.

همه این عناصر در مقادیر بسیار کوچک درون دستگاه وجود دارند. اما بیش از دو میلیارد نفر در حال حاضر یک گوشی هوشمند دارند و این رقم همین‌طور بزرگ‌تر می‌شود. علاوه بر این، تراکم بعضی از این عناصر مثل طلا و نقره در یک دستگاه موبایل، در واقع بسیار بیشتر از تراکم این فلزات در سنگ معدن با وزن یکسان است. طلای موجود در یک تن آیفون ۳۰۰ برابر بیشتر از یک تن سنگ معدن طلا و نقره‌ی آنها ۶٫۵ برابر بیشتر از یک تن سنگ معدن نقره است.

 

اما مشکل کجاست؟

آن دو میلیارد کاربر گوشی هوشمند تقریبا هر ۱۱ ماه یک گوشی جدید می‌گیرند. این یعنی گوشی قدیمی آنها جایی در گوشه یک کشو قرار می‌گیرد و فراموش می‌شود یا دور انداخته می‌شود. تنها ۱۰ درصد این گوشی‌ها بازیافت شده و قطعات ارزشمند آنها بازیابی می‌شود. گوشی‌ها در واقع معادن طلایی هستند که در کشوها، جعبه‌ها یا در گورستان زایدات قرار می‌گیرند.

 

در دوره‌ای که بسیاری از منابع طبیعی زمین، از جمله نفت رو به اتمام می‌گذارند، از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی کاملا منطقی است که مانع هدر رفتن چنین مواد ارزشمندی شویم.

اگر می‌خواهید در دستگاه‌های الکترونیکی خودتان کاوش کنید و به دنبال طلا بگردید، شاید مقدار بسیار کم این فلزات در هر گوشی شما را درباره اهمیت این موضوع به تردید بیندازد.

 

اما وقتی مقیاس بزرگ را در نظر بگیرید، این واقعیت بسیار جذاب‌تر به نظر می‌رسد. یک میلیون دستگاه موبایل تقریبا ۱۶ تن مس، ۳۵۰ کیلوگرم نقره، ۳۴ کیلوگرم طلا و ۱۵ کیلوگرم پالادیوم در اختیار ما می‌گذارد.

چالش اصلی این است که این مواد معدنی و ارزشمند را چطور بازیابی کنیم که بی‌خطر و مقرون به صرفه باشد. بخش قابل توجهی از پسماندهای الکترونیکی از جمله گوشی‌های موبایل صادر می‌شوند یا به کشورهایی مثل چین ارسال می‌شوند. در این کشور، به کارگران و کودکان مبلغ بسیار ناچیزی پرداخت می‌کنند تا قطعات این دستگاه‌های الکترونیکی را از هم جدا کنند؛ آنها اغلب از مواد شیمیایی خطرناک استفاده می‌کنند تا به فلزات و عناصر ارزشمند برسند.

 

شهری در جنوب شرق چین بزرگ‌ترین محل نگه‌داری پسماندهای الکترونیکی در جهان معرفی شده است. این پسماندها مشکلاتی برای سلامت ساکنان این شهر ایجاد می‌کنند و با عناصر جیوه، آرسنیک، کروم و سرب، خاک، رودخانه و هوا را آلوده می‌کنند.

پسماندهای الکترونیکی حتی وقتی در کشور مبدا‌شان بازیافت می‌شوند، چالش‌هایی ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، در استرالیا، بازیافت پسماندهای الکترونیکی نیازمند فرایندهای صنعتی هزینه‌برداری است که برای محیط زیست مضر هستند.

 

شهری در جنوب شرق چین بزرگ‌ترین محل نگه‌داری پسماندهای الکترونیکی در جهان معرفی شده است.

آیا راه بهتری هست؟

البته که هست. راه حل ایده‌آل این است که گوشی‌های هوشمندمان را به سرعت تغییر ندهیم. اما با توجه به اینکه تغییر رفتار مصرف‌کننده سخت‌ترین گزینه است، باید به فکر راه بهتری باشیم.

«وینا ساهاجوالا»، یک دانشمند مواد از دانشگاه نیو ساوث ولز برای این مشکل جهانی یک راه حل کوچک‌مقیاس دارد. او آینده را در «میکروکارخانه‌ها» می‌بینید. یک میکروکارخانه در هر محله می‌تواند با امنیت، بدون ایجاد آلودگی و به شکل موثر تمام فلزات ارزشمند را از گوشی‌های موبایل قدیمی استخراج کند.

روش او نیاز به تماس انسان با مواد خطرناک درون گوشی‌های هوشمند را به حداقل می‌رساند. دستگاه موبایل با استفاده از جریانی با ولتاژ بالا از هم جدا می‌شود، سپس صفحه‌های مداری ارزشمندی که در گوشی پرینت شده‌اند با یک بازوی رباتیک بازیابی و وارد کوره‌های کوچکی می‌شوند. این کوره‌ها با واکنش‌های شیمیایی دقیق و کنترل‌شده در دمای بالا آلیاژهای فلزی ارزشمند را بیرون می‌کشند. سپس هر ماده سمی یا ناخواسته را می‌توان بدون خطر سوزاند.

کل تاسیسات مربوط به این فرایند درون چیزی به اندازه یک کانتینر جای می‌گیرد. برای کسی که می‌خواهد در کوه‌های پسماند الکترونیکی به دنبال طلا بگردد، این میکروکارخانه می‌تواند یک صنعت کوچک ایده‌آل باشد.