اتحاد خبر: ترکیب‌بندی یا کومپوزیسیون (composition) در عکاسی قوانین ساده، کارا و خاصی دارد. احتمالاً همین که در عکاسی نام قانون می‌آید کمی می‌ترسید و پا عقب می‌کشید. اگر عکاس حرفه‌یی باشید استدلال شما این است که عکاسی چیزی جز ابراز خلاقیت و آزادی هنری نیست درحالی‌که قوانین آن را محدود می‌کند و اگر از علاقمندان به عکاسی باشید، ترجیح می‌دهید بدون توجه به قوانین که از کودکی نسبت به شنیدن آنها حساس بوده‌اید، دوربین و یا گوشی تلفن همراه‌تان را دست بگیرید و شروع به عکاسی طبق غریزه و ذائقه‌تان کنید.

 

به دلیل دوری از همین برداشت‌هاست که در تیتر این مطلب نامی از قانون نمی‌بینید. به نظر ما آنچه که در عکاسی به نام قوانین ترکیب‌بندی تدریس می‌شود‌ در واقع دستورالعمل‌هایی است که اگر طبق آن پیش بروید بهتر می‌توانید با مخاطب خود ارتباط برقرار کنید.

ما پیش از این در بامیلو مقاله‌ای درباره‌ی استفاده از رنگ برای عکاسی بهتر منتشر کردیم. سعی ما این است که در این مقاله‌ها با کمک یکدیگر راهی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات ساده و ابتدایی پیدا کنیم تا همه‌ی علاقمندان به عکاسی بتوانند از آن برای آغاز کار خود و یا بهبود عکس‌های‌شان استفاده کنند. قرار نیست علاقمندان به عکاسی کسانی باشند که می‌خواهند آن را حرفه‌یی ادامه دهند، در هر حال همه‌ی ما در لحظاتی از زندگی دوست داریم آنچه را که می‌بینم و به نظرمان چشم نواز است و یا آنچه در زندگی ما و عزیزانمان رخ می‌دهد را به خوبی ثبت کنیم.

ما در بخش اول دستورالعمل‌هایی برای ترکیب‌بندی عکس 9 قانون ترکیب‌بندی درست را همراه شما مرور می کنیم و در بخش دوم آن که در روزهای آینده منتشر می شود به دیگر قوانین خواهیم پرداخت.

 

قوانین ترکیب‌بندی یا کومپوزیسیون

همیشه صحبت عکاس‌ها و هنرمندان را درباره‌ی ترکیب‌بندی شنیده‌اید اما تاکنون فکر کرده‌اید که این اصطلاح چه معنی‌ای دارد؟ و یا با سوژه چه فرقی دارد؟ به زبان ساده، ترکیب‌بندی در واقع شیوه‌ی کنار هم قرار گرفتن تمام اجزا در عکس است. منظور از همه‌ی اجزا دقیقاً همه‌ی آنهاست و نه فقط سوژه‌ی اصلی. چشم انسان تمایل دارد تصاویری را ببیند که یک ترکیب و نظم خاص دارند و از هرج و مرج به دور هستند. در واقع چشم تفاوت ترکیب خوب و ترکیب ضعیف را تشخیص می‌دهد که در ادامه‌ی مطلب خواهید خواند که از نظر چشم انسان ترکیب چه معنی‌ای دارد.

 

قانون یک سوم را بشناسید

این قانون، سلطان قوانین ترکیب‌بندی است. هر عکاسی که تنها چند فریم عکس گرفته باشد با این قانون به‌خوبی آشناست. چشم انسان گرایش به تصاویری دارد که به سه قسمت مساوی تقسیم شده باشد و سوژه‌ در یکی از خطوط تقسیم‌بندی آن قرار گرفته باشد.

بسیاری از دوربین‌های دیجیتال به شما این امکان را می‌دهند که در ویزور خود و یا منظره‌یاب، تصویرعکسی را که قرار است ثبت کنید، با خطوط عمودی و افقی‌ای که به صورت فرضی به شما پیشنهاد می‌شوند، تطبیق دهید.

در نسبت یک سوم، شما تصویر را با دو خط عمودی و دو خط افقی به ۹ قمست مساوی تقسیم می‌کنید و سوژه‌ی شما در یکی از نقاط تلاقی این خطوط فرضی قرار می‌گیرد. البته می‌توانید این کار را نکنید ولی قاعدتاً بیننده ترجیح می‌دهد سوژه‌ی شما را در یکی از این چند نقطه ببیند تا درست در وسط تصویر.

 

در این عکس سوژه درست در خط یک سوم سمت راست قرار گرفته است

 

نسبت طلایی را رعایت کنید

نسبت طلایی ممکن است کمی شما را گیج کند. در حالی که قانون یک سوم تصویر شما را به سه قسمت مساوی تقسیم در طول و عرض تقسیم می‌کند، نسبت طلایی بر تقسیم‌بندی با نسبت 1.618 تأکید دارد و خوب البته طبیعی است که چنین تقسیم‌بندی‌ای درست در لحظه‌ی عکاسی کار سختی است. مگر اینکه شما چشمان تیزبین و حسابگری داشته باشید و یا در عکاسی تمرین کرده باشید.

در قانون یک سوم شما خطوط را با نسبت یکسان می‌کشید ولی در ترکیب‌بندی با نسبت طلایی خطوط در مرکز قاب متمرکز و به یکدیگر نزدیک می‌شوند. این تقسیم بندی به این صورت است: سه هشتم تصویر در قسمت بالا، دو هشتم در میانه و 3 هشتم در قسمت پایین تصویر.

نسبت طلایی سال‌هاست که توسط انسان در سازه‌های مختلف و آثار هنری استفاده می‌شود و می‌توان تعداد زیادی از آنها را درحالی‌که به نسبت طلایی به شدت پایبند بوده‌اند را دید.

البته نسبتی که ما برای‌تان توضیح دادیم یک نسبت ساده و ابتدایی در تقسیم‌بندی یک مستطیل است. شما می‌توانید مستطیل‌های تشکیل شده در تصویرتان را باز هم با همان نسبت طلایی تقسیم و آن را دنبال کنید.

 

نقاشی مونالیزا از لئوناردو داوینچی یکی از معروف‌ترین آثار هنری است که نسبت طلایی در آن رعایت شده است

 

 

سوژها درست در نقطه‌ی تقاطع خطوطی است که با نسبت طلایی رسم شده‌اند

 

 

مثلث و مارپیچ طلایی را بشناسید

ما در قانون یک سوم و نسبت طلایی درباره‌ی ترکیب‌بندی مستطیلی صحبت کردیم اما شما می‌توانید با استفاده از قطر تصویر خود، از قانون مثلث طلایی نیز استفاده کنید. برای این کار در ذهن خود یکی از قطرهای قاب عکس خود را رسم کنید و از یکی دیگر از گوشه‌های آن، به طوری که قطر اصلی را با زاویه‌ی 90 درجه قطع کند، خطی بکشید. حالا سوژه‌های خود را در مثلث‌هایی که حاصل کار شماست قرار دهید.

مارپیچ منحنی نیز همانطوری که حدس می‌زنید یک ابزار خوب برای تقسیم‌بندی خطوط منحنی به جای مستقیم است. همه‌ی اشکال مارپیچی ه در طبیعت می‌بینید، از این ترکیب طلایی بهره‌مند هستند. با اینکه محاسبه‌ی این نسبت به ریاضی و ترسیم آن کمی سخت است اما می‌تواند به عنوان یک ابزار بصری از آنها برای ایجاد تمرکز بر روی یک نقطه‌ی خاص استفاده کرد.

 

با رسم مستطیل‌های دیگر در مستطیلی که با نسبت طلایی رسم شده است، به یک مارپیچ تو در تو می‌رسید

 

 

 

رعایت نسبت مارپیچ طلایی در عکاسی از یک منظره

 

 

به شیوه‌ی رسم مثلث طلایی دقت کنید

 

 

حرکت را در عکس خود نشان دهید

اگر می‌خواهید سوژه‌ی خود را در حال حرکت، راه رفتن، پریدن و پرواز کردن نشان دهید باید فضای کافی در کنار سوژه برای القای حرکت او نگه دارید. به عکس زیر دقت کند. این عکس به خوبی این حس را نشان می‌دهد که اسب در حال پریدن می‌خواهد به سمت فضای خالی در عکس حرکت کند. معمولاً باید بخشی از قاب را طوری در تصویر قرار دهید که هیچ اتفاقی در آن نیفتد و عنصر خاصی نداشته باشد. البته بافت و خطوط اگر به درستی استفاده شوند، مانعی برای القای این مورد نخواهند داشت. شما با این کار برای سوژه‌ی خود یک حرکت تلویحی درست می‌کنید.

 

در این عکس چون در قسمت جلوی اسب فضای کافی وجود ندارد، حس حرکت به خوبی منتقل نمی‌شود

 

 

در نظر گرفتن فضای کافی، حس حرکت رو به جلوی اسب را به خوبی منتقل می‌کند

 

 

فریم خود را پر کنید

حاکمیت بر فضا، تا جایی که ممکن است. البته این حاکمیت بر فضا، با تراکم در عکس کاملا متفاوت است. پر کردن قاب به این معنی است که شما می‎توانید تمام سوژه‌های اضافه و مکمل را از عکس حذف کنید و بافت را نیز فراموش کنید. بک‌گراند را نیز کنار گذارید و فقط سوژه را در عکس قرار دهید.

 

صورت دوست داشتنی این کودک سوژه‌ی خوبی برای پر کردن فریم بوده است

 

 

ساده‌سازی کنید

به عنوان یک قانون کلی می‌توان گفت که تصاویر ساده از تصاویر پیچیده جذاب‌تر هستند، چون نگاه مخاطب را به سمت سوژه‌ی اصلی متمایل می‌کنند.

کاری که باید برای ساده‌سازی انجام دهید این است که از خود بپرسید به کدام یک از عناصر عکس خود واقعاً نیاز دارید؟ یک به یک پیش بروید و عکس‌تان را از شر تمام عناصر اضافه خلاص کنید.

 

سوژه در تصویر ساده‌سازی شده به خوبی خود را نشان می‌دهد

 

 

توازن ایجاد کنید

به‌ویژه وقتی از قانون یک سوم و نسبت طلایی استفاده می‌کنید. متوازن نبودن عکس باعث سنگینی تصویر به یک سمت خواهد شد و چشم ناخودآگاه تمرکز خود را از آن خواهد گرفت. شما می‌توانید برای جلوگیری از این اتفاق در پس زمینه یک بافت ایجاد کنید و یا عنصر کوچک‌تری در آن قرار دهید.

 

محل قرار گرفتن پرنده‌ها توازن خوبی را در عکس ایجاد کرده است

 

 

متوجه خطوط باشید

باید تکلیف عکس خود را با خطوط مشخص کنید. خطوط منحنی، صاف، دایره‌یی و نامنظم هر کدام به نحوی چشم را به دنبال خود می‌کشانند. اگر شما این خطوط را بشناسید، از آنها به‌درستی استفاده کنید و هدف خود را از عکاسی بدانید، می‌توانید چشم بیننده را به هر سمتی که می‌خواهید بکشانید.

اگر تکلیف‌تان با خطوط روشن نباشد مخاطب شما در میان عکس سردرگم خواهد بود، بدون اینکه بتواند روی نقطه‌ی خاصی تمرکز کند. در میان خطوط، مورب‌ها عکس شما را دراماتیک‌تر خواهند کرد و می‌توانند در تصویر شما مفیدتر باشند ضمن اینکه یک حس عمیق و بی‌نهایت به تصویر شما می‌دهند.

 

خطوط در این خط در جاهایی تبدیل به الگو و بافت شده‌اند

 

 

از الگوها غافل نشوید

الگوها همه‌جا در انتظار شماهستند در تمام پدیده‌های طبیعی و در دست‌سازه‌های بشر. اگر متوجه الگوهایی که در اطراف شما نیستند، نمی‌شوید پس نسبت به آنها کم‌توحه هستید. شاید بپرسید که الگو و یا پترن در عکاسی چیست؟ ما به آن تکرار می‌گوییم؛ تکرار خطوط، بافت و یا رنگ در تصویر که می‌تواند عناصر یکدست و زیبایی برای عکس ایجاد کند.

الگوها از نظر بصری بسیار قانع کننده هستند، ریتم خاص و موزون آنها احساس خوب و آرامی در عکس شما به وجود می‌آورد. اگر بتوانید ریتم آنها را در جای درستی از عکس بشکنید، یک نقطه‌ی کانونی ایجاد کرده‌اید که چشم را به خودش می‌کشد.

 

الگو، ریتم خاصی در قاب عکس شما ایجاد خواهد کرد