اتحاد خبر: جایزه ادبی نوبل از اوایل قرن بیستم تا به امروز پر بوده است از حواشی جنجال برانگیز؛ حال باید تا امروز 13 اکتبر (22 مهر) منتظر بود و دید باز هم اعضای آکادمی جهان ادبیات را شگفت‌زده می‌کنند.

هنرآنلاین: احتمالا فکر می‌کنید اولین نوبلیست عجیب غریب تاریخ سیاستمدار معروف انگلیسی وینستون چرچیل باشد، اما نه تاریخ حواشی نوبل مطول‌تر از این حرف‌هاست. هر چند خیلی‌ها هنوز هم فکر می‌کنند چرچیل برنده نوبل صلح شده بوده؛ اما نه واقعیت دارد: آقای چرچیل برنده نوبل ادبیات شده بود. به اسامی عجیب غریب نوبلیست دست کم 20 عنوان دیگر می‌شود اضافه کرد. پرداختن به جزئیات حواشی نوبل مجال بسیار مفصلی می‌طلبد چرا که جایزه ادبی نوبل دست کم هر پنج سال با اعطای جایزه به یک کاراکتر عجیب به حواشی‌ای که همیشه دور و برش هست دامن می‌زند. اما در این مجال اندک بد نیست اشاره‌ای کنیم به اینکه نوبل خیلی اوقات با انتخابات عجیبش از اعتبار خود در میان مخاطبان حرفه‌ای ادبیات کم می‌کند.

 

آخرین انتخاب نوبل پیش از آنکه انتخابی ادبی باشد؛ انتخابی غیرادبی و البته تا حدودی سیاسی بوده است. گویا اعضای آکادمی نوبل سر عناد با روسیه هم شده گفتند این جایزه را ببخشیم به الکسیویچ؛ نویسنده‌ای که ابدا کارنامه درخشانی در حوزه ادبیات ندارد. کافی است سری بزنید به گوگل و اسم لاتین ایشان را جست و جو کنید. اما آکادمی نوبل از این کارها زیاد می‌کند.

سِلما لاگرلوف را می‌شناسید. این نویسنده سوئدی اولین زن برنده جایزه نوبل در ادبیات است. و البته که سوئدی هم هست. بد نیست بدانید که 5 سال بعد از دریافت نوبل به عضویت آکادمی سوئد هم درآمد.

"ورنر فون هایدنشتام" را چه، می‌شناسید؟ او هم سوئی است... او هم برنده نوبل ادبیات در سال 1916 است و البته که 4 سال پیش از دریافت نوبل یعنی در سال 1912 به عضویت آکادمی سوئد درآمده بود.

"اریک اکسل کارلفلدت" نوبلیست بعدی سوئدی است. او استثنائا بعد از مرگش صاحب نوبل شد؛ در سال 1931. باز هم اجازه دهید بنویسیم که او هم از سال 1904 عضو آکادمی نوبل بود.

پار فابیان لاگرکویست هم نمی‌شناسید، نه؟ معلوم است نوبلیست‌های سوئدی اصلا بنام نیستند. اما خب ایشان هم برنده نوبل در سال 1951 شد. لازم است به این هم اشاره کنیم که او هم استثنائا سوئدی و استثنائا از سال 1949 تا سال 1974 عضو آکادمی نوبل بود.

دیگر ازتان نمی‌پرسیم و مطمئنیم برندگان سوئدی نوبل 1974 را نمی‌شناسید: "هری مارتینسون" و "ایونید جانسون". این دو نفر هم استثنائا عضو آکادمی بودند.

گویا تنها برنده سوئدی نوبل که عضو آکادمی نبوده توماس گوستا ترانسترومر بوده. نویسنده و شاعری که همین امسال درگذشت. هر چند از این موضوع هم چندان مطمئن نیسیتم.

نوبل 2015 و روزنامه نگاری به نام سوتلنا الکسیویچ

برنده نوبل 2015 هم همچون بسیاری از نوبلیست‌های سال‌های مختلف، سوال بزرگی برای مخاطبان ادبیات به وجود آورد. اینکه چرا واقعا جایزه هفت میلیارد تومانی و معتبر جهانی نوبل از آن روزنامه نگاری بشود که نمی‌توان او را نویسنده‌ای تراز اول، یا رمان نویس، داستان کوتاه نویس یا شاعر دانست. الکسیویچ روزنامه نگاری محقق است که همیشه دست به نوشتن آثاری مستند و غیر داستانی زده است که البته به لحاظ کمی نیز صاحب آثار زیادی نیست.

سوتلنا الکسیویچ برنده نوبل سال 2015 بیش از همه ژورنالیستی مستندگراست تا نویسنده‌ آثار داستانی و ادبی. بیشتر کتاب‌های او هم - که البته پر شمار نیست- آثاری درباره جنگ و علیه سیاست‌های روسیه است.

فهرست اسامی برندگان جایزه نوبل ادبیات از سال 1901 تا امروز

۱۹۰سولی پرودوم از فرانسه

۱۹۰۲تئودور مومسن از آلمان

۱۹۰۳بیورنستیرن بیورنسون از نروژ

۱۹۰۴فردریک میسترال از فرانسه و خوزه اچه‌خارای ای ایزاگیره از اسپانیا

۱۹۰۵هنریک سینکیه‌ویچ از لهستان

۱۹۰۶جوسوئه کاردوچی از ایتالیا

۱۹۰۷رودیارد کیپلینگ از بریتانیا

۱۹۰۸رودولف کریستف یوکن از آلمان

۱۹۰۹سلما لاگرلوف از سوئد

۱۹۱۰پال هیزه از آلمان

۱۹۱۱موریس مترلینک از بلژیک

۱۹۱۲گرهارد هاپتمان از آلمان

۱۹۱۳رابیندرانات تاگور از هند

۱۹۱۵رومن رولان از فرانسه

۱۹۱۶ورنر فون هایدنشتام از سوئد

۱۹۱۷کارل آدولف گیلروپ و هنریک پونتوپیدان از دانمارک

۱۹۱۸کسی موفق به دریافت جایزه نشد

۱۹۱۹کارل اشپیتلر از سوئیس

۱۹۲۰کنوت هامسون از نروژ

۱۹۲۱آناتول فرانس از فرانسه

۱۹۲۲خاسینتو بناونته از اسپانیا

۱۹۲۳ویلیام باتلر ییتس از ایرلند

۱۹۲۴ولادیسلاو ریمونت از لهستان

۱۹۲۵جورج برنارد شاو از ایرلند

۱۹۲۶گراتزیا دلدا از ایتالیا

۱۹۲۷هانری برگسون از فرانسه

۱۹۲۸زیگرید اوندست از نروژ

۱۹۲۹توماس مان از آلمان

۱۹۳۰سینکلر لوئیس از آمریکا

 
۱۹۳۱اریک آکسل کارلفلدت از آلمان

۱۹۳۲جان گلسورتی از بریتانیا

۱۹۳۳ایوان بونین از اتحاد جماهیر شوروی سابق

۱۹۳۴لویجی پیراندلو از ایتالیا

۱۹۳۶یوجین اونیل از آمریکا

۱۹۳۷روژه مارتن دو گار از فرانسه

۱۹۳۸پرل باک از آمریکا

۱۹۳۹فرانس امیل سیلانپا از فنلاند

۱۹۴۴یوهانس ویلهلم ینسن از دانمارک

۱۹۴۵گابریلا میسترال از شیلی

 

۱۹۴۶هرمان هسه از سوئیس

۱۹۴۷آندره ژید از فرانسه

۱۹۴۸تی‌اس الیوت از آمریکا

۱۹۴۹ویلیام فاکنر از آمریکا

۱۹۵۰برتراند راسل از بریتانیا

۱۹۵۱پار لاگرکویست از سوئد

۱۹۵۲فرانسوا موریاک از فرانسه

۱۹۵۳سر وینستون چرچیل از بریتانیا

۱۹۵۴ارنست همینگوی از آمریکا

۱۹۵۵هالدور لاکسنس از ایسلند

۱۹۵۶خوان رامون خیمه‌نز از اسپانیا

۱۹۵۷آلبر کامو از فرانسه

۱۹۵۸بوریس پاسترناک که البته جایزه را نپذیرفت از اتحاد جماهیر شوروی سابق

۱۹۵۹سالواتوره کازیمودو از ایتالیا

۱۹۶۰سن-ژون پرس از فرانسه

۱۹۶۱ایوو آندریچ از یوگوسلاوی

۱۹۶۲جان اشتاینبک از آمریکا

۱۹۶۳گیورگوس سفریس از یونان

۱۹۶۴ژان پل سارتر که او هم جایزه را نپذیرفت از فرانسه

۱۹۶۵میخائیل شولوخوف از اتحاد جماهیر شوروی سابق

۱۹۶۶شموئل یوسف آگنون از اسرائیل ونلی زاکس از سوئیس

۱۹۶۷میگل آنخل آستوریاس از گواتمالا

۱۹۶۸یاسوناری کاواباتا از ژاپن

۱۹۶۹ساموئل بکت از ایرلند

۱۹۷۰آلکساندر سولژه‌نیتسین از اتحاد جماهیر شوروی سابق

۱۹۷۱پابلو نرودا از شیلی

۱۹۷۲هاینریش بل از آلمان (آلمان غربی سابق)

۱۹۷۳پاتریک وایت از استرالیا

۱۹۷۴ایویند جانسون و هاری مارتینسون از سوئد

۱۹۷۵یوجنیو مونتاله از ایتالیا

۱۹۷۶سال بلو از کانادا

۱۹۷۷ویسنته آله‌ایخاندره از اسپانیا

۱۹۷۸ایساک باشویس زینگر از آمریکا

۱۹۷۹اودیسیاس الیتیس از یونان

۱۹۸۰چسلاو میلوش از لهستان

۱۹۸۱الیاس کانتی از بریتانیا

۱۹۸۲گابریل گارسیا مارکز از کلمبیا

۱۹۸۳ویلیام گلدینگ از بریتانیا

۱۹۸۴یاروسلاو زایفرت از جمهوری چک

۱۹۸۵کلود سیمون از فرانسه

۱۹۸۶آکینوانده اولووله سوینکا از نیجریه

۱۹۸۷جوزف برودسکی از اتحاد جماهیر شوروی سابق

۱۹۸۸نجیب محفوظ از مصر

 

۱۹۸۹کامیلو خوزه سلا از اسپانیا

۱۹۹۰اکتاویو پاز از مکزیک

۱۹۹۱نادین گوردیمر از آفریقای جنوبی

۱۹۹۲درک والکوت از سنت لوسیا

۱۹۹۳تونی موریسون از آمریکا

۱۹۹۴کنزابورو اوئه از ژاپن

۱۹۹۵شیموس هینی از ایرلند

۱۹۹۶ویسلاوا شیمبورسکا از لهستان

۱۹۹۷داریو فو از ایتالیا

۱۹۹۸ژوزه ساراماگو از پرتغال

۱۹۹۹گونتر گراس از آلمان

۲۰۰۰گائو تسینگجیان از چین

۲۰۰۱وی. اس. نایپل از ترینیداد و توباگو

۲۰۰۲ایمره کرتس از مجارستان

۲۰۰۳جان مکسول کوئتزه از آفریقای جنوبی

۲۰۰۴الفریده یلینک از اتریش

۲۰۰۵هارولد پینتر از بریتانیا

۲۰۰۶اورهان پاموک از ترکیه

۲۰۰۷دوریس لسینگ از بریتانیا

۲۰۰۸ژان-ماری گوستاو لو کلزیو از فرانسه

۲۰۰۹هرتا مولر از آلمان

۲۰۱۰ماریو بارگاس یوسا از پرو

۲۰۱۱توماس ترانسترومر از سوئد

۲۰۱۲مو یان از چین

۲۰۱۳آلیس مونرو از کانادا

۲۰۱۴پاتریک مودیانو از فرانسه

باز هم گمانه‌زنی

آکادمی نوبل همچون گذشته لیستی از نامزدهای این جایزه اعلام نمی‌کند و اسامی که اصولا به عنوان نامزدهای احتمالی این جایزه اعلام می‌شود بیش از همه بر مبنای حدس و گمان‌های کارشناسان است. ممکن است گمانه زنی‌ها -همچنان که سنوات گذشت- نام‌هایی را برجسته کنند، اما معمولا برنده نوبل ادبیات این نام‌ها نیستند.

امسال نیز گمانه‌ها روی نویسندگانی آسیایی، آفریقایی، آمریکایی و اروپایی است. در میان این اسامی نام‌های بسیاری است از جمله اسماعیل کاداره از آلبانیا، آسیه جبار از الجزایر، کو اون از کره جنوبی، دیوید گراسمن و ریچارد فورد آمریکایی، علی احمد سعید مشهور به آدونیس از سوریه، نگوگی وا تیونگو از کنیا و نورالدین فرح نویسنده سومالیایی.

اما میلان کوندرا، فیلیپ راث و هاروکی موراکامی همچون سال گذشته احتمالا مهم‌ترین این اسامی باشند.

نوبل ادبیات  13 اکتبر (22 مهرماه) معرفی خواهد شد.