رضا شبانکاره، روزنامه نگار و فعال فرهنگی متولد سال 1362 و زاده ی شهرستان دشتستان است. وی از اوایل دهه ی 80 همکاری مطبوعاتی خود را در نشریات اصلاح طلب سراسری و محلی آغاز کرده و طی سالیان گوناگون عضو هیات تحریریه ی نشریات کتاب هفته، آوای بهارستان، اتحاد جنوب، سبحان، بیرمی و ... بوده است. از وی به عنوان نخستین سردبیر یک تارنمای دشتستانی، به نام تارنمای اینترنتی www.Dashtestan.com یاد می شود، که از اواخر سال 1381 تا پایان سال 1383 در نقش سردبیر با آن همکاری داشته است. وی هم اکنون عضو هیات تحریریه هفته نامه بیرمی است و سردبیری ضمیمه ادبی ققنوس وابسته به این نشریه، را عهده دار است.
گفت و شنود نیشگون ِ اتحاد جنوب را با وی در ادامه بخانید.
ـ چه طور شد شما به عنوان سردبیر با تارنمای اینترنتی دشتستان، همکاری اتان را آغاز کردید؟
من از سال 1380 با نشریه سراسری کتاب هفته در حوزه ی ادبیات و کتاب همکاری داشتم و عضو هیات تحریریه نشریات محلی استان بوشهر بودم و به طور ویژه در حوزه ی فرهنگ و ادبیات به روزنامه نگاری مشغول بودم. با توجه به این نکته و آشنایی مالک حسینی، رییس هیات مدیره ی وقت کانون همیاران جوان دشتستان، از فعالیت های مطبوعاتی ام، مرا برای همکاری در تارنمای اینترنتی دشتستان به هادی مهدوی مرتضوی، بنیان گذار و مدیر فنی و اجرایی آن تارنما معرفی کرد، که طی جلسات و مذاکرات تلفنی و حضوری که با ایشان داشتم، به توافق رسیدیم که ایشان ـ هادی مهدوی ـ هزینه های مالی و بخش فنی تارنما را پشتیبانی نماید و من هم با توجه به قابلیت های فرهنگی و ادبی و تاریخی منطقه ی دشتستان، برای هر شماره مطالبی برای انتشار در اختیار وی قرار دهم تا ایشان نیز نسبت به روز رسانی تارنما اقدام نمایند.
ـ فعالیت اتان دقیقن کی آغاز شد؟
اسفندماه 1381 بود که ایشان بحث همکاری را مطرح کردند، اما حدود دو، سه ماهی طول کشید تا مطالبی که به عنوان اولین مطالب به دست آقای مهدوی رسانده بودم، در تارنمای دشتستان به روز رسانی شود. در واقع در تیرماه 1382 اولین به روز رسانی مطالب تارنمای دشتستان انجام گرفت و نخستین تارنمای شهرستان دشتستان بر روی شبکه ی جهانی اینترنت رخ نمود.
ـ در طول سردبیری تارنمای دشتستان و فعالیت در یک نشریه ی مجازی، چه تفاوتی با فعالیت و نوشتن در یک نشریه ی مکتوب ِ کاغذی دیدید؟
کلن شیوه ی نگارش و تنظیم اخبار، مقالات و مطالب در رسانه های اینترنتی به خصوص امروزه که رسانه های چندمنظوره به وجود آمده، تفاوت عمده دارد؛ یعنی شیوه ی نگارش و تنظیم مطالب کلن با انتشار در نشریات کاغذی متفاوت است.
ولی آن موقع درک مناسبی از تفاوت رسانه های کاغذی با رسانه های مجازی نداشتم و البته آموزشی هم در این زمینه ندیده بودم. فعالیت ما ذوقی بود. خود ِ من به عنوان سردبیر، بیشتر توجه و تمرکز شخصی ام را معطوف به انتشار مطالب ادبی، شعر و گفت و گو با نویسندگان و معرفی کتاب و نویسندگان بومی کرده بودم. شاید باید در حوزه های عمومی تری متمرکز می شدیم.
ـ شدت تاثیر و اثرگذاری تارنمای دشتستان را چه گونه ارزیابی می کنید؟
من شخصن در بخش نرم افزاری دخالت می کردم و اداره ی این امور را به عهده داشتم، اما از آقای مهدوی مرتب می پرسیدم که آی پی ها را بررسی کند که وضعیت بازدید کاربران اینترنتی چه گونه است. البته آن موقع به تازه گی آی اس پی برازجان فعال شده بود و دسترسی به اینترنت تنها مورد توجه دانشجویان و طیف خاصی از مردم بود و استفاده ی عمومی از آن هنوز چشم گیر و نظر گیر نشده بود و در سطح شهر و مکان های عمومی دسترسی به اینترنت و کافی نت به آسانی وجود نداشت، از این رو طبق صحبت هایی که با دوست عزیزم هادی مهدوی، کثریت مراجعه کنندگان تارنمای دشتستان، دشتستانی های مقیم کشورهای اروپایی، آمریکایی و شهرهای بزرگ ایران بودند. متاسفانه به دلیل نبود یک گروه مسلط و توانا در به روز رسانی مطالب و طراحی صفحات تارنمای اینترنتی در سطح دشتستان و هم چنین نبود هادی مهدوی در برازجان چون آن زمان دانشجو و ساکن تهران بود، به روز رسانی مطالب تارنما، به صورت پراکنده و نامستمر انجام می گرفت. وقتی هم اولین شرکت ارایه دهنده ی اینترنت در دشتستان آغاز به کار کرد، باید جدی تر هم به لحاظ مطالب و هم به لحاظ نیروی انسانی در بخش فنی فعال تر می شدیم، که به دلیل مشکلات یاد شده و ناتوانی در جذب آگهی و عدم توانایی مالی فعالیت تارنمای دشتستان با توجه به این که اولین نشریه ی الکترونیکی دشتستان بود، در رکود افتاد و از شتابی که اینترنت در سطح دشتستان داشت، عقب ماند. اما باید بگویم خیلی از نویسندگان و شاعران تمایل داشتند آثارشان در تارنمای دشتستان به عنوان یک رسانه ی فرامرزی منتشر و دیده شود، بارها شاهد این بودم که افرادی که شاعر و نویسنده بودند و در دشتستان ساکن، حتا می گفتند هزینه ی مالی می دهیم، که آثارشان چاپ شود! و یا دشتستانی هایی که از شهرهای ایران یا کشورهای اروپایی و آمریکایی مخاطب ما بودند، درخاست همکاری به ما می کردند.
به طور کلی کم و بیش می توان گفت وجود تارتمای دشتستان، به نوعی تشفعی دهنده ی نیازهای روانی و حس ناسیونالیستی دشتستانی ها بود. به نوعی حضور رسانه های الکترونیکی دشتستان با این جغرافیای محدود، دشتستان را از در خود بودگی قدری رهانید، هر چند به گمان ام این فرا روی از در خود بوده گی، با تفکری انتقادی و پرسش گر رو به رود نبود و نشد. مثلن همین جریان حادثه ی درگیری در فرودگاه متروکه ی کشاورزی آبپخش، توسط انعکاس مطلب از سوی رسانه های مجازی دشتستان و شبکه های اجتماعی بود، که رسانه های بین المللی هم از جریان حادثه باخبر شدند یا در جریان اعتراض به انتصاب پای بست، شهردار برازجان با مدرک سیکل که خبر ساز بود، رسانه های خبری اینترنتی فارسی زبان بود که خبر و رویکرد اعتراضی مردم را به فراتر از مرزهای منطقه رسانید. این موارد تنها با حضور اینترنت و دسترسی شهروندان به آن، امکان پذیر بود.
به گمان من حضور تارنمای دشتستان در شبکه ی جهانی اینترنت، از این که به نوعی، یک نوع زیست مجازی به دشتستان و یا حداقل به طیفی از گروه های اجتماعی شهرستان از جمله جوانان دوستدار اینترنت و شاعران و نویسندگان و تاریخ ارایه کرد، قابل توجه است. اینترنت و تارنمای دشتستان یک نردبان ترقی را برای من و جامعه ی دشتستان آماده ساخت که با استفاده از آن بتوانیم به فرا روی ادامه دهیم، درست مانند کودکانی که تازه راه افتاده اند و شاگرد مدرسه هایی که تازه خواندن و نوشتن را فرا گرفته اند.
به گمان من آن چه که با یک نگرش کلی، ترساننده و غیرممکن به نظر می رسد، وقتی گام به گام به اهداف نگریسته شد، شدنی و قابل دست یافتنی خاهد بود. به نوعی تلاش ما در تارنمای دشتستان به مثابه ی جریان کوچکی از رودخانه ی زندگی بود که از چهره امان سرازیر می شد. هر چند بر این باورم تلاش ما در تارنمای دشتستان تنها یک نقطه ی عطف بود و همه ی پتانسیل های موجود را به طور مستمر و جریان بخش تجربه نکرد، اما خب یک تجربه ای بود که بعدها دیگران ادامه دادند و البته باز آن ها هم در جاهایی به بن بست رسیدند. راه اندازی تارنماهای خبری، یک کار جمعی و گروهی را می طلبد که برای کار جمعی نیز نیاز به آموزش و یادگیری و مهارت کار جمعی داریم.
ـ گروه مخاطبان تارنمای دشتستان، بیشتر در چه طیف و رده سنی قرار می گرفت؟
هر چند دوست عزیزم هادی مهدوی دوست تر می داشت، طیف محتوای تارنما گسترده تر شود، ولی من تاکیدم بیشتر بر حوزه ی فرهنگ، ادبیات و کتاب و هنر بود، خب بالطبع به عنوان سردبیر، بیشتر به روی این موضوعات مانور می دادم.
بی شک علاوه بر سایر دشتستانی های مقیم شهرهای ایران و کشورهای دیگر، طیف مخاطبان ما، شاعران و نویسندگان و دوستداران ادبیات بود، چون مطالب فرهنگی و ادبی از برجسته ترین مطالب به روز شده ی، تارنمای دشتستان بود؛ مثلن عکس اول تارنما، از عکس های طبیعت هنرمند عکاس، رضا عباسی بود و بیشتر از شعرهای فرج کمالی، کاووس کمالی نژاد، شهرام قلی زاده، جلال خسروی، حبیب نگهبان و زری شاه حسینی استفاده می کردیم؛ البته ما برای دست یازیدن به این نکته که مخاطبین ما به طور دقیق چه کسانی هستند، هیچ گاه نظرسنجی در تارنمای دشتستان ایجاد نکردیم.
ـ در آن موقع برای دسترسی و دریافتِ مطالب و بهره بری از اینترنت، چه روش هایی داشتید؟
پست اکترونیکی در آن زمان چشم گیر نبود، هر چند خود تارنما، امکان ایجاد پست الکترونیکی اختصاصی تارنمای دشتستان را برای اعضای هیات تحریریه فراهم کرده بود. اما مطالب به صورت دستی از طرف شاعران و نویسندگان می گرفتیم، آن گاه تایپ می کردیم و یا تصاویر را اسکن می کردیم و بعد هم «هادی مهدوی» ی عزیز، امور فنی را انجام می داد و در یک پروسه، بالاخره تارنما به روز رسانی می شد.
ـ آیا هیات تحریریه هم داشتید؟
به شکل منسجم و حرفه یی نه، یکی دو بار به اتفاق هادی مهدوی، مدیر فنی و اجرایی تارنمای دشتستان، جلساتی برگزار کردیم ولی برون دهی خاصی در روند بهتر شدن سطح کیفی مطالب یا فنی تارنما یا گسترش آن نداشت. مدت ها من و هادی مهدوی و برادر ایشان دکتر مهدی مهدوی مرتضوی، در بخش مطالب پزشکی با ما همکاری داشتند. زینب مقصودی هم به عنوان دبیر سرویس اجتماعی انتخاب شد و حتا نامشان به عنوان عضو هیات تحریریه در شناسنامه تارنما درج شد، ولی فعالیت مستمر و جدی نداشت. البته این هیات تحریریه مربوط به یک سال فعالیت اولیه ی تارنما است که من عهده دار سردبیری اش بودم. بعد از من افرادی دیگری با تارنما همکاری داشتند.
ـ با توجه به مهجوریت اینترنت در آن سال ها، به خصوص در شهرستان دشتستان، چه گونه فعالیت تارنما را به شهروندان اطلاع رسانی می کردید؟
من خودم همزمان که بخش سردبیری تارنما را عهده دار شدم، عضو هیات تحریریه ی اتحاد جنوب و بیرمی هم بودم. از این رو پست الکترونیکی اختصاصی که در تارنمای دشتستان داشتم، در مطالبی که می نوشتم درج می کردم یا هر دو هفته یک بار که صفحه ی فرهنگ و تاریخ که سرپرستی آن صفحه را در اتحاد جنوب عهده دار بودم، به صورت زیرنویس نشانی الکترونیکی تارنما درج می شد یا ذکر مطالب سایت در نشریات محلی با ذکر منبع تارنمای دشتستان، از شیوه های معمول معرفی تارنما بود. در کنار این موارد، موتور جست و جوی یاهو هم در معرفی تارنمای دشتستان تاثیر گذار بود.
ـ نوع فرهنگ و برخورد مردم با اینترنت و فعالیت تارنمای شما چه گونه بود؟
متاسفانه حس شهروند بودن در سطح جامعه ی دشتستان بسیار پایین است و مردمان آن بیشتر ساکن هستند و حساسیتی به موضوعات و اتفاقاتی که پیرامونشان می افتد، ندارند، از این رو توجه اشان به تارنما نیز مانند هر چیز دیگر مسایل شهری و شهروندی بود در آن زمان! کیفیت نامطلوب زیست شهری و مدنی از پاشنه آشیل های شهر برازجان محسوب می شود. تعداد کاربران و وضعیت اینترنت و جایگاه آن در امور عمومی و مدنی هر کشوری و زیست مجازی مردم آن کشور در اینترنت، از المان ها و میزان سنجش، رشد و توسعه ی هر جامعه ای محسوب می شود.
ـ در سال های اولیه شروع کار شما وضعیت رسانه های فارسی زبان چه طور بود؟
در آن موقع تعداد محدودی از تارنماهای فارسی زبان در دسترس بود از جمله بی بی سی فارسی، سخن و امثالهم. به روز رسانی تارنما به ساده گی امروزه نبود یه پروسه ی برنامه نویسی احتیاج داشت.
ـ تارنمای شما از چه بخش هایی تشکیل می شد؟
عکس، بخش ویترین کتاب، بخش ویژه ی چهره ی شاعرانگی محمد بیابانی، شعر، آی تی و اینترنت، بهداشت و پزشکی از بخش های ثابت تارنما بود که به تدریج اضافه شدند.
ـ چه شد تارنمای دشتستان به ادامه ی فعالیت مجازی خود نپرداخت در عین این که روز به روز اینترنت وجه عمومی تری پیدا می کرد؟
دلایل سخت افزاری و نرم افزاری گوناگونی داشت. 1. عدم حضور مدیر فنی در دشتستان به دلیل مشغول به تحصیل بودن در دانشگاه تهران 2. عدم یادگیری و مهارت انجام دادن کار جمعی و تشکیل یک گروه کاری 3. عدم حمایت و پشتیبانی مالی و عدم جذب آگهی و سرمایه گذاری در تارنما 4. عدم حساسیت برجسته ی شهروندان دشتستانی جهت حضور در دنیای مجازی 5. انجام دادن پیچده، وقت گیر و تخصصی طراحی و به روز رسانی تارنما 6. اضافه ننمودن و نشدن نیروی انسانی چه در بخش فنی و در چه بخش محتوایی و هیات تحریریه و نبود یک هیات تحریریه ی فعال و منسجم و پی گیر، از دلایل عمده ی توقف فعالیت تارنما بود.
به قول فروغ:
دلم گرفته است
دلم گرفته است
به ایوان می روم
و انگشتان خود را بر روی پوست کشیده ی شب می کشم
پرنده مردنی است
پرنده مردنی است
پرواز را به خاطر بسپار!